Test AGH – nr 4 Analiza wyników kalibracji łat inwarowych oraz badanie poprawności działania kompensatorów w niwelatorach precyzyjnych

• Autorzy: Szczutko Tadeusz

Identyfikatory

DOI

10.15199/50.2022.2.4

Warianty tytułu

EN

AGH test - No. 4. Analysis of the results of invar staff calibration and testing the correct operation of compensators in precise levels

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W ostatnich latach produkowane są niwelatory cyfrowe np. Leica DNA03, LS10 i LS15 umożliwiające uzyskanie najwyższych dokładności z łatami inwarowymi GPCL3 lub GPCL2. W ofercie firmy Trimble znajduje się sprzęt o podobnych cechach, niwelator DiNi 0.3 i łaty LD13/LD12. Sokkia oferuje niwelator SDL1X z łatami BIS30. Zestawy te umożliwiają uzyskanie dokładności podwójnej niwelacji na poziomie 0,3 mm i mogą mieć zastosowanie do pomiaru podstawowej osnowy wysokościowej oraz do pomiarów odkształceń i przemieszczeń budowli inżynierskich. Wymagania dotyczące kalibracji łat wykorzystywanych do pomiaru osnów wysokościowych są określone w rozporządzeniu Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 6 lipca 2021 roku w sprawie osnów geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych [1]. Artykuł stanowi uzupełnienie publikacji opracowanych na podstawie wyników pomiarów w Geodezyjnym Laboratorium Metrologicznym Wydziału Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska AGH. Celem opracowania było porównanie sprzętu obecnie dostępnego na rynku i uzupełnienie wcześniej wykonanych badań. W artykule zwrócono uwagę na zmianę parametrów łat w trakcie ich użytkowania. Opisano również metody badania stabilności kompensatorów w niwelatorach. Wszystkie kalibracje były wykonane na zlecenie przedsiębiorstw geodezyjnych wykonujących niwelację precyzyjną. Pomiary przedstawione w ramach cyklu „Test AGH” zostały wykonane przez autora osobiście lub w zespole, w którym miał znaczący udział. W celu uzyskania spójności z artykułami zamieszczonym w Przeglądzie Geodezyjnym nr 5/2021 „Test AGH – nr 2. Kalibracja teleskopowych łat niwelacyjnych” [2] oraz w numerze 6/2021 „Test AGH – nr 3. Łaty kodowe inżynierskie i ocena ich parametrów użytkowych” [3] pewne istotne zapisy w nich zawarte oraz w tych pozycjach zostały powtórzone.

EN

In recent years, digital levels have been produced, eg Leica DNA03, LS10 and LS15, enabling the highest accuracy to be achieved with GPCL3 or GPCL2 invar staffs. Trimble's offer includes equipment with similar features, the DiNi 0.3 level and LD13 / LD12 staffs. Sokkia offers the SDL1X level with BIS30 staffs. These sets enable to obtain the accuracy of double leveling at the level of 0.3 mm and can be used to measure the basic leveling network and to measure deformations and displacements of engineering structures. The requirements for the calibration of staffs used to measure basic leveling network are specified in the Regulation of the Minister of Development, Labor and Technology of July 6, 2021 on geodetic, gravimetric and magnetic networks[1]. The article complements the publications prepared on the basis of the measurement results at the Surveying Metrology Laboratory of the Faculty of Mining Surveying and Environmental Engineering of the AGH University of Technology. The aim of the study was to compare the equipment currently available on the market and supplement the previously performed tests. The article focuses on changing the parameters of the staffs during their use. The methods of testing the stability of compensators in levels are also described. All calibrations were commissioned by geodetic companies that perform precise leveling. The measurements presented as part of the "AGH Test" series were made by the author personally or in a team in which he contributed significantly. In order to be consistent with the articles published in Przegląd Geodzyjny No. 5/2021 "AGH Test - No. 2. Calibration of telescopic leveling staffs" [2] and in the No. 6/2021 "AGH Test - No. 3. Engineering code staffs and evaluation of their operational parameters. ”[3] certain important entries in them and in these headings have been repeated.

Słowa kluczowe

PL

kalibracja; łaty inwarowe; niwelator precyzyjny; kompensator; podstawowa osnowa wysokościowa

EN

calibration; invar staff; precision level; compensator; basic height matrix

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przegląd Geodezyjny
• Rocznik: 2022
• Tom: R. 94, nr 2
• Strony: 21--25
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., wykr., zdj.

Twórcy

autor

Szczutko Tadeusz

• Akademia Górniczo-Hutnicza, im. Stanisława Staszica w Krakowie, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska, Geodezyjne Laboratorium Metrologiczne

• https://orcid.org/0000-0001-8099-9405

Bibliografia

• 1. Rozporządzenie Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 6 lipca 2021 r. w sprawie osnów geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Warszawa, dnia 22 lipca 2021 r. Poz. 1341.
• 2. Szczutko T.: Test AGH – nr 2. Kalibracja teleskopowych łat niwelacyjnych (2021) Przegląd Geodezyjny nr 5/2021. DOI: 10.15199/50.2021.5.3.
• 3. Szczutko T.: Test AGH – nr 3. Łaty kodowe inżynierskie i ocena ich parametrów użytkowych (2021) Przegląd Geodezyjny nr 6/2021. DOI: 10.15199/50.2021.5.3.
• 4. Frukacz M. (2012) Optymalne procedury wyznaczania współczynnika liniowej rozszerzalności termicznej i wzorcowania precyzyjnych łat niwelacyjnych, Wydawnictwa AGH, Kraków.
• 5. Beluch J., Frukacz M., Mróz J., Pokrzywa A.,(2008) Szczutko T.: Badania laboratoryjne niwelatorów i precyzyjnych łat niwelacyjnych. AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne.
• 6. Janusz J., Janusz W., Kołodziejczyk M., (2003) Wzorcowanie niwelatorów cyfrowych i łat kodowych oraz łat z podziałem równomiernym. Instytut Geodezji I Kartografii Seria Monograficzna Nr 7. ISBN 83-916216-6-9.
• 7. Takalo M., Rouhiainen P. (2004) On System Calibration of Digital Level. 14th International Conference on Engineering Surveying. Zürich. 8. Woschitz H., Brunner F.K., Heister H. (2002) Scale Determination of Digital Levelling Systems using a Vertical Comparator. Proc. FIG XXII, Washington D.C.
• 9. Beluch J., Frukacz M., Mróz J., Pokrzywa A., Szczutko T.: (2005) Modyfikacja algorytmu obliczeń wyników kalibracji łat kodowych wykonywanych za pomocą interferometru laserowego HP 5529A. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej ; nr 114. Konferencje nr 45. Geoinformacja dla wszystkich : XIX Jesienna Szkoła Geodezji Polanica-Zdrój, 22–24 września 2005 r.. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej.
• 10. Janusz J. (1988) Mechaniczne własności łat do niwelacji precyzyjnej (dane techniczne i metodyka badań. Prace Instytutu Geodezji i Kartografii. Tom XXXV, zeszyt 1 (80).
• 11. Norma Branżowa: Instrumenty geodezyjne – Teodolity, tachimetry, kierownice topograficzne, niwelatory – Klasyfikacja BN-78/8770-07.
• 12. PN-ISO 17123-2:2005, Optyka i instrumenty optyczne. Terenowe procedury testowania instrumentów geodezyjnych i pomiarowych. Część 2: Niwelatory.
• 13. Ząbek Z., Kalinowska B. (1974) Poziomo-pionowy komparator i wyznaczanie średniego metra łaty w pozycji pionowej. Prace Instytutu Geodezji i Kartografii, Zeszyt 1(48), s. 62-73.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023)