Nowe Brzesko. Charakterystyka rozplanowania układu przestrzennego miasta z połowy XVI wieku w oparciu o wyniki badań nad wielkością i kształtem działki siedliskowej

• Autorzy: Malik R.

Warianty tytułu

EN

Nowe Brzesko. Planning characteristics town spatial layout since the mid-16th century, based on results of research on the size and shape of settlement plots

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Nowe Brzesko jest jednym ciekawszych układów urbanistycznych położonych w najbliższym sąsiedztwie Krakowa. W swej budowie przestrzennej ujawnia dwie odrębne struktury funkcjonalne zbudowane w oparciu o dwa różne ośrodki decyzyjne – starszy pochodzący z połowy XIII wieku oraz młodszy, rozmierzony i zbudowany w połowie wieku XVI. Pomimo występujących pomiędzy nimi zauważalnych różnic wynikających z przyjętego programu oraz wielkości oba układy są do siebie w pewnym sensie bardzo podobne. Łączy je zarówno prostota zastosowanych rozwiązań planistycznych, jak i ten sam – oszczędny i bardzo pragmatyczny – katalog elementów funkcjonalnych, z których oba układy były zbudowane, zaś przewaga młodszego nad starszym była pochodną lokalizacji i wynikała z możliwości zastosowania rozwiązania przestrzennego zaplanowanego z dużo większym rozmachem niż wcześniejsze XIII-wieczne miasto.

EN

Nowe Brzesko is one of the most interesting urban layouts located in close vicinity of Krakow. Its spatial layout reveals two separate functional structures built on the basis of two different decision centres – the older dating back to the mid-13th century, and the younger measured out and built at the turn of the 2nd half of the 16th century. Despite visible differences occurring between the two, resulting from the accepted programme and size, both layouts are similar in certain respects. They are linked by both the simplicity of applied planning solutions, and the same – economical and very pragmatic catalogue of functional elements which both layouts were built of; while the advantage of the younger over the older was the consequence of its location and the possibility of applying a spatial solution planned on a much larger scale than the previous 13th-century town.

Słowa kluczowe

PL

Nowe Brzesko; historia; urbanistyka

EN

Nowe Brzesko; history; urban design

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2015
• Tom: Nr 41
• Strony: 74--83
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys.

Twórcy

autor

Malik R.

• Wydzia ł Architektury Politechniki Krakowskiej, Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, Katedra Historii Architektury, Urbanistyki i Sztuki Powszechnej

Bibliografia

• 1. R. Malik, Nowe Brzesko. Charakterystyka rozplanowania miasta lokacyjnego z 1279 roku w oparciu wyniki badań nad wielkością i kształtem działki siedliskowej, Wiadomości Konserwatorskie nr 38/2014.
• 2. Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, część I, z. 2, praca zbiorowa pod red. F. Sikory, Wrocław 1985.
• 3. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T. I, praca zb. pod red. F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1880.
• 4. Ziemia Nowobrzeska. Zarys dziejów gminy i sołectw, praca zb. pod red. W. Chorązskiego, Nowe Brzesko 2009.
• 5. F. Kiryk, Rozwój urbanizacji Małopolski w XIII-XVI wieku. Województwo Krakowskie, mpis, Kraków 1974.
• 6. B. Wyrozumska, Drogi w Ziemi Krakowskiej do końca XVI wieku, Prace Komisji Nauk Historycznych PAN, nr 41/1977.
• 7. E. Dąbrowska, Studia nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym Ziemi Wiślickiej, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965.
• 8. K. Buczek, Polska południowa w IX i X wieku, Małopolskie Studia Historyczne, R. II, z. 1.
• 9. F. Kiryk, Dzieje Proszowic w epoce piastowskiej i jagiellońskiej, Rocznik Naukowo Dydaktyczny WSP w Krakowie, Prace Historyczne III, z. 26/1967.
• 10. J. Malczewski, Miasta między Wisłoką a Sanem do początku XVI w., Rzeszów 2006.
• 11. D. Kusnierz-Krupa, Jaśliska w średniowieczu na tle miast dawnego powiatu bieckiego, Kraków 2013.
• 12 A. Berdecka, Lokacje i zagospodarowanie miast królewskich w Małopolsce za Kazimierza Wielkiego (1333–1370), Instytut Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk, Studia i materiały z historii kultury materialnej, tom LV, Wrocław–Warszawa-Kraków–Gdańsk–Łódź 1982.
• 13. A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1988, s. 55.
• 14. M. Książek, Zarys budowy miast średniowiecznych w Polsce do końca XV wieku. Skrypt dla studentów wyższych szkół technicznych do przedmiotu: Historia Urbanistyki, Politechnika Krakowska, Kraków 1992, s.79–81.
• 15. D. Kuśnierz-Krupa, Fundacje miejskie benedyktynów tynieckich w Małopolsce południowej w okresie średniowiecza, Kraków 2014, s. 92–93.
• 16. B. Krasnowolski, Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze Ziemi Krakowskiej w XIII i XIV wieku. Część I. Miasta Ziemi Krakowskiej chronologia procesów osadniczych i typologia układów urbanistycznych, Kraków 2004, s. 161, il. 20.