Niebezpieczne związki chemiczne jako nowe substancje psychoaktywne : współczesne zagrożenia zdrowotne i wyzwanie edukacyjne

• Autorzy: Chmielewski Jarosław , Żeber-Dzikowska Ilona , Walosik Alicja , Supińska Małgorzata , Wójtowicz Bożena , Chmielowiec Bartłomiej , Wojciechowska Mariola

Identyfikatory

DOI

10.15199/62.2020.12.20

Warianty tytułu

EN

Dangerous chemical compounds as new psychoactive substances : contemporary health threats and educational challenge

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Podano informacje o nowych substancjach psychoaktywnych stanowiących narastające zagrożenie dla zdrowia publicznego i edukacji zdrowotnej. Przedstawiono wybrane grupy substancji chemicznych kwalifikowanych jako nowe substancje psychoaktywne. Ukazano negatywne skutki zdrowotne związane z ich stosowaniem.

EN

A review, with 80 refs., of selected groups of chem. compds. qualified as new psychoactive substances and negative impact on human health related to their use.

Słowa kluczowe

PL

nowe substancje psychoaktywne; katynony; kannabinoidy; zagrożenie dla zdrowia; wykaz

EN

new psychoactive substances; cathinone; alcaloids; health hazard; register

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przemysł Chemiczny
• Rocznik: 2020
• Tom: T. 99, nr 12
• Strony: 1786--1792
• Opis fizyczny: Bibliogr. 80 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Chmielewski Jarosław

• Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krucza 5/11D, 00548 Warszawa
• Wyższa Szkoła Rehabilitacji w Warszawie

autor

Żeber-Dzikowska Ilona

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Walosik Alicja

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Kraków

autor

Supińska Małgorzata

• Samodzielny Wojewódzki Zespół Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Warszawie

autor

Wójtowicz Bożena

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Kraków

autor

Chmielowiec Bartłomiej

• Biuro Rzecznika Praw Pacjenta, Warszawa

autor

Wojciechowska Mariola

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

Bibliografia

• [1] J. Bernáth, Poppy. The genus Papaver, Harwood Academic Publisher, Amsterdam 1998.
• [2] D. Michelot, L.M. Melendez-Howell, Mycol. Res. 2003, 107, nr 2, 31.
• [3] J. Krzyżowski, Leksykon psychiatrii i nauk pokrewnych, Medyk, Warszawa 2010.
• [4] T. M. Santella, Opium (Drugs: The straight facts), Chelsea House Pub., 2007.
• [5] T. Sikora, Użycie substancji halucynogennych a religia, Nomos, Kraków 1999.
• [6] I. Niewiadomska, P. Stanisławczyk, Narkotyki, KUL, Lublin 2004.
• [7] T. McKenna, Pokarm bogów, Okultura, Warszawa 2007.
• [8] W. Knapik, Uzależnienia jako problem cywilizacyjny XXI wieku, Uniwersytet Rolniczy, Kraków 2010.
• [9] D. Prokopowicz, Medycyna podróży, rośliny trujące, zwierzęta jadowite, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 2007.
• [10] M.J. Kawałko, Historie ziołowe, Krajowa Agencja Wydawnicza, Lublin 1986.
• [11] B. Bohne, P. Dietze, Rośliny trujące, Wyd. Bellona, Warszawa 2008.
• [12] M. Herbert, E. Jagiełło-Wójtowicz, Farm. Prz. Nauk. 2009, 6, 47.
• [13] J.T. Bąbel, Wiedza Życie 2009, nr 10, 22.
• [14] K. Kmieć, [w:] Historia leków naturalnych. Rośliny odurzające w polskiej literaturze naukowej XIX wieku, (red. B. Kuźnicka), IHN PAN, Warszawa 2007.
• [15] D. Sulzer, M.S. Sonders, N.W. Poulsen i in., Prog. Neurobiol. 2005, 75, nr 6, 406.
• [16] S.R. Grobler, U. Chikte, J. Westraat, ISRN Dentistry 2011, nr 1-4, doi: 10.5402/2011/974768.
• [17] A. Shulgin, J. Psychoactive Drugs 1986, 18, nr 4, 291.
• [18] A.W. Zorea, Steroids. Series: Health and Medical issues today, Greenwood Pub. Group Inc., 2014.
• [19] M. Fiedukowicz, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Iuridica 2016, 76, 35.
• [20] I. Jakubowska, J. Choma, Biuletyn WAT 2013, 62, nr 2, 123.
• [21] H. Campbell, W. Cline, M. Evansiin., Eu. J. Clinical Pharmacol. 1973, 6, 170.
• [22] B. Kuźnicka, M. Dziak, Zioła i ich stosowanie, PZWL, Warszawa 1992.
• [23] N. South, [w:] Oxford handbook of criminology, (red. M. Maguire, R. Morgan, R. Reiner), Oxford University Press, Oxford 1997.
• [24] J. Buchanan, L. Young, Drugs: Education, Prevention, Policy 2000, 7, nr 4, 409.
• [25] European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, Annual report on the state of the drugs problem in Europe, EMCDDA, Lisbon, 2009, https://www.emcdda.europa.eu/publications/annual-report/2009_en, dostęp 8 czerwca 2020 r.
• [26] F. Measham, K. Moore, R. Newcombe i in., Drugs Alcohol Today 2010, 10, nr 1, 14.
• [27] E. Pieprzyca, R. Skowronek, Cz. Chowaniec, Prokuratura Prawo 2018, nr 3, 116.
• [28] M.J. Hull, M. Juhascik, F. Mazur i in., J. Forensic Sci. 2007, 52, nr 6, 1383.
• [29] M. Majchrzak, R. Celiński, P. Kuś i in., Forensic Toxicol. 2018, 36, 33.
• [30] Decyzja Rady 2005/387/WSiSW z dnia 10 maja 2005 r. w sprawie wymiany informacji, oceny ryzyka i kontroli nowych substancji psychoaktywnych, Dz.U. UE L 127/32.
• [31] Single Convention on Narcotic Drugs, 1961 r., https://www.unodc.org/ documents/treaties/organized_crime/Drug%20Convention/Commentary_on_the_single_convention_1961.pdf, dostęp 8 czerwca 2020 r.
• [32] Konwencja o substancjach psychotropowych, sporządzona w Wiedniu dnia 21 lutego 1971 r., Dz. U. 1976, nr 31, poz. 180, https://www.prawo.pl/akty/dz-u-1976-31-180,16789909.html, dostęp 8 czerwca 2020 r.
• [33] Dyrektywa 2001/82/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do weterynaryjnych produktów leczniczych, Dz. U. UE L 311 z dnia 28 listopada 2001 r.
• [34] Dyrektywa 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi, Dz. U. UE L 311 z dnia 28 listopada 2001 r.
• [35] B. Lubecka, M. Lubecki, R. Pudlo, Psychiatria 2018, 15, nr 2, 99.
• [36] Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, Dz. U. 2005, nr 179, poz. 1485, ze zm.
• [37] Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Dz. U. 2018, poz. 1490.
• [38] Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, Dz. U. 1997, nr 88, poz. 553, ze zm.
• [39] M. Wojnar (red.), Standardy postępowania wobec osób używających nowych substancji psychoaktywnych (NSP). Poradnik dla pracowników medycznych, Ministerstwo Zdrowia oraz Krajowe Biuro do spraw Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2018.
• [40] Raport Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie środków zastępczych i nowych substancji psychoaktywnych. STOP dopalaczom 2015–2016, http://pis.lodz.pl/data/other/raport_dopalcze_201516.pdf, dostęp 10 czerwca 2020 r.
• [41] J. B. Zawilska, Wszechświat 2013, 114, nr 1-3, 12.
• [42] L. Banaszkiewicz, M.K. Woźniak, M. Biziuk i in., Analityka: Nauka Praktyka 2019, nr 2, 52.
• [43] J. Zawilska, Med. Prakt. Psychiatria 2016, nr 1, 45.
• [44] Europejski Raport Narkotykowy, Tendencje i osiągnięcia, Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA), Lizbona 2019, https://www.emcdda.europa.eu/system/files/publications/11364/20191724_TDAT19001PLN_PDF.pdf, dostęp 10 czerwca 2020 r.
• [45] E. Papaseit, M. Farré, F. Schifano i in., Curr. Opin. Psychiatry 2014, 27, 243.
• [46] J. Szajewski, Med. Prakt. 2010, 10, 110.
• [47] G. Więckiewicz, J. Smardz, T. Wieczorek i in., Psychiatr. Pol. ONLINE FIRST 2020, nr 165, 1.
• [48] A. Muszyńska, Narkomani sprawcy czynów karalnych, Zakamycze, Kraków 2004, 47.
• [49] P. Gajewski, Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2016/2017, Medycyna Praktyczna, Kraków 2016.
• [50] W. Żukiewicz-Sobczak, J. Chmielewska-Badora, E. Krasowska i in., Med. Og. Nauk. Zdr. 2012, 8, nr 2, 137.
• [51] E.E. Balint, G. Falkay, G.A. Balint, Wien. Klin. Wochenschr. 2009, 121, 604.
• [52] A. Al-Motarreb, M. Al-Habori, K.J. Broadley, J. Ethnopharmacol. 2010, 132, 540.
• [53] M.J. Valente, P. Guedes de Pinho, M. de Lourdes Bastos i in., Arch. Toxicol. 2014, 88, 15.
• [54] M.H. Chapman, M. Kajihara, G. Borges i in., N. Engl. J. Med. 2010, 362, 1642.
• [55] P. Roelandt, C. George, F. d’Heygere i in., Transplant. Proc. 2011, 43, 3493.
• [56] M.H. Baumann, H.M. Walters, M. Niello i in., Handb. Exp. Pharmacol. 2018, 252, 113.
• [57] Główny Inspektorat Sanitarny, Departament Nadzoru nad Środkami Zastępczymi (na podstawie danych Zespołu ds. oceny ryzyka zagrożeń dla zdrowia lub życia ludzi związanych z używaniem nowych substancji psychoaktywnych): Lista „TOP 10” Substancje psychoaktywne, najczęściej identyfikowane w „nowych narkotykach”, https://gis.gov.pl/wp-content/uploads/2019/01/TOP-10-2017-17-01-2019.pdf, dostęp 15 czerwca 2020 r.
• [58] D. Gustavsson, C. Escher, Lakartidningen 2009, 106, nr 43, 2769.
• [59] K.J. Lusthof, R. Oosting, A. Maes i in., Forensic Sci. Int. 2011, 206, nr 1-3, e93.
• [60] Z.N. Maan, A.R. D’Souza, Ann. R. Coll. Surg. Engl. 2012, 94, nr 1, e38.
• [61] K. Mackay, M. Taylor, N. Bajaj, Psychiatrist 2011, 35, 203.
• [62] P.J. Nicholson, M.J. Quinn, J.D. Dodd, Heart 2010, 96, nr 24, 2051.
• [63] E.M. Sammler, P.L. Foley, G.D. Lauder i in., Lancet 2010, 376, nr 9742, 742.
• [64] D.M. Wood, S. Davies, S.L. Greene i in., Clin. Toxicol. 2010, 48, nr 9, 924.
• [65] D.M. Wood, S. Davies, M. Puchnarewicz i in., J. Med. Toxicol. 2010, 6, nr 3, 327.
• [66] A. Kazula, Postępy Farmakoterapii 2009, 65, nr 2, 147.
• [67] M. Rymanowski, Problemy Kryminalistyki 2014, 285, nr 3, 1.
• [68] G.A. Thakur, S.P. Nikas, A. Makriyannis, Mini Rev. Med. Chem. 2005, 5, nr 7, 631.
• [69] M. Karjnik, Z. Żylicz, Polska Medycyna Paliatywna 2003, 2, nr 2, 123.
• [70] A.C. Heather, British J. Psychiatry 2001, 178, 101.
• [71] B. Szukalski, D. Błachut, Problemy Kryminalistyki 2010, 268, 14.
• [72] L. Fattore, W. Fratta, Front. Behav. Neurosci. 2011, 5, 60.
• [73] Główny Inspektorat Sanitarny. Raport Głównego Inspektora Sanitarnego, Nowe Narkotyki w Polsce 2017–2018, https://gis.gov.pl/wp-content/uploads/2017/08/Raport-G%C5%82%C3%B3wnego-Inspektora-Sanitarnego.Nowe-narkotyki-w-Polsce-2017-2018.pdf, dostęp 27 czerwca 2020 r.
• [74] Z. Fisar, Naunyn-Schmied Arch. Pharmacol. 2010, 381, nr 6, 563.
• [75] L. Yip, R. Dart, Forensic Toxicol. 2014, 32, nr 2, 340.
• [76] D. Papanti, F. Schifano, G. Botteon i in., Hum. Psychopharmacol. 2013, 28, nr 4, 379.
• [77] S. Dresen, N. Ferreirós, M. Pütz i in., J. Mass Spectrom. 2010, 45, nr 10, 1186.
• [78] G. Więckiewicz, R. Pudlo, Psychiatria 2019, 16, nr 4, 227.
• [79] F. Armstrong, M.T. McCurdy, M.S. Heavner, Pharmacotherapy 2019, 39, nr 4, 508.
• [80] M. Kraemer, A. Boehmer, B. Madea i in., Forensic Sci. Int. 2019, 298, 186.