New data on petrology of teschenite association rocks (Silesian unit, Polish Western Carpathians) and chemistry of their clinopyroxenes

• Autorzy: Lucińska-Anczkiewicz A.

Warianty tytułu

PL

Nowe dane na temat petrologii skał asocjacji cieszynitowej z jednostki śląskiej i geochemii ich klinopiroksenów

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The teschenite association rocks are very characteristic of the Western Outer Carpathians. They include lamprophyric, teschenitic and syenitic rocks. Most of them carry phenocrysts of clinopyroxene undersaturated in SiO2 that generally zone towards Fe, Ca, Ti, AlIV-rich and Mg-poor rims. The samples studied represent alkaline rocks with a typical REE pattern enriched in LREE and depleted of HREE. The shapes of REE normalization patterns and spiderdiagrams are similar to those of OIB. The elemental composition of the rocks (Ni, Cr and Mg) indicates that fractional crystallization of olivine and pyroxene took place, while contamination was rather limited.

PL

Występowanie skał asocjacji cieszynitowej w postaci subwulkanicznych żył, lub rzadszych wylewów powierzchniowych jest charakterystyczne dla Zachodnich Karpat Zewnętrznych. Skały tej asocjacji są bardzo różnorodne pod względem petrograficznym. Do badań wytypowane zostały alkaliczne lamprofiry (monchiquity, kamptonity), cieszynity oraz sjenity. W większości tych skał pirokseny występują w postaci fenokryształów. Na podstawie ich badań metodą EDS ustalono trzy rodzaje klinopiroksenów: Ti-augity (w lamprofirach), Ti-sality (w lamprofirach i cieszynitach) oraz ferro-augity (w cieszynitach). Dominującym typem zonalności jest wzbogacenie w Fe, Ca, Ti, AlIV i zubożenie w Mg ku brzegom kryształów. Procesami odpowiedzialnymi za ten typ zonalności jest niewątpliwie frakcjonalna krystalizacja, oraz w pewnym stopniu szybkie tempo chłodzenia i dekompresja magmy w trakcie jej wznoszenia. Na podstawie badań geochemicznych można stwierdzić że skały te nie reprezentują magmy pierwotnej. W trakcie ewolucji magmy miała miejsce frakcjonalna krystalizacja oliwinu oraz piroksenu, a w przypadku sjenitu także amfibolu. Badane skały wykazują duże podobieńtwo w zawartości pierwiatków niemobilnych. Normalizacje REE mają przebieg typowy dla skał alkalicznych, pokazują wzbogacenie w LREE i zubożenie w HREE. Jednakże, wciąż stosunkowo wysoka zawartość HREE raczej wyklucza obecność granatów w obszarze źródłowym. Brak widocznego zubożenia w Nb i Ta sugeruje na ograniczony proces kontaminacji przez materiał skorupowy. Badane skały wykazują geochemiczne podobieńtwo do skał typu OIB.

Słowa kluczowe

EN

teschenites; zoning of clinopyroxenes; REE geochemistry; Western Carpathians

PL

petrologia skał; geochemia; klinopirokseny; Karpaty Zachodnie

• Wydawca: Mineralogical Society of Poland
• Czasopismo: Mineralogia
• Rocznik: 2000
• Tom: Vol. 31, iss. 1
• Strony: 33--46
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Lucińska-Anczkiewicz A.

• Jagiellonian University. Institute of Geological Sciences, Oleandry 2a, 30-063 Kraków, Poland

Bibliografia

• BEDARD J.H., FRANCIS D.M., LUDDEN J., 1988: Petrology and pyroxene chemistry of Monteregiandykes: the origin of concentric zoning and green cores in clinopyroxenes from alkali basalts and lamprophyres. Can. J. Earth. Sei. 25, 2041-2058.
• DOSTAŁ J., OWEN J.V., 1998: Cretaceous alkaline lamprophyres from northeastern Czech Republic: geochemistry and petrogenesis. Geol. Rundsch. 87, 67-77.
• FAURE G., 1992: Principles and applications of inorganic geochemistry. Maxwell Macmillan International Editions. New York.
• GUCWA I., WIESER T., 1985: The limburgites of the Polish Carpathians. Kwart. Geol. 29, 3-30.
• HOVORKA D., 1976: Predtercierne formacie bazitov Zapadnych Karpat. Miner. Slav. 8, 113-133.
• HOVORKA D., SPISAK J., 1988: Vulkanizmus mezozoika Zapadnych Karpat. Bratislava, Veda.
• HOVORKA D., SPISAK J., 1981: Hyalobazanity (limburgity) Osobitej w Tatrach. Paleovulkanizmus Zapadnych Karpat. GUDS, Bratislava, p. 30-49.
• IVAN P., HOVORKA D., MERES S., 1999: Riftogenic volcanism in the Western Carpathian geological history: a review. Geolines 9, 41-47.
• KSIĄŻKIEWICZ M., 1964: On the tectonics of the Cieszyn zone. A reinterpretation. Bull. Acad. Pol. Sc. 12, 251.
• KUDELASKOVA J., 1987: Petrology and geochemistry of selected rock types of Teschenite Association, Outer Western Carpathians. Geol. Zb.—Geol. Carp. 38, 545-573.
• MAHMOOD A., 1970: Clinopyroxenes of the teschenitic association from the Polish Carpathians. Miner. Polon. 1, 17-27.
• MAHMOOD A., 1973: Petrology of teschenitic rock series from the type area of Cieszyn (Teschen) in the Polish Carpathians. Rocznik PTG 43, 153-216.
• NARĘBSKI W., 1990: Early rift stage in the evolution of western part of the Carpathians: geochemical evidence from limburgite and teschenite rock series. Geol. Zb.—Geol. Carp. 411, 521-528.
• PEARCE J.A., CANN J.R., 1973: Tectonic setting of basic volcanic rocks determined using trace element analyses. Earth and Planet. Sei. Lett. 19, 290-300.
• PEARCE J.A., NORRY M.J., 1979: Petrogenetic implocations of Ti. Zr, Y, and Nb variations in volcanic rocks. Contrib. Mineral. Petrol. 69, 33-47.
• POPRAWA D., NEMCOK J. (eds), 1989: Geological atlas of the Western Outer Carpathians. PIG. Warszawa.
• ROCK N.M.S., 1982: Chemical mineralogy of the Monchique Alkaline Complex, Southern Portugal. Contrib. Mineral. Petrol. 81, 64-78.
• ROCK N.M.S., BOWES D.R., WRIGHT A.E., 1991: Lamprophyre. Glasgow and London, Blackie.
• SMULIKOWSKI К., 1929: Materiały do znajomości skal magmowych Śląska Cieszyńskiego. Arch. Того. Nauk we Lwowie 3.
• SMULIKOWSKI W., 1980: Uwagi o cieszyńskiej prowincji magmowej. Rocznik PTG 50,1, 41-54.
• WILSON M., 1985: Igneous Petrogenesis. Unwin Hyman. London.
• WINCHESTER J.A., FLOYD P.A., 1977: Geochemical discrimination of different magma series and their differentiation products using immobile elements. Chem. Geol. 20, 325-343.
• WŁODYKA R., GAŁUSKIN E., 1997: Ewolucja składu chemicznego piroksenów z silli cieszynitowych Śląska Cieszyńskiego. Mat. V Szkoły Fizyki Minerałów.
• WOOD D.A., 1980: The application of a Th-Hf-Ta diagram to problems of tectonomagmatic classification and to establishing the nature of crustal contamination of basaltic lavas of the British Tertiary Volcanic Province. Earth Planet. Sei. Lett. 50, 11-30.