Produkcja rolnicza a jakość wód na obszarach polderowych Żuław Elbląskich

• Autorzy: Marcinkowski T.

Warianty tytułu

EN

Agricultural production and water quality on polder lands of Elbląg Żuławy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań wybranych parametrów jakościowych próbek wód gruntowych i powierzchniowych, pobieranych w latach 2011–2012 w pięciu towarowych, rodzinnych gospodarstwach rolnych, położonych na terenie Żuław Elbląskich. Ryzyko potencjalnego zanieczyszczenia wody reaktywnymi formami azotu oraz fosforem i potasem w gospodarstwach oceniano na tle ich wyników ekonomiczno-produkcyjnych, w tym efektywności wykorzystania makroskładników pokarmowych w towarowej produkcji rolniczej, oszacowanej metodą bilansu „u bramy gospodarstwa”. Przeciętny nadmiar azotu w gospodarstwach wynosił od 109 do 190 kg N·ha^-1 , fosforu od 2 do 38 kg P·ha^-1 potasu od 3 do 103 kg K·ha^-1. Stwierdzono, że większość analizowanych próbek wód gruntowych, pobieranych z terenu użytków rolnych analizowanych gospodarstw, zawierała nadmierne stężenie amonowej formy azotu, które często przekraczało 2,33 mg·dm ^-3 N-NH₄. Stężenie potasu było również duże i w większości badanych próbek wód gruntowych wielokrotnie przekraczało wartość 20 mg K·dm^-3. Obserwowane stężenia fosforanów w zasadzie nie przekraczały wartości 1,63 mg P-PO⁴·dm^-3. Natomiast w analizowanych próbkach wód gruntowych nie stwierdzono nadmiernego stężenia azotanów oraz widocznych przekroczeń wartości granicznych pH. Wiele zastrzeżeń budzi również jakość wód powierzchniowych, które pobierano wyłącznie ze śródpolnych rowów melioracyjnych. Okresowe pogorszenie ich jakości było determinowane nie tylko nadmiernym stężeniem azotu amonowego, ale również stosunkowo dużym stężeniem fosforanów, często przekraczającym 1,00 mg P-PO₄ dm^-3.

EN

This paper presents results of analyses of selected surface and ground water parameters made in 2011–2012 in several market family farms located in Żuławy Elbląskie. Potential risk of water pollution by reactive forms of nitrogen, phosphorus and potassium was estimated on the background of economical-productive factors including the efficiency of macronutrient utilization in market production with the use of method called “at the farm’s gate budget”. Average nutrient surplus in farms was 109–190 kg N·ha^-1, 2–38 kg P·ha^-1 and 3–103 kg K·ha^-1. The majority of ground water samples contained excessive amounts of ammonium nitrogen often exceeding 2.33 mg·dm^-3 N-NH₄. Similarly high were concentrations of potassium that exceeded 20 mg K·dm^-3 in most of ground water samples. Measured phosphate concentrations did not exceed 1.63 mg·dm^-3 P-PO₄. No excess of nitrates or extreme pH values were recorded in analysed ground waters. The quality of surface waters sampled exclusively from mid-field drainage ditches raises some objections. Periodical worsening of surface water quality was caused by high concentrations of ammonium nitrogen and phosphates which often exceeded 1.00 mg P-PO₄dm^-3.

Słowa kluczowe

PL

gospodarstwo rolne; jakość wód gruntowych; jakość wód powierzchniowych; produkcja rolnicza

EN

agricultural production; farm; groundwater quality; surface water quality

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2014
• Tom: T. 14, z. 1
• Strony: 41--52
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., tab.

Twórcy

autor

Marcinkowski T.

• Żuławski Ośrodek Badawczy ITP, ul Giermków 5, 82-300 Elbląg

Bibliografia

• 1. CZAJKOWSKA A. 2010. Stopień zanieczyszczenia związkami biogennymi płytkich wód podziemnych w zagospodarowanej rolniczo zlewni Bierawki. Górnictwo i Geologia. T. 5. Z. 4 s. 91−103.
• 2. DOMAGAŁA-ŚWIĄTKIEWICZ I. 2005. Wpływ działalności rolniczej na środowisko naturalne. Ochrona środowiska naturalnego w XXI wieku – nowe wyzwania i zagrożenia. Kraków. Wydaw. AR s. 57−71.
• 3. GOTKIEWICZ J. 1996. Uwalnianie i przemiany azotu mineralnego w glebach hydrogenicznych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 440 s. 121−129.
• 4. KOC J., KOC-JURCZYK J., SOLARSKI K. 2010. Wielkość i dynamika odpływu azotu z wodami z obszarów rolniczych. Zeszyty Naukowe PTG O/Rzeszów. Z. 11 s. 121−128.
• 5. KOM (2010)672 wersja ostateczna. WPR do 2020 r.: sprostać wyzwaniom przyszłości związanym z żywnością, zasobami naturalnymi oraz aspektami terytorialnymi. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów. Bruksela, 18.11.2010.
• 6. KREMER A.M. 2013. Methodology and Handbook Eurostat/OECD. Nutrient Budgets. EU-27 [online]. Norway, Switzerland. European Commission. [Dostęp: 10.03.2014]. Dostępny w Internecie: http://epp.eurostat.ec.europa.eu
• 7. MARCINKOWSKI T. 2000. Zawartość mineralnych form azotu oraz odczyn wód gruntowych na terenie Żuław Wiślanych. Wiadomości IMUZ. T. 20. Z. 3 s. 91−103.
• 8. MARCINKOWSKI T. 2002. Identyfikacja strat azotu w towarowych gospodarstwach rolnych Żuław Wiślanych. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie. Nr 1. Falenty. Wydaw. IMUZ. ISBN 83-88763-12-1 ss. 80.
• 9. MARCINKOWSKI T. 2010. Emisja gazowych związków azotu z rolnictwa. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 10. Z. 3 (31) s. 175−189.
• 10. NOUSIAINEN J., TUORI M., TURTOLA E., HUHTANEN P. 2011. Dairy farm nutrient management model. 1. Model description and validation. Agricultural Systems. Vol. 104 s. 371−382.
• 11. PIETRZAK S. 1997. Metoda bilansowania składników nawozowych w gospodarstwie rolnym. Materiały Instruktażowe. Nr 116. Falenty. Wydaw. IMUZ. ISBN 83-85735-63-1 ss. 22.
• 12. PIETRZAK S. 2012. Azotany w wodach gruntowych na terenach zajmowanych przez użytki zielone w Polsce. Polish Journal of Agronomy. No. 11 s. 34−40.
• 13. PIETRZAK S. 2013. Sporządzanie bilansu składników nawozowych metodą „u bramy gospodarstwa”. W: Samoocena gospodarstw w zakresie zarządzania składnikami nawozowymi i oceny warunków środowiskowych. Pr. zbior. Red. B. Ulén. S. Pietrzak, K.S. Tonderski. Falenty. Wydaw. ITP. s. 7−33.
• 14. PIETRZAK S., WESOŁOWSKI P., BRYSIEWICZ A., DUBIL M. 2013. Chemizm polowego spływu powierzchniowego na tle uwarunkowań agrotechnicznych, w wybranym gospodarstwie województwa zachodniopomorskiego. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 13. Z. 3 (43) s. 115−129.
• 15. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych. Dz.U. 2008. Nr 143 poz. 898.
• 16. SAPEK A. 2010. Rolnictwo polskie a ochrona jakości wody, zwłaszcza wody Bałtyku. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 10. Z. 1(29) s. 175−200.
• 17. SAPEK A., SAPEK B. 2006. Wpływ składowania nawozów naturalnych na jakość wody w zagrodzie wiejskiej. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 512 s. 503−512.
• 18. SOSULSKI T., ŁABĘTOWICZ J. 2007. Oszacowanie rozpraszania azotu z rolnictwa polskiego do atmosfery oraz wód powierzchniowych i gruntowych. Postępy Nauk Rolniczych. Nr 5 s. 3−19.
• 19. SPIESS E. 2011. Nitrogen, phosphorus and potassium balances and cycles of Swiss agriculture from 1975 to 2008. Nutrient Cycling in Agroecosystems. Vol. 92 s. 351−365.
• 20. ULÉN B., PIETRZAK S., TONDERSKI K.S. (red.) 2013. Samoocena gospodarstw w zakresie zarządzania składnikami nawozowymi i oceny warunków środowiskowych. Falenty. Wydaw. ITP. ISBN 978-83-624-16-67-7 ss. 99.