Kwas hypodifosforowy i jego sole nieorganiczne

Kinzhybalo, Vasyl; Otręba, Marta; Ślepokura, Katarzyna; Lis, Tadeusz

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Kwas hypodifosforowy i jego sole nieorganiczne

Autorzy

Kinzhybalo Vasyl , Otręba Marta , Ślepokura Katarzyna , Lis Tadeusz

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Hypodiphosphoric acid and its inorganic salts

Języki publikacji

Abstrakty

Hypodiphosphoric acid is the lower oxoacid of phosphorus of H₄P₂O₆ composition. It contains the direct P—P bond, in contrast to its closest analog - pyrophosphoric acid, H₄P₂O₇. In comparison to other phosphates the knowledge on hypodiphosphoric acid and its inorganic salts is quite limited. Since its discovery almost 150 years ago, establishment of the proper molecular and structural formula of the acid has initiated intensive research and dispute in the literature, which was decisively ended in 1964, when the first complete X-ray crystal structure determination of diammonium hypodiphosphate was reported. Since then structural studies have led to the discovery of ferroelectric properties in the above-mentioned diammonium salt and dehydration-induced staggerer-eclipsed transformation of hypodiphosphate in tetrabutylammonium salt, experimental electron density distribution determination in cubic tetralithium hexahydrate and last but not least crystal structure elucidation of hypodiphosphate analogs of adenosine diphosphate. In this mini-review the information on synthesis techniques, chemical and physical properties, applications of hypodiphosphates along with crystallochemical description of reported up-to-date crystal structures are presented.

Słowa kluczowe

kwas hypodifosforowy sole nieorganiczne struktura krystaliczna chemia koordynacyjna wiązanie wodorowe

hypodiphosphoric acid inorganic salts crystal structure coordination chemistry hydrogen bond

Wydawca

Polskie Towarzystwo Chemiczne

Czasopismo

Wiadomości Chemiczne

Rocznik

2021

Tom

[Z] 75, 3-4

Strony

423--466

Opis fizyczny

Bibliogr. 138 poz., rys., schem., tab., wykr.

Twórcy

autor

Kinzhybalo Vasyl

kinzhybalo@gmail.com

Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN, ul. Okólna 2, 50-422 Wrocław

https://orcid.org/0000-0003-1060-0459

autor

Otręba Marta

Wydział Chemii, Uniwersytet Wrocławski, ul. F. Joliot-Curie 14, 50-383 Wrocław

https://orcid.org/0000-0001-8251-0298

autor

Ślepokura Katarzyna

Wydział Chemii, Uniwersytet Wrocławski, ul. F. Joliot-Curie 14, 50-383 Wrocław

https://orcid.org/0000-0001-8330-4218

autor

Lis Tadeusz

Wydział Chemii, Uniwersytet Wrocławski, ul. F. Joliot-Curie 14, 50-383 Wrocław

https://orcid.org/0000-0003-0157-0649

Bibliografia

[1] D.E.C. Corbridge, Phosphorus: chemistry, biochemistry and technology, 6th ed., CRC Press, New York, 2013.
[2] Th. Salzer, Liebigs Ann., 1877, 187, 322.
[3] P. Szklarz, M. Chański, К. Ślepokura, T. Lis, Chem. Mater., 2011, 23, 1082.
[4] C. Ruflin, U. Fischbach, H. Grützmacher, J. Levalois-Grützmacher, Heteroat. Chem., 2007, 18, 721.
[5] F.H. Westheimer, Science, 1987, 235, 1173.
[6] B.D. Davis, Arch. Biochem. Biophys., 1958, 78, 497.
[7] J.M. Berg, L. Stryer, J.L. Tymoczko, G.J. Gatto, Biochemia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2018.
[8] M. Bonora, S. Patergnani, A. Rimessi, E. De Marchi, J.M. Suski, A. Bononi, C. Giorgi, S. Marchi, S. Missiroli, F. Poletti, M.R. Wieckowski, P. Pinton, Purinergic Signal., 2012, 8, 343.
[9] D.J. Angiolillo, Am. J. Cardiovasc. Drugs, 2007, 7, 423.
[10] G. Burnstock, Trends Pharmacol. Sci., 2006, 27, 166.
[11] J.K. Heinonen, Biological role of inorganic pyrophosphate, Springer Science+Business Media, New York, 2001.
[12] M.S. Calvo, A.J. Moshfegh, K.L. Tucker, Adv. Nutr., 2014, 5, 104.
[13] E. De Clercq, Nat. Rev. Drug Discov., 2002, 1, 13.
[14] M. J. Sofia, Nucleotide Prodrugs for the Treatment of HCV Infection, Antiviral Agents, Adv. Pharmacol., 2013, 67, 39.
[15] P. Remy, G. Dirheimer, J.P. Ebel, Biochim. Biophys. Acta, 1967, 136, 99.
[16] P. Remy, J. Setondji, G. Dirheimer, J.P. Ebel, Biochim. Biophys. Acta, 1970, 204, 31.
[17] S. Fukai, O. Nureki, S. Sekine, A. Shimada, J. Tao, D.G. Vassylyev, S. Yokoyama, Cell, 2000, 103, 793.
[18] P. Remy, M.L. Engel, G. Dirheimer, J.P. Ebel, M. Revel, J. Mol. Biol., 1970, 48, 173.
[19] J. Setondji, P. Remy, J.P. Ebel, G. Dirheimer, Biochim. Biophys. Acta, 1971, 232, 585.
[20] T. Godefroy-Colburn, J. Setondji, Biochim. Biophys. Acta, 1972, 272, 417.
[21] B.K. Mohanty, S.R. Kushner, Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A., 2000, 97, 11966.
[22] B. Eriksson, A. Larsson, E. Helgstrand, N.-G. Johansson, B. Oberg, Biochim. Biophys. Acta, 1980, 607, 53.
[23] M.K. Kukhanova, N.F. Zakirova, A.V. Ivanov, L.A. Alexandrova, M.V. Jasco, A.R. Khomutov, Biochem. Biophys. Res. Commun., 2005, 338, 1335.
[24] A.V. Mukovnya, V.L. Tunitskaya, A.L. Khandazhinskaya, N.A. Golubeva, N.F. Zakirova, A.V. Ivanov, M.K. Kukhanova, S.N. Kochetkov, Biochemistry (Moscow), 2008, 73, 660.
[25] A. Guranowski, A.M. Wojdyła, J. Zimny, A. Wypijewska, J. Kowalska, M. Łukasiewicz, J. Jemielity, E. Darżynkiewicz, A. Jagiełło, P. Bieganowski, New J. Chem., 2010, 34, 888.
[26] J. Martin, M.V. St-Pierre, J.-F. Dufour, Biochim. Biophys. Acta, 2011, 1807, 626.
[27] R. Pawłowska, D. Korczyński, В. Nawrot, W.J. Stec, A. Chworoś, Bioorg. Chem., 2016, 67, 110.
[28] R.G.G. Russell, Bone, 2011, 49, 2.
[29] F.H. Ebetino, A.-M.L. Hogan, S. Sun, M.K. Tsoumpra, X. Duan, J.T. Triffitt, A.A. Kwaasi, J.E. Dunford, B.L. Barnett, U. Oppermann, M.W. Lundy, A. Boyde, B.A. Kashemirov, C.E. McKenna, R.G.G. Russell, Bone, 2011, 49, 20.
[30] D.K. Cao, X.J. Xie, Y.Z. Li, L.M. Zheng, Daton Trans., 2008, 37, 5008.
[31] Q.J. Niu, Y.Q. Zheng, H.L. Zhu, W. Xu, Transition Met. Chem., 2016, 41, 365.
[32] E. Freire, M. Quintero, D. Vega, R. Baggio, Inorg. Chim. Acta., 2013, 394, 229.
[33] Q.J. Niu, Y.Q. Zheng, J.X. Zhou, H.L. Zhu, Q. Huang, W. Xu, J. Coord. Chem., 2016, 69, 1447.
[34] X.Q. Wu, M.L. Han, G.W. Xu, B. Liu, D.S. Li, J. Zhang, Inorg. Chem. Commun., 2015, 58, 60.
[35] D.K. Cao, Y.Z. Li, L. M. Zheng, Inorg. Chem., 2007, 46, 7571.
[36] D.K. Cao, M. Liu, J. Huang, S.S. Bao, L. M. Zheng, Inorg. Chem., 2011, 50, 2278.
[37] J.R. Van Wazer, Phosphorus and its Compounds, Interscience Publishers, Inc., New York, 1958.
[38] S. Ohashi, Lower Oxo Acids of Phosphorus and Their Salts, Topics in Phosphorus Chemistry, John Wiley & Sons, Inc, 1964.
[39] B. Pelletier, Ann. de. Chem., 1792, 14, 113.
[40] Th. Salzer, Liebigs Ann., 1878, 194, 28.
[41] Th. Salzer, Liebigs Ann., 1882, 211, 1.
[42] Th. Salzer, Liebigs Ann., 1886, 232, 114.
[43] C. Bansa, Z. Anorg. Allg. Chem., 1884, 6, 128.
[44] C. Bansa, Z. Anorg. Allg. Chem., 1884, 6, 143.
[45] P. Drawe, Ber. Dtsch. Chem. Ges., 1888, 21, 3401.
[46] C. Rammelsberg, J. Prakt. Chem., 1892, 45, 153.
[47] A. Joly, Compt. Rend., 1894, 118, 649.
[48] A. Sabanejeff, Z. Anorg. Allg. Chem., 1898, 17, 480.
[49] A. Sabanejeff, Z. Anorg. Allg. Chem., 1899, 20, 21.
[50] H. Dufet, Compt. Rend., 1886, 102, 1327.
[51] E. Cornec, Bull. Soc. Chim., 1909, 5, 1121.
[52] N. Parravano, C. Marini, Atti R. Accad. Lincei, 1906, 15, 203.
[53] A. Rosenheim, W. Stadler, F. Jacobson, Ber. Dtsch. Chem. Ges., 1906, 39, 2837.
[54] A. Rosenheim, M. Pritze, Ber. Dtsch. Chem. Ges., 1908, 41, 2708.
[55] F. Bell, S. Sugden, J. Chem. Soc., 1933, 48.
[56] B. Blaser, P. Halpern, Z. Anorg. Allg. Chem., 1933, 215, 33.
[57] D.E.C. Corbridge, E.J. Lowe, J. Chem. Soc., 1954, 4555.
[58] W.G. Palmer, J. Chem. Soc., 1961, 1552.
[59] C.F. Callis, J.R. Van Wazer, J.N. Shoolery, W.A. Anderson, J. Am. Chem. Soc., 1957, 79, 2719.
[60] B. Raistrick, E. Hobbs, Nature, 1949, 4159, 113.
[61] R. Brooks, T. C. Alcock, Nature, 1950, 4219, 435.
[62] D.E.C. Corbridge, Acta Cryst., 1957, 10, 85.
[63] A. Wilson, H. McD. McGeachin, Acta Cryst., 1964, 17, 1352.
[64] E. Leininger, T. Chulski, J. Am. Chem. Soc., 1949, 71, 2385.
[65] J. Hollyhead, J.D. Lee, J. Chem. Soc. A, 1967, 923.
[66] F. Tauchert, Z. Anorg. Allg. Chem., 1912, 79, 350.
[67] J. Philipp, Ber. Dtsch. Chem. Ges., 1883, 16, 749.
[68] F. Vogel, Z. Angew. Chem., 1929, 42, 263.
[69] R. G. Van Name, W. J. Huff, Amer. J. Sci., 1918, 46, 587.
[70] W.G. Palmer, J. Chem. Soc., 1961, 1079.
[71] A. Rosenheim, J. Pinsker, Ber. Dtsch. Chem. Ges., 1910, 43, 2003.
[72] A.W. Schwartz, M. van der Veen, Inorg. Nucl. Chem. Letters, 1973, 9, 39.
[73] N. Matsuura, M. Yoshimura, M. Takizawa, Y. Sasaki, Bull. Chem. Soc. Japan, 1971, 44, 1027.
[74] J.H. Kolitowska, Rocz. Chem., 1935, 15, 29.
[75] J.H. Kolitowska, Rocz. Chem., 1936, 16, 313.
[76] J.H. Kolitowska, Z. Anorg. Allg. Chem., 1937, 230, 310.
[77] J.H. Kolitowska, Rocz. Chem., 1937, 17, 616.
[78] T. Miłobędzki, J.H. Kolitowska, Z. Berkan, Rocz. Chem., 1937, 17, 620.
[79] J.H. Kolitowska, J.S. Przeździak, Z. Anorg. Allg. Chem., 1964, 327, 71.
[80] H. Remy, H. Falius, Naturwissenschaften, 1956, 43, 177.
[81] A.D.F. Toy, The Chemistry of Phosphorus, Pergamon Press Ltd., Oxford, 1975.
[82] N. Yoza, I. Koga, S. Ohashi, J. Inorg. Nucl. Chem. 1971, 33, 1435.
[83] A.J. Bard, R. Parsons, J. Jordan, Standard Potentials in Aqueous Solution, CRC Press, New York, 1985.
[84] B. Potter, J. Chem. Soc. Chem. Commun., 1986, 21.
[85] B. Potter, J. Label. Compd. Radiopharm., 1989, 27, 955.
[86] Y. Wang, Y. Xie, P. Wei, H.F. Schaefer III, P.R. Schleyer, G.H. Robinson. J. Am. Chem. Soc., 2013, 135, 19139.
[87] B. Blaser, K.-H. Worms, Z. Anorg. Allg. Chem., 1961, 311, 313.
[88] O. Kauffmann, Praca doktorska, Rostock, Niemcy, 1899.
[89] M. Koss, Chem. Zeit., 1912, 36, 686.
[90] A. Rosenheim, Chem. Zeit., 1912, 36, 821.
[91] F. Wirth, Zeitsch. Angew. Chem., 1912, 25, 1678.
[92] Th. Moeller, G.H. Quinty, J. Am. Chem. Soc., 1952, 74, 6122.
[93] Th. Moeller, G.H. Quinty, J. Am. Chem. Soc., 1952, 74, 6123.
[94] M. Hellenbrandt, Crystallogr. Rev., 2004, 10, 17.
[95] C.R. Groom, I.J. Bruno, M.P. Lightfoot, S.C. Ward, Acta Cryst., 2016, B72, 171.
[96] K.K. Palkina, S.I. Maksimova, N.T. Chibiskova, V.S. Mironova, Inorg. Mater., 1984, 20, 1636.
[97] D.S. Emmerson, D.E.C. Corbridge, Phosphorus, 1974, 4, 207.
[98] S.D. Gates-Rector, T.N. Blanton, Powder Diffr., 2019, 34, 352.
[99] R. Mercier, J.P. Malugani, B. Fahys, J. Douglade, G. Robert, J. Solid State Chem., 1982, 43, 151.
[100] V. Kinzhybalo, A. Mermer, T. Lis, P. Starynowicz, Acta Cryst., 2013, B 69, 344.
[101] V. Kinzhybalo, Joint Polish-German Crystallographic Meeting 2020, Wrocław, 24-27 II 2020, P15.
[102] P. Wu, M. Gjikaj, Joint Meeting: DGK, DMG, ÖMG, 20-24 IX 2011, P10-P24, 101.
[103] V. Kinzhybalo, K. Ślepokura, В. Szafranowska, E. Karaś, 54 Konwersatorium Krystalograficzne, V Sesja Naukowa i Warsztaty РЖ, Wrocław, 5-7 VII 2012, 231.
[104] R.L. Collin, M. Willis, Acta Cryst., 1971, B27, 291.
[105] D.S. Emmerson, D.E.C. Corbridge, Phosphorus, 1973, 3, 131.
[106] M. Gjikaj, P. Wu, W. Brockner, Z. Anorg. Allg. Chem., 2012, 638, 2144.
[107] B. Szafranowska, K. Ślepokura, T. Lis, Acta Cryst., 2012, C68, i71.
[108] P. Wu, T. Wiegand, H. Eckert, M. Gjikaj, J. Solid State Chem., 2012, 194, 212.
[109] M. Gjikaj, P. Wu, W. Brockner, Z. Anorg. Allg. Chem., 2014, 640, 379.
[110] M. Gjikaj, M. Hasse, Acta Cryst., 2015, E71, 867.
[111] M. Haase, M. Gjikaj, Z. Anorg. Allg. Chem., 2017, 643, 962.
[112] Y. Liao, M. Gjikaj, Joint Meeting: DGK, DMG, ÖMG, 20-24 IX 2011, P10-P25, 101.
[113] M. Haase, M. Gjikaj, Z. Anorg. Allg. Chem., 2018, 644, 497.
[114] M. Gjikaj, P. Wu, Z. Anorg. Allg. Chem., 2014, 640, 189.
[115] M. Stelmach, K. Ślepokura, 61 Konwersatorium Krystalograficzne, Warsztaty Naukowe PTKryst, Wrocław, 26-28 VI 2019, 199.
[116] S. Hagen, M. Jansen, Z. Anorg. Allg. Chem., 1995, 621, 149.
[117] S. Hagen, M. Jansen, Z. Anorg. Allg. Chem., 1996, 622, 1106.
[118] M. Gjikaj, P. Wu, N.-P. Pook, Acta Cryst., 2013, E69, i83.
[119] J.M. Haag, G.C. LeBret, D.A. Cleary, B. Twamley, J. Solid State Chem., 2005, 178, 1308.
[120] K.K. Palkina, S.I. Maksimova, N.T. Chibiskova, Russ. J. Inorg. Chem., 1983, 28, 501.
[121] V.I. Pakhomov, K.K. Palkina, S.I. Maksimova, N.T. Chibiskova, V.S. Mironova, I.V. Tananaev, Russ. J. Inorg. Chem., 1987, 32, 20.
[122] K.K. Palkina, S.I. Maksimova, N.T. Chibiskova, V.S. Mironova, I.V. Tananaev, Russ. J. Inorg. Chem., 1987, 32, 1063.
[123] K.K. Palkina, S.I. Maksimova, V.S. Mironova, N.T. Chibiskova, I.V. Tananaev, Russ. J. Inorg. Chem., 1983, 28, 315.
[124] P. Wu, M. Gjikaj, Z. Anorg. Allg. Chem., 2015, 641, 1755.
[125] D. Mootz, H. Altenburg, Acta Cryst., 1971, B27, 1520.
[126] V. Kinzhybalo, П Ogólnopolskie Forum Chemii Nieorganicznej. Horyzonty Chemii, Wrocław, 7-10 IX 2014, 150.
[127] M. Emami, K.A. Ślepokura, M. Trzebiatowska, N. Noshiranzadeh, V. Kinzhybalo, CrystEngComm, 2018, 20, 5209.
[128] T. Gałan, K. Ślepokura, V. Kinzhybalo, 61 Konwersatorium Krystalograficzne, Warsztaty Naukowe PTKryst, Wrocław, 26-28 VI 2019, 224.
[129] M. Otrębą K. Ślepokura, T. Lis, 58 Konwersatorium Krystalograficzne, Warsztaty Polskiego Towarzystwa Krystalograficznego, Wrocław, 23-24 VI 2016, 204.
[130] D. Budzikur, P. Szklarz, V. Kinzhybalo, K.A. Ślepokura, Acta Cryst., 2020, B76, 939.
[131] V. Kinzhybalo, K. Ślepokura, 54 Konwersatorium Krystalograficzne, V Sesja Naukowa i Warsztaty PTK, Wrocław, 5-7 VII 2012, 230.
[132] V. Kinzhybalo, K. Ślepokura, 56 Konwersatorium Krystalograficzne, VII Sesja Naukowa i Warsztaty PTK, Wrocław, 26-28 VI 2014, 106.
[133] S. Radwan, E. Furman, K. Ślepokura, 60 Konwersatorium Krystalograficzne, Warsztaty Naukowe PTKryst, Wrocław, 27-29 VI 2018, 253.
[134] M. Otręba, D. Budzikur, Ł. Górecki, K.A. Ślepokura, Acta Cryst., 2018, C74, 571.
[135] D. Budzikur, K. Ślepokura, 60 Konwersatorium Krystalograficzne, Warsztaty Naukowe PTKryst, Wrocław, 27-29 VI 2018, 255.
[136] D. Budzikur, E. Furman, Yu. Horak, К. Ślepokura, 61 Konwersatorium Krystalograficzne, Warsztaty Naukowe PTKryst, Wrocław, 26-28 VI 2019, 67.
[137] D. Budzikur, A. Nowak, M. Otręba, K. Ślepokura, 61 Konwersatorium Krystalograficzne, Warsztaty Naukowe PTKryst, Wrocław, 26-28 VI 2019, 69.
[138] D. Braga, F. Grepioni, O. Shemchuk, CrystEngComm, 2018, 20, 2212.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-4009fba6-4e11-4f22-bb50-65d3f10b289a