Post-Neolithic occupation in Tunel Wielki Cave (southern Poland)

• Autorzy: Kot Małgorzata , Wojenka Michał , Czajka Grzegorz , Kontny Bartosz , Gryczewska Natalia

Identyfikatory

DOI

10.4467/21995923FQ.20.002.13191

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Post-Neolithic cave occupation in Poland remains insufficiently recognised. The pur¬pose of this paper is to present the results of the analysis of pottery and metal objects discovered in Tunel Wielki Cave (Ojców area, SE Poland). The artefacts were collected during three fieldwork campaigns in 1967–68 and 2018. The results show that the cave was occupied at least several times. The most ephem¬eral settlement traces can be dated to the Early Bronze Age and these may be related to the Trzciniec culture. The site was more intensively used in the Late Bronze Age and Early Iron Age by communities representing the Lusatian culture. Roman Period artefacts are very scarce. Traces of most intensive use of the cave come from the Middle Ages. One can determine artefacts conditionally dated from the 11th to the 12th century, as well as younger objects, dated to the 13th − early 14th c. Single pieces of pottery can be attributed to the Modern period. The obtained results point to multiple short-term visits. The cave fill does not bear traces of permanent occupation during the Post-Neolithic period.

Słowa kluczowe

EN

Cave archaeology; Prehistoric times; Middle Ages; white Cracow-area pottery; Cracow Upland

PL

jaskinie; archeologia; ceramika; Kraków

• Wydawca: Polska Akademia Umiejętności
• Czasopismo: Folia Quaternaria
• Rocznik: 2020
• Tom: nr 88
• Strony: 17--39
• Opis fizyczny: Bibliogr. 56 poz., rys.

Twórcy

autor

Kot Małgorzata

• Faculty of Archaeology, University of Warsaw, Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-5277-0283

autor

Wojenka Michał

• Institute of Archaeology, Jagiellonian University, Gołębia 11, 31-007 Kraków, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-6205-5627

autor

Czajka Grzegorz

• Faculty of Archaeology, University of Warsaw, Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa, Poland

autor

Kontny Bartosz

• Faculty of Archaeology, University of Warsaw, Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa, Poland

• https://orcid.org/0000-0003-3627-046X

autor

Gryczewska Natalia

• Faculty of Archaeology, University of Warsaw, Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa, Poland

• https://orcid.org/0000-0003-2299-8943

Bibliografia

• [1] Buko A., 1990. Ceramika wczesnopolska. Wprowadzenie do badań. Wrocław.
• [2] Buko A., 2008. Pottery fragmentation as a source of archaeological information. Archaeologia Polona 46: 149–162.
• [3] Chmielewski W., 1988. Ogólna charakterystyka jaskiń Doliny Sąspowskiej pod względem występowania w nich źródeł archeologicznych. In: Chmielewski W. (Ed.), Jaskinie Doliny Sąspowskiej. Tło przyrod¬nicze osadnictwa pradziejowego. Prace Instytutu Archeologii UW. Warszawa: 5–17.
• [4] Chmielewski W., Kozłowski S. K., 1968. Sąspów, pow. Olkusz. Informator Archeologiczny. Badania 1967 r.: 18–19.
• [5] Chmielewski W., Kowalski K., Madeyska-Niklewska T., Sych L., 1967. Wyniki badań osadów jaskini Koziarni w Sąspowie, pow. Olkusz.
• [6] Chmielewski W., Kozłowski S. K., Niklewska T., 1969. Sąspów, pow. Olkusz. Jaskinia Tunel, Wielki. Schronisko nad J. Niedostępną. Schronisko pod Tunelem Wielkim. Informator Archeologiczny. Badania 1968 r.: 23–24.
• [7] Czajka G., 2019. Źródła archeologiczne z holoceńskich nawarstwień sedymentu Jaskini Ciasnej z badań w latach 1969-70 i 2018 (BA thesis). University of Warsaw.
• [8] Czarnowski S. J., 1898. Wykopalisko monet w Jaskini „Okopy” Wielkiej nad Prądnikiem Ojcowskim. Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne III (2-3): 445–453.
• [9] Dobrzańska H., 1990. Osada z późnego okresu rzymskiego w Igołomi, woj. krakowskie. Kraków.
• [10] Durczewski Z., 1946. Grupa górnośląsko-małopolska kultury łużyckiej w Polsce, część I. Kraków.
• [11] Fogel J., 1979. Studia nad uzbrojeniem ludności kultury łużyckiej w dorzeczy Odry i Wisły: broń za¬czepna. Poznań.
• [12] Górski J., 2007. Chronologia kultury trzcinieckiej na lessach niecki nidziańskiej. Kraków.
• [13] Hołubowicz W., 1950. Garncarstwo wiejskie zachodnich terenów Białorusi. Toruń.
• [14] Jakubczak M., Budziszewski J., Leloch M., Gryczewska N., Kot M., Szeliga M., (in print). Pole górnicze „Dąbrówka-I”. Neolityczna kopalnia krzemienia jurajskiego ze śladowo zachowaną rzeźbą nakopalnianą.
• [15] Jarosz P., Włodarczak E., Włodarczak P., 2012. Ratownicze badania autostradowe w dolinie Wisły: Kraków-Bieżanów, stanowisko 33. In: Kadrow S. (Ed.) RAPORT 2007-2008, t. I. Warszawa: 555–576.
• [16] Jędrysik J., 2016. Osadnictwo na Wyżynie Olkuskiej w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza (MA thesis). Jagiellonian University.
• [17] Kaczanowski P., 1987. Drochlin. Ciałopalne cmentarzysko kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich. Kraków.
• [18] Kot M., Szeliga M., Wojenka M., 2019. Badania wykopaliskowe Stefana Krukowskiego w Dolinie Sąspowskiej. Wiadomości Archeologiczne LXX: 65–92.
• [19] Krajcarz, M.T., Cyrek, K., Krajcarz, M., Mroczek, P., Sudoł, M., Szymanek, M., Tomek, T., Madeyska, T., 2016. Loess in a cave – Lithostratigraphic and correlative value of loess and loess-like layers in caves from the Kraków-Częstochowa Upland (Poland). Quaternary International, 399: 13–30.
• [20] Kubica-Kabacińska E., 2001. Podkrakowska ceramika „biała” – analizy surowca, chronologia, kontekst osadniczy. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, XXII: 135–163.
• [21] Kukliński A., 2017. Wczesnośredniowieczna stratygrafia kulturowa w południowo-zachodniej części Wzgórza Wawelskiego. Acta Archaeologica Waweliana V. Kraków.
• [22] Lasak I., 2014. Materiał ruchomy z osady kultury łużyckiej. In: Masojć M. (Ed.) Obozowiska, osady, wsie. Wrocław-Widawa 17. Wrocław: 89–158.
• [23] Lech J., 1971. Z badań nad kopalnią krzemienia na stanowisku I w Sąspowie pow. Olkusz. In: Kozłowski J. K. (Ed.), Z badań nad krzemieniarstwem neolitycznym i eneolitycznym. Kraków: 115–133.
• [24] Lech J., 1980a. PL-14 Jerzmanowice– Dąbrówka I, Wojw. Kraków. In: Weisgerber G., Slotta R., Weiner, J. (Eds), 5000 Jahre Feuersteinbergbau. Die Suche nach dem Stahl der Steinzeit. Deutschen Bergbau- Museum Bochum, Veröffentlichungen aus dem Deutschen Bergbau-Museum Bochum 22: 612–615. Bochum.
• [25] Lech J., 1980b. PL-15 Sąspów I, Jerzmanowice, Wojw. Kraków. In: Weisgerber G., Slotta R., Weiner J. (Eds), 5000 Jahre Feuersteinbergbau. Die Suche nach dem Stahl der Steinzeit. Deutschen Bergbau- Museum Bochum, Veröffentlichungen aus dem Deutschen Bergbau-Museum Bochum 22: 616–619.
• [26] Lech J., 1981. Górnictwo krzemienia społeczności wczesno rolniczych na Wyżynie Krakowskiej koniec VI tysiąclecia – 1 połowa IV tysiąclecia p.n.e. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
• [27] Lech J., 2001. Archeologia Jury Ojcowskiej w zarysie. In: Lech J., Partyka J. (Eds), Z archeologii Ukrainy i Jury Ojcowskiej. Ojców: 127–182.
• [28] Leńczyk G., 1938. Grodzisko w Piekarach. Prace Prehistoryczne 2. Kraków.
• [29] Lepówna B., 1968. Garncarstwo gdańskie w X–XIII wieku. Gdańsk.
• [30] Liana T., 1970. Chronologia względna kultury przeworskiej we wczesnym okresie rzymskim. Wiadomości Archeologiczne XXV/4: 429–491.
• [31] Liwoch R., 2014. Importy staroruskie w Polsce. Przykłady ze zbiorów dawnych Muzeum Archeologicznego w Krakowie. In: Toločko P. (Ed.), Mìsta davn’oï Rusì. Kiïv: 415–423.
• [32] Mackiewicz M., 2012. Nowożytna ceramika artystyczna z badań archeologicznych przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. In: Pankiewicz A. (Ed.), Nowożytny cmentarz przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (lata 1621–1670). Wratislavia Antiqua 17: 129–160.
• [33] Madeyska T., 1988. Osady jaskiń i schronisk Doliny Sąspowskiej. In: Chmielewski W. (Ed.), Jaskinie Doliny Sąspowskiej. Tło przyrodnicze osadnictwa pradziejowego. Prace Instytutu Archeologii UW. Warszawa: 77–173.
• [34] Marciniak J., 1960. Cmentarzysko szkieletowe z okresu wczesnośredniowiecznego w Strzemieszycach Wielkich pow. Będzin. Materiały Wczesnośredniowieczne V: 141–186.
• [35] Mościbrodzka J., 1971. Zasiedlenie jaskiń Wąwozu Koziarni w Sąspowie, w górnym plejstocenie. (MA thesis). University of Warsaw.
• [36] Nadachowski A., 1988. Fauna kopalna płazów, gadów i ssaków w osadów jaskiń i schronisk Doliny Sąspowskiej. In: Chmielewski W. (Ed.), Jaskinie Doliny Sąspowskiej. Tło przyrodnicze osadnictwa pradziejowego. Prace Instytutu Archeologii UW. Warszawa: 19–38.
• [37] Niegoda J., 1999. Naczynia ceramiczne. In: Buśko C., Piekalski J., (Eds), Ze studiów nad życiem co¬dziennym w średniowiecznym mieście. Wratislavia Antiqua I: 157–182.
• [38] Nierychlewska A., 2011. Ceramika naczyniowa z osady w Przeczycach. In: Badura R., Abłamowicz D. (Eds), Wczesnośredniowieczna osada produkcyjna w Przeczycach, województwo śląskie. Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Archeologia 19: 56–88, 133–150.
• [39] Nowak M., Liwoch R., Moskal-del Hoyo M., Rauba-Bukowska A., Wilczyński J., 2016. Korzkiew 5 – najstarsze stanowisko średniowieczne na Wyżynie Olkuskiej. Materiały Archeologiczne XLI: 245–262.
• [40] Radwański K., 1968. Wczesnośredniowieczna ceramika krakowska i zagadnienie jej chronologii. Materiały Archeologiczne IX: 5–71.
• [41] Rodzińska-Nowak J., 2006. Jakuszowice stanowisko 2. Ceramika z osady kultury przeworskiej z młodszego i późnego okresu wpływów rzymskich i wczesnej fazy okresu wędrówek ludów. Kraków.
• [42] Rodzińska-Nowak J., 2010. Uwagi o chronologii ceramiki wykonanej na kole garncarskim w kulturze przeworskiej w świetle wyników analizy materiałów zabytkowych z osady w Jakuszowicach, woj. świętokrzyskie, i cmentarzyska w Opatowie, woj. śląskie. In: Machajewski H., Jurkiewicz B. (Eds), Ceramika rzemieślnicza jako źródło do badań nad zróżnicowaniem garncarstwa kultury przeworskiej. Pułtusk: 71–87.
• [43] Rook E., 1980. Osadnictwo neolityczne w jaskiniach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Materiały Archeologiczne XX: 5–130.
• [44] Rozmus D., 2014. Wczesnośredniowieczne zagłębie hutnictwa srebra i ołowiu na obszarach pogranicza Górnego Śląska i Małopolski (druga połowa XI–XII/XIII wiek). Kraków.
• [45] Suder W., 2000. Osada kultury łużyckiej na stanowisku Iwanowice-Babia Góra II. Sprawozdania archeo¬logiczne 52: 171–219.
• [46] Urbaniak A., 2008. Osada kultury przeworskiej i kultury wczesnosłowiańskiej na stanowisku 3 w Złotej, pow. Sandomierz. Łódź.
• [47] Wojenka M., 2012a. Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej w średniowieczu. Wstęp do proble¬matyki. Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. prof. Władysława Szafera 22: 7–43.
• [48] Wojenka M., 2012b. Zapomniane naczynie. Kilka uwag o pojemniku na skarb srebrny z jaskini Okopy Wielkiej, Dolnej w Ojcowie. Notae Numismaticae VII: 227–241.
• [49] Wojenka M., 2016. Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych na zamku w Ojcowie w latach 2006–2014. Prądnik. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. Władysława Szafera 26: 199–224.
• [50] Wojenka M., 2018. Knights in the dark: on the function of Polish caves in the Middle Ages. In: Bergsvik K. A., Dowd M. (Eds), Caves and ritual in medieval Europe AD 500-1500. Oxford-Philadelphia: 232–246.
• [51] Wojenka M., Wilczyński J., Zastawny A., 2016. Archaeological excavations in Żarska Cave in Żary Kraków district, 2012–2015: an interim report. Recherches Archéologiques NS 8: 185–204.
• [52] Wojenka M., Krajcarz M. T., Szczepanek A., Wilczyński J., 2017. Sprawozdanie z badań wykopa¬liskowych przeprowadzonych w Jaskini Tunel Wielki w Wąwozie Koziarnia w 2016 roku. Prądnik: prace i materiały muzeum im prof. Władysława Szafera 27: 147–168.
• [53] Wojenka M., Bojęś-Białasik A., Szyma M., 2019. Trzynastowieczna zabudowa murowana w Grodzisku koło Skały w świetle wyników najnowszych badań archeologiczno-architektonicznych. In: Wojenka M., Langner S. (Eds), Konwent Klarysek skalskich a dziedzictwo kulturowe i religijne bł. Salomei. Kielce: 69–110.
• [54] Wojenka M., Jaskulska E., Popovic D., Baca M., Frog, Fetner R., Wertz K., Rataj K., Gryczewska N., Kosiński T., Kot M., (in press) The girl with finches: a unique post-medieval burial in Tunel Wielki Cave, southern Poland, Prähistorische Zeitschrift.
• [55] Zastawny A., 2006. Osadnictwo społeczności badeńskiego kręgu kulturowego w Jurze Ojcowskiej na tle regionów sąsiednich. In: Lech J., Partyka J. (Eds), Jura Ojcowska w pradziejach i w początkach państwa polskiego. Ojców: 439–458.
• [56] Zastawny A., 2015. The Baden complex in Lesser Poland – horizons of cultural influences. In: Nowak M., Zastawny A. (Eds), The Baden culture around the Western Carpathians. Via Archaeologica. Cracow: 119–150.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).