Ocena przestrzennego rozmieszczenia parków narodowych i obszarów chronionego krajobrazu w państwach Europy Środkowej na tle prowincji fizycznogeograficznych

• Autorzy: Badora Krzysztof , Nita Jerzy

Identyfikatory

DOI

10.30450/202012

Warianty tytułu

EN

Assessment of the spatial distribution of national parks and protected landscape areas in Central European countries in the context of physico-geographical provinces

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Na podstawie analizy przestrzennego rozmieszczenia parków narodowych i obszarów chronionego krajobrazu Polski (parki krajobrazowe), Czech, Słowacji i Węgier oceniono czy tworzone w poszczególnych krajach systemy ochrony przyrody i krajobrazu są reprezentatywne również dla prowincji fizycznogeograficznych w granicach państw. Stwierdzono znaczną reprezentatywność w prowincjach głównie górskich i wskazano na dalsze możliwości ochrony. Na podstawie oceny stopnia integracji systemów ochrony przyrody i krajobrazu w rejonach przygranicznych określono obszary, które powinny uzupełnić system. Między poszczególnymi krajami występują różnice w przestrzennej organizacji parków narodowych i obszarów ochrony krajobrazu. Współpraca transgraniczna w ostatnich 30 latach znacznie się poprawiła. Większość przygranicznych parków narodowych i obszarów ochrony krajobrazu ma swoje kontinuum w kraju sąsiednim w formach podobnej rangi. Najsłabsze powiązania przestrzenne występują na granicy Węgier i Słowacji.

EN

Based on the analysis of the spatial distribution of national parks and protected landscape areas in Poland (landscape parks), the Czech Republic, Slovakia and Hungary, it was assessed whether the systems of nature and landscape protection created in individual countries are representative also for physico-geographical provinces within state borders. High representativeness was found in predominantly mountain provinces and further conservation options were indicated. Based on the assessment of the degree of integration of nature and landscape protection systems in border regions, areas that should complement the system have been identified. There are differences between individual countries in the spatial organization of national parks and landscape protection areas. Cross-border cooperation has improved significantly in the last 30 years. Most of the border national parks and landscape protection areas have their continuum in the neighboring country in forms of a similar rank. The weakest spatial connections are found on the border between Hungary and Slovakia.

Słowa kluczowe

PL

ochrona przyrody i krajobrazu; park narodowy; obszar chronionego krajobrazu; park krajobrazowy; Europa Środkowa

EN

nature protection; landscape protection; national park; protected landscape areas; landscape park; Central Europe

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2020
• Tom: nr 44 (2)
• Strony: 73--99
• Opis fizyczny: Bibliogr. 42 poz., ryc., tab.

Twórcy

autor

Badora Krzysztof

• Opole University, Institute of Socio-Economic Geography and Spatial Management, Poland

autor

Nita Jerzy

• University of Silesia in Katowice, Faculty of Natural Sciences, Poland

Bibliografia

• Atlas krajiny Slovenskej republiky, 2002, Bratislava: MŽP SR a Banská Bystrica: SAŽP.
• Badora K., 2018: Propozycja regionalizacji fizycznogeograficznej Sudetów Wschodnich. Prace i Studia Geograficzne 63.1: 59-73.
• Badora K., Nita J., 2020: Ochrona przyrody i krajobrazu [in:] Atlas państw Grupy Wyszehradzkiej. PTG, IGiPZ, Warszawa (w druku).
• Balon J., Jodłowski M., 2005: Regionalizacja fizycznogeograficzna pogranicza polskosłowackiego. Problemy Ekologii Krajobrazu 12, 69-76.
• Balon, J., Jodłowski, M. 2014: Regionalizacja fizycznogeograficzna Karpat Zachodnich: studium metodologiczne [in:] Struktura środowiska przyrodniczego a fizjonomia krajobrazu (eds): W. Ziaja & M. Jodłowski, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, 85-106.
• Čeman R. red., 2007, Slovenská Republika. Zemepisný atlas, 2. vydanie, Mapa Slovakia Plus s.r.o., b.m.w.
• Czudek T. red., 1973: Regionalni ćlenćni reliefu ĆSR. 1:500 000. Brno.
• Czyż A., Kubas S., 2014: Państwa Grupy Wyszehradzkiej: pomiędzy przeszłością a teraźniejszością: wybrane aspekty polityki wewnętrznej i zagranicznej. Wyd. UŚ.
• Degórski M., Ostaszewska K., Richling A., Solon J., 2014: Współczesne kierunki badań krajobrazowych w kontekście wdrażania Europejskiej Konwencji Krajobrazowej. Przegląd Geograficzny 86.3, 295-316.
• Demek J. (ed.), 1987: Hory a nffjny. Zeinćpisny lexicon ĆSR. Praha.
• Demek J., Mackovčin P., 2006: Zeměpisný lexikon ČR: Hory a nížiny, Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, Brno.
• Dövényi Z., 2010: Magyarország kistájainak katasztere, Magyar Tudományos Akadémia Földrajztudományi Kutatóintézet, Budapest 2010, (węg. http://www.mtafki.hu/konyvtar/kistaj/minta.html)
• Europejska Konwencja Krajobrazowa, 2006: Dziennik Ustaw Nr 14, poz. 98, http://isip.sejm.gov.pl/prawo/indeks.html.
• Geografia Romaniei. III Carpatii romanesti si depresiunea Transilvaniei. 1987, Acad. Republicii Socialiste Romania, Bucuresti.
• Geomorfologie Cleneni SSR a ĆSRR. 1986. 1:1 500 000. Slovenska kartografie. Bratislava.
• Habuda A., Radecki W., 2017: Ochrona przyrody w systemach prawnych ochrony środowiska Polski, Czech i Słowacji. Wyd. Difin, Warszawa.
• Johnson L.R., 2011: Central Europe: Enemies, Neighbors, Friends, Oxford, Oxford University Press.
• Kistowski, M., Myga-Piątek, U., Solon, J., 2018: Studia nad regionalizacją fizycznogeograficzną Polski. Prace Geograficzne, Polska Akademia Nauk.
• Kondracki J., 1965: W sprawie fizycznogeograficznego podziału Europy w klasyfikacji dziesiętnej. Przegląd Geograficzny 37.3, 539-547.
• Kondracki J., 1969: Podstawy regionalizacji fizycznogeograficznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
• Kondracki J., 1989: Karpaty. WSiP, Wyd. II, Warszawa.
• Kondracki J., 1995: Fizycznogeograficzna regionalizacja Europy Wschodniej w układzie dziesiętnym, Przegląd Geograficzny 67.3-4, 349-354.
• Kondracki J., 1996: Fizycznogeograficzna regionalizacja Czech, Słowacji, Węgier i Rumunii w układzie dziesiętnym. Przegląd Geograficzny 68.3-4, 457-466.
• Kondracki J., 1997: Fizycznogeograficzna regionalizacja Niemiec i terenów przyległych w układzie dziesiętnym. Przegląd Geograficzny 69.1-2: 141-147.
• Łach J., Rogowski M., Rozenkiewicz A., 2010: Problematyka regionalizacji fizycznogeograficznej pogranicza polsko-czeskiego w Sudetach Środkowych, Problemy Ekologii Krajobrazu 26, 171-180.
• Mazúr E., Lukniš M., Balatka B., Loučková J., Sládek J., 1986: Geomorfologické členenie SSR a ČSSR. Mapa mierky 1:500 000, Slovenská kartografia, SUGK, Bratislava.
• Myga-Piątek U., 2012, Krajobrazy kulturowe, aspekty ewolucyjne i typologiczne. Uniwersytet Śląski, Katowice.
• Nita J., Badora K., 2020: Krainy geograficzne [in:] Atlas państw Grupy Wyszehradzkiej. PTG, IGiPZ, Warszawa (druku).
• Pécsi M., 1982: Pliysiogeograpliische Landschaften, Landschaftstypen mul agrogeologisclie Regionen in U11 garn. Budapest.
• Pécsi M., Somogy S.. Jakucs P., 1971: Landscape units and their types in Hungary, Hung. Geogr. Stud. Budapest.
• Pécsi M.. Sdrfalvi B., 1971: Węgry (tłum. J. Kondracki). PWN. Warszawa.
• Regionalization of Europe. 1971: Federation Internationale de Documentation. La Hayc.
• Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W., 2018: Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91.2, 143-170.
• Standard RWPG, Ochrona Przyrody – krajobrazy, terminy i definicje, 1985a, St. RWPG 5303-85, Grupa T 00, temat: 01.666.01-84, Standard RWPG zatwierdzony na 58 posiedzeniu Stałej Komisji Współpracy w dziedzinie standaryzacji.
• Standard RWPG, Ochrona przyrody – krajobrazy, klasyfikacja, 1985b, St. RWPG, Grupa T 58, temat: 01.666.02-84, Standard RWPG zatwierdzony na 63 posiedzeniu Stałej Komisji Współpracy w dziedzinie standaryzacji.
• Data base:
• http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/,
• https://portal.nature.cz/publik_syst/,
• http://www.sopsr.sk/web/,
• http://www.termeszetvedelem.hu/protected-areas,
• https://land.copernicus.eu/pan-european/corine-land-cover,
• https://land.copernicus.eu/imagery-in-situ/eu-dem/eu-dem-v1.1,
• https://www.eorc.jaxa.jp/ALOS/en/aw3d30/data/index.htm.