Dobrostan hedonistyczny i eudajmonistyczny w sytuacjach kryzysów normatywnych i nienormatywnych

Ilska, M.; Kołodziej-Zaleska, A.

doi:10.29119/1641-3466.2018.123.12

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Dobrostan hedonistyczny i eudajmonistyczny w sytuacjach kryzysów normatywnych i nienormatywnych

Autorzy

Ilska M. , Kołodziej-Zaleska A.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.29119/1641-3466.2018.123.12

Warianty tytułu

Hedonic and eudaimonic well-being in situations of normative and non-normative crises

Języki publikacji

Abstrakty

Jednoznaczne definiowanie pojęcia dobrostan jest bardzo trudne ze względu na złożoność tego konstruktu. Wiele badań wskazuje, że dobrostan psychiczny jest wielowymiarowym zjawiskiem, które łączy w sobie aspekty zarówno koncepcji hedonistycznych, jak i eudajmonistycznych. Jednocześnie dobrostan psychiczny traktowany jest jako wskaźnik adaptacji jednostki do różnych wydarzeń krytycznych czy kryzysowych (Ryff, 2014, 2017; Sieber et al., 2006). Celem artykułu jest w pierwszej kolejności: prezentacja wybranych koncepcji dobrostanu psychicznego zarówno w ujęciu hedonistycznym, jak i eudajmonistycznym. W drugiej kolejności: przedstawienie wyników badań dobrostanu w grupach osób doświadczających różnego rodzaju kryzysów normatywnych i nienormatywnych. Porównania poziomu dobrostanu przeprowadzone zostały w następujących grupach: ojcowie oczekujący narodzin dziecka (N = 46); osoby dorosłe pozostające w związkach małżeńskich i kohabitacyjnych (N = 109); kobiety chorujące na nowotwór (N = 66); rodzice dzieci z zespołem Downa (N = 127); kobiety spodziewające się dziecka (N = 137); rodzice dzieci rehabilitowanych (N = 58); osoby po rozwodzie (N = 158). W prezentowanych badaniach wykorzystano dane socjodemograficzne oraz Oksfordzki Kwestionariusz Szczęścia Hillsa i Argyle’a (2002), który w polskiej adaptacji (Kołodziej-Zaleska, and Przybyła-Basista, 2018) ma dwuczynnikową strukturę: satysfakcja z życia i poczucie siły (pierwszy czynnik) oraz poczucie sensu i kontroli (drugi czynnik).

The concept of well-being is very difficult to define because of its complexity. Many studies indicate that psychological well-being is a multidimensional phenomenon. At the same time, psychological well-being is treated as an indicator of the individual's adaptation to various critical or crisis life events (Ryff, 2014, 2017; Sieber et al., 2006). Integrated „conceptualizations” of well-being combine presence of hedonic and eudaimonic well-being components. The purpose of the article is to give an overview of selected theoretical concepts of well-being in both hedonic and eudaimonic perspectives and to present research results on well-being in groups of people experiencing various types of normative and non-normative crises. Comparisons of well-being was carried out in the following groups: expectant fathers (N = 46); marriages (N = 52) and cohabitants (N = 57); women with cancer (N = 66); parents of children with Down's syndrome (N = 127); women in pregnancies (N = 137); parents of rehabilitated children (N = 58); people after divorce (N = 158) and people in new close relationship after divorce (N = 80); In this study the Polish adaption of the Oxford Happiness Questionnaire (Hills, and Argyle, 2002) and the demographic data were used. OHQ-23 in Polish version has a two-factor structure comprising the life satisfaction and sense of power (factor 1) and the sense of purpose and control (factor 2).

Słowa kluczowe

dobrostan perspektywa hedonistyczna perspektywa eudajmonistyczna kryzysy normatywne kryzysy nienormatywne

well-being hedonic perspectives eudaimonic perspectives normative crises non-normative crises

Wydawca

Wydawnictwo Politechniki Śląskiej

Czasopismo

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

Rocznik

2018

Tom

z. 123

Strony

155--184

Opis fizyczny

Bibliogr. 77 poz.

Twórcy

autor

Ilska M.

milska@us.edu.pl

Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Rozwoju Człowieka i Badań nad Rodziną, Katowice

autor

Kołodziej-Zaleska A.

anna.kolodziej@us.edu.pl

Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Rozwoju Człowieka i Badań nad Rodziną, Katowice

Bibliografia

1. Argyle, M. (2004). Psychologia szczęścia. Wrocław: Wydawnictwo Astrum.
2. Argyle, M. (2005). Przyczyny i korelaty szczęścia. In: J. Czapiński (ed.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (pp. 165-203). Warszawa: PWN.
3. Argyle, M., and Lu, L. (1990). The happiness of extraverts. Personality and Individual Differences, 11(10), pp.1011-1017.
4. Argyle, M., and Martin, M. (1991). The psychological causes of happiness. In: F. Strack, M. Argyle, N. Schwarz (eds.), Subjective well-being. An interdisciplinary perspective (pp. 77-100). Oxford: Pergamon Press.
5. Bakiera, L., and Stelter, Ż. (2010). Rodzicielstwo z perspektywy rodziców dziecka pełnosprawnego i niepełnosprawnego intelektualnie. Zalety i wady życia w rodzinie i poza rodziną. Roczniki socjologii rodziny XX. UAM Poznań, pp.131-151.
6. Beisert, M. (2000). Rozwód. Proces radzenia sobie z kryzysem. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
7. Błażek, M. (2014). Rozwód jako sytuacja kryzysowa w rodzinie. In: I. Janicka, H. Liberska (eds.), Psychologia rodziny (pp. 459-481). Warszawa: PWN SA.
8. Carr, A. (2009). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach. Poznań: Zysk i S-ka.
9. Chodkiewicz, J. (2009). Adaptacja polska Kwestionariusza Zadowolenie z Życia (FLZ). Studia Psychologiczne, 47, s. 5–21.
10. Condon, J. (2006) What about dad? Psychosocial and mental health issues for new fathers. Australian Family Physician, 35(9), pp. 690-2.
11. Cummins, R.A., Gullone, E., and Lau, A.L.D. (2002). A Model of subjective well-Being homeostasis: The role of personality. In: Gullone E., Cummins R.A. (eds.) The Universality of Subjective Wellbeing Indicators. Social Indicators Research Series, t. 16. Springer, Dordrecht.
12. Czapiński, J. (2012). Psychologiczne teorie szczęścia. In: J. Czapiński (ed.) Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (pp. 51-102). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
13. Darwin, Z., Galdas, P., Hinchliff, S., Littlewood, E., McMillan, D., McGowan, L., and Gilbody, S. (2017). Fathers’ views and experiences of their own mental health during pregnancy and the first postnatal year: a qualitative interview study of men participating in the UK Born and Bred in Yorkshire (BaBY) cohort. BMC pregnancy and childbirth. 17: 45. doi.org/10.1186/s12884-017-1229-4. Retrieved from https://bmcpregnancychildbirth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12884-017-1229-4
14. Diener, E., Emmons, R.A., Larsen, R.J., and Griffin, S. (1985). The Satisfaction with Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), pp. 71-75.
15. Diener, E., Lukas, R. E, and Oishi, S. (2002). Subjective well-being. The science of happiness and life satisfaction. In: C. R. Snyder, S. J. Lopez (eds.), Handbook of positive psychology (pp. 63-73). New York: Oxford University Press.
16. Diener, E., Lukas, R., and Oishi S. (2008). Dobrostan psychiczny. Nauka o szczęściu i zadowoleniu z życia. In: J. Czapiński (ed.) Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (pp. 35-50), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Dodge, R., Daly, A., Huyton, J., and Sanders, L. (2012). The challenge of defining wellbeing. International Journal of Wellbeing, 2(3), pp. 222-235.
17. Diener, E., Lucas, R., and Scollon, C.N. (2006). Beyond the hedonic treadmill: revising the adaptation theory of well-being. The American psychologist, 61(4), pp. 305-14.
18. Dodge, R., Daly, A. P., Huyton, J., and Sanders, L.D. (2012). The challenge of defining wellbeing. International Journal of Wellbeing, 2(3), 222-235.
19. Dwyer, D. (2005). Bliskie relacje interpersonalne. Gdańsk: GWP.
20. Dyrdal, G.M., and Lucas, R.E. (2012). Reaction and Adaptation to the Birth of a Child: A Couple-Level Analysis. Developmental Psychology, 49(4), pp. 1-13. doi: 10.1037/a0028335
21. Dyrdal, G.M., Røysamb, E., Bang Nes, R.B., and Vittersø, J. (2011). Can a Happy Relationship Predict a Happy Life? A Population-Based Study of Maternal Well-Being During the Life Transition of Pregnancy, Infancy, and Toddlerhood. Journal of Happiness Studies, 12(6), pp. 947-962.
22. Fajkowska, M., and Marszał-Wiśniewska, M. (2009). Właściwości psychometryczne Skali Pozytywnego i Negatywnego Afektu – Wersja Rozszerzona (PANAS-X). Wstępne wyniki badań w polskiej próbie, Przegląd Psychologiczny, 52(4), pp. 355-387.
23. Giurgescu, C, and Templin, T. (2015). Father involvement and psychological well-being of pregnant women. MCN The American journal of maternal child nursing, 40(6), pp. 381- 387. doi:10.1097/NMC.0000000000000183
24. Gnat, I. (2013). Wsparcie, komunikacja i satysfakcja ze związku oraz sprężystość psychiczna a poczucie dobrostanu psychicznego u rodziców dzieci wymagających rehabilitacji ruchowej (master’s thesis). Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Katowice.
25. Goryczka, K. (2015). Zaangażowanie i oczekiwania ojcowskie w okresie prenatalnego rozwoju dziecka i ich determinanty (master’s thesis). Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Katowice.
26. Grzywnowicz, (2015). Predyktory dobrostanu psychicznego osób w związkach małżeńskich i kohabitacyjnych (master’s thesis). Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Katowice.
27. Hattie, J.A., Myers, J.E., and Sweeney, T.J. (2004). A factor structure of wellness: Theory, assessment, analysis, and practice. Journal of Counseling & Development, 82, pp. 354-364.
28. Headey, B. (2006). Subjective well-being: Revisions to dynamic equilibrium theory using national panel data and panel regression methods. Social Indicators Research, 79(3), pp. 369-403. doi: 10.1007/s11205-005-5381-2
29. Headey, B., and Wearing, A. (1989). Personality, life events, and subjective well-being: Toward a dynamic equilibrium model. Journal of Personality and Social Psychology, 57(4), pp. 31-739.
30. Hills, P., and Argyle, M. (2002). The Oxford Happiness Questionnaire: A compact scale for measurement of psychological well-being. Personality and Individual Differences, 33, pp. 1073-1082
31. Ilska, M. (2016). Badanie pilotażowe dobrostanu kobiet w ciąży. Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Katowice.
32. Jasielska, D. (2013). Znaczenie emocji pozytywnych o genezie automatycznej i refleksyjnej jako przesłanek poczucia szczęścia (Doctoral dissertation). Uniwersytet Warszawski, Wydział Psychologii, Warszawa.
33. Juczyński, Z. (2009). Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych.
34. Kaczmarek, Ł.D. (2016). Pozytywne interwencje psychologiczne. Dobrostan a zachowania intencjonalne. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-KA
35. Karademas, E.C. (2007). Positive and negative aspects of well-being: Common and specifi c predictors. Personality and Individual Differences, 43, pp. 277-287.
36. Karaś, D., Najderska, M., and Cieciuch, J. (2013, maj). Polish adaptation of Keyes’ Social Well-Being Scale. Paper presented at I Międzynarodowa Konferencja Psychologii Pozytywnej, Sopot.
37. Keyes, C.L.M. (2002). The mental health continuum: From languishing to flourishing in life. Journal of Health and Social Reaserch, 43, pp. 207-222.
38. Keyes, C.L.M., Shmotkin, D., and Ryff, C.D. (2002). Optimizing well-being: The empirical encounter of two traditions. Journal of Personality and Social Psychology, 82, pp. 1007- 1022. doi:10.1037/0022-3514.82.6.1007
39. Keyes, C.L.M., and Waterman, M.B. (2003). Dimensions of well-being and mental health in adulthood. In: M. Bornstein, L. Davidson, C.L.M. Keyes, K.A. Moore (eds.), Well being: Positive development across the life course (pp. 477-497). London: Lawrence Erlbaum Associaty.
40. Kołodziej-Zaleska, A. (2016). Zasoby pomocne w osiąganiu dobrostanu po doświadczeniu kryzysu rozwodu u Inicjatorów i Nie-Inicjatorów procesu rozwodowego (Doctoral dissertation). Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Katowice.
41. Kołodziej-Zaleska, A., and Przybyła-Basista, H. (2018). Dobrostan psychiczny i jego pomiar za pomocą polskiej wersji Oksfordzkiego Kwestionariusza Szczęścia, Czasopismo Psychologiczne – Psychological Journal, 24(1), pp. 87-97. Doi: 10.14691/CPPJ.24.1.87
42. Kózka, A. (2015). Odczuwany stres oraz zasoby indywidualne i relacyjne a dobrostan psychiczny rodziców dzieci z zespołem Downa (master’s thesis). Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Katowice.
43. Kucharewcz, J. (2017). Wybrane aspekty dobrostanu psychicznego kandydatów na rodziców adopcyjnych realizujących prcedurę adopcyjną na różnych jej etapach. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria: Organizacja i Zarządzanie, 112, pp. 207-207.
44. Leśniak, E., and Dobrzyńska-Mesterhazy, A. (1999). Rodziny w kryzysie. In: W. BaduraMadej (ed.), Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej: poradnik dla pracowników socjalnych (pp. 83–101). Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
45. Lopez, S.J., Pedrotti, J.T., and Snyder, C.R. (2015). Positive Psychology. The Scientific and Practical Explorations of Human Stresngths. London: SAGE Publications.
46. Lu, L., Gilmour, R., Kao, S. (2001). Cultural values and happiness: An East-West dialogue. The Journal of Social Psychology, 141(4), pp. 477-493.
47. Lucas, R.E., Diener, E., and Suh, E. (1996). Discriminant validity of well-being measures. Journal of personality and social psychology, 71(3), pp. 616-628.
48. Lykken, D. (2008). Wrodzony potencjał szczęścia: jak i dlaczego ludzie różnią się pod względem odczuwanego dobrostanu? In: J. Czapiński (ed.) Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (pp. 257-284), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
49. Lyubomirsky, S. (2011). Hedonic adaptation to positive and negative experiences. In: S. Folkman (ed.), The Oxford handbook of stress, health, and coping (pp. 200 –224). New York: Oxford University Press.
50. Lyubomirsky, S., and Lepper, H.S. (1999). A measure of subjective happiness: Preliminary reliability and construct validation. Social Indicators Research, 46(2), pp. 137-155.
51. Lyubomirsky, S., Sheldon, K.M., and Schkade, D. (2005). Pursuing happiness: The architecture of sustainable change. Review of General Psychology, 9, pp. 111-131. doi:10.1037/1089-2680.9.2.111
52. Mahmoodi, H., Golboni, F., Nadrian, H., Zareipour, M, Shirzadi, S., and Gheshlagh, R.G. (2017). Mother-Father differences in postnatal psychological distress and its determinants in iran. Open Access Macedonian Journal of Medical Sciences, 5(1), pp. 91-96. doi: 10.3889/oamjms.201 Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5320915/
53. Myeres, D.G. (2007). Związki z ludźmi a dobre życie: szukanie równowagi między interesem jednostki i wspólnoty w polityce społecznej. In: J. Czapiński (ed.), Psychologia pozytywna w praktyce (pp. 389-413).Warszawa: PWN.
54. Naumiuk, M. (2015). Czynniki wyznaczające dobrostan psychiczny kobiet chorych na nowotwór złośliy piersi(master’s thesis). Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Katowice.
55. Nelson, S.K., Kushlev, K., and Lyubomirsky, S. (2014). The pains and pleasures of parenting: When, why, and how is parenthood associated with more or less well-being? Psychological Bulletin, 140(3), pp. 846-895.
56. Ong, A.D., and Zautra, A.J. (2009). Modeling positive human health: From covariance structures to dynamic system. In: S.J. Lopez, C.R. Snyder (eds.) Oxford Handbook of Positive Psychology (pp. 97-113). Oxford: Oxford University Press.
57. Pisula, E. (1996), Strategie radzenia sobie ze stresem a dobrostan psychiczny u matek dzieci o zaburzonym rozwoju. Psychiatria Polska, 30(2), pp. 221-235.
58. Przetacznik-Gierowska, and M. Tyszkowa, M. (2005). Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne. Warszawa: PWN.
59. Redshaw, M., and Henderson, J. (2013). Fathers’ engagement in pregnancy and childbirth: evidence from a national survey. BMC Pregnancy and Childbirth, 13:70. doi:10.1186/1471- 2393-13-70. Retrieved from https://bmcpregnancychildbirth.biomedcentral.com/articles/10.1186/1471-2393-13-70
60. Ryan, R.M., and Deci, E.L. (2001). On happiness and human potentials: a review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 52, pp. 141– 166.
61. Ryff, C.D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57, pp. 1069- 1081. doi:10.1037/0022-3514.57.6.1069
62. Ryff C.D. (2014). Psychological well-being revisited: Advances in Science and Practice. Psychother Psychosomatic, 83(1), pp. 10-28. doi: 10.1159/000353263
63. Ryff, C.D. (2017). Eudaimonic well-being, inequality, and health: Recent findings and future directions. International Review of Economic, 64, pp. 159-178.
64. Ryff, C.D., and Keyes, C.L.M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69, pp. 719-727. doi:10.1037/0022- 3514.69.4.719
65. Ryff, C.D., Love, G.D., Urry, H.L., Muller, D., Rosenkranz, M.A., Friedman, E.M., Davidson, R.J., and Singer, B. (2006). Psychological well-being and ill-being: do they have distinct or mirrored biological correlates? Psychotherapy and psychosomatics, 75 (2), pp. 85-95.
66. Ryff, C., Singer B. (2002). Paradoksy kondycji ludzkiej: dobrostan i zdrowie na drodze ku śmierci. In: J. Czapiński (ed.) Psychologia pozytywna, nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (pp. 147-162). Warszawa.
67. Seligman, M.E.P. (2002). Optymizmu można się nauczyć. Poznań: Media Rodzina.
68. Seligman, M.E.P. (2011). Pełnia życia. Nowe spojrzenie na kwestię szczęścia i dobrego życia. Poznań: Media Rodzina.
69. Sęk, H., Kaczmarek Ł.D., Ziarko M., Pietrzykowska E., and Lewicka J. (2012). Sprężystość psychiczna a dobrostan w chorobie przewlekłej – mediująca rola podmiotowego umocnienia i radzenia sobie. Polskie Forum Psychologiczne, 17(2), pp. 327-343.
70. Sheldon, K.M., and Lyubomirsky, S. (2007). Trwały wzrost poziomu szczęścia: perspektywy, praktyki i zalecenia. In: P.A. Linley, S. Joseph (eds.) Psychologia pozytywna w praktyce (pp. 87-111). Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN.
71. Sieber, S., Germann, N., Barbir, A., and Ehlert, U. (2006). Emotional well-being and predictors of birth-anxiety, self-efficacy, and psychosocial adaptation in healthy pregnant women. Acta Obstericia et Gynecologica, 85, 1200-1207.
72. Springer, K.W., Pudrovska, T., and Hauser, R.M. (2011). Does psychological well-being change with age? Longitudinal tests of age variations and further exploration of the multidimensionality of Ryff’s model of psychological well-being. Social Science Research, 40(1), pp. 392–398. doi: 10.1016/j.ssresearch.2010.05.008
73. Steptoe, A., Deaton, A., and Stone, A.A. (2015). Psychological wellbeing, health and ageing. Lancet, 385(9968), pp. 640–648. doi: 10.1016/S0140-6736(13)61489-0
74. Trzebińska, E. (2008). Lepsze zdrowie dzięki większemu szczęściu. In: I. Heszen, J. Życińska (eds.), Psychologia zdrowia: w poszukiwaniu pozytywnych inspiracji (pp. 25- 39). Warszawa: Akademica Wydawnictwo SWPS.
75. Trzebińska, E. (2012). Psychologia pozytywna. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
76. Wojciechowska, L. (2008). Syndrom pustego gniazda. Dobrostan matek usamodzielniających się dzieci. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
77. Zasępa, E. (2008). Psychospołeczne funkcjonowanie osób z zespołem Downa. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-3f2b5647-e1fc-4823-bad1-60fd3e6b14f5