Badania hydrogeologicznych uwarunkowań działaności górnictwa węgla kamiennego w GZW w pracach GIG-PIB na rzecz bezpieczeństwa górniczego i powszechnego

• Autorzy: Bukowski Przemysław , Augustyniak Iwona , Niedbalska Katarzyna

Warianty tytułu

EN

Research on the hydrogeological conditions of hard coal mining in the USCB, undertaken at the Central Mining Institute - National Research Institute in the interest of mining and public safety

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zebrano dorobek kilku pokoleń hydrogeologów prowadzących badadania podporządkowane przede wszystkim zapewnieniu bezpieczeństwa działalności górniczej w polskich kopalniach. Na tle wielkokrotnie przekształcanej struktury organizacyjnej GIG-PIB zaprezentowano najważniejsze osiągnięcia naukowo-badawcze, stosowane metody oraz realizowane prace w zmieniających się - pod wpływem eksploatacji górniczej - warunkach hydrogeologicznych Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Przedstawiono ewolucję kierunków badawczych w zakresie hydrogeologii w GIG-PIB: od oceny zagrożeń wodnych po zagadnienia zagrożeń powszechnych i środowiskowych. Omówiono również potencjał wykorzystania wieloletnich doświadczeń i zgromadzonej wiedzy do dalszego rozwoju badań hydrogeologicznych oraz kształtowania metod i kierunków badawczych.

EN

The legacy of several generations of hydrogeologists conducting research primarily aimed at ensuring the safety of mining operations in Polish coal mines has been compiled. Against the background of the repeatedly restructured organizational framework of the GIG-PIB, the most important scientific achievements, applied methods, and implemented studies are presented, focusing on the evolving hydrogeological conditions of the Upper Silesian Coal Basin (USCB) resulting from mining activity. The evolution of research directions in the field of hydrogeology at GIG-PIB is outlined — from the assessment of water hazards to broader issues of general and environmental risks. The paper also highlights the potential for drawing on long-standing experience and accumulated knowledge to further advance hydrogeological research and to shape new inve-stigative approaches and directions.

Słowa kluczowe

PL

hydrogeologia górnicza; hydrogeologia środowiskowa; zagrożenia wodne; zagrożenia powszechne; historia badań hydrogeologicznych

EN

mining hydrogeology; environmental hydrogeology; water hazards; general hazards; history of hydrogeological research

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
• Czasopismo: Przegląd Górniczy
• Rocznik: 2025
• Tom: T. 82, nr 1-2
• Strony: 84--93
• Opis fizyczny: Bibliogr. 86 poz., rys., wykr., tab.

Twórcy

autor

Bukowski Przemysław

• Główny Instytut Górnictwa - Państwowy Instytut Badawczy

autor

Augustyniak Iwona

• Główny Instytut Górnictwa - Państwowy Instytut Badawczy

autor

Niedbalska Katarzyna

• Główny Instytut Górnictwa - Państwowy Instytut Badawczy

Bibliografia

• AUGUSTYNIAK I. 2021 - Badania przepuszczalności i współczynnika filtracji w ocenie warunków hydrogeologicznych i stanu zagrożeń wodnych w kopalniach podziemnych. Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska tom 11, Nr 327, s. 10-16
• AUGUSTYNIAK I., BUKOWSKI P. 2009 - Charakterystyka zmian w poływach i jakość wód dołowych kopalń węgla kamiennego w GZW w związku z restrukturyzacją górnictwa. Prace Naukowe GIG, Kwartalnik Górnictwo i Środowisko III/1. Katowice. s. 45-54
• BOCHEŃSKA T. 1976 - Przegląd metod prognozowania odływów wód podziemnych pod kątem ich przydatności w warunkach kopalń LGOM. ,,Cuprum'', nr 2, Wrocałw, s. 23-26
• BOCHEŃSKA T. 1979 - Prognoza dopływów wód w warunkach głębokich kopalń miedzi. Prace Nauk. Inst. Poli. Wroc., seria: Monografie, z. 13, Wrocław, s. 1-53
• BROMEK T. 1977 - Nowe metody ustalania współczynnika odsączalności i współczynnika ściśliwości objętościowej skał karbońskich. Praca doktorska (niepublikowana). Archiwum GIG, Katowice.
• BROMEK T. 1980 - Określanie niektórch parametrów hydrogeologicznych skał karbońskich dla obliczania zasobów wód i likwidacji źródeł zagrożeń wodnych kopalń. Przegląd Górniczy nr 4, s. 211-215
• BROMEK T., BUKOWSKI P. 2002 - Ocena przepuszczalności materiałów zasypowych używanych do likwidacji szyów kopalnianych. Przegląd Górniczy nr 11, s. 18-23
• BUKOWSKA M. red. 2009 - Kompleksowa metoda oceny skołonności do tąpań górotworu karbońskiego w GZW. Wydawnictwo GIG, Katowice, s. 98-111
• BUKOWSKA M., BUKOWSKI P. 2023 - Investigation of geomechanical properties of Carboniferous rocks for evaluating the possibility of energetic use of water and methane from hard coal mines. Archives of Mining Science. Tom 68/2. s. 207-225
• BUKOWSKA M., KONOPKO W., BUKOWSKI P., SZCZEPAŃSKI A., HAŁADUS A., WADAS M., BOGUSZ A., AUGUSTYNIAK I., NIEDBALSKA K. 2009-2011 - Opracowanie metodyki badań geomechanicznych dla potrzeb oceny zagrożenia wodnego w kopalniach węgla kamiennego GZW. Dokumentacja GIG Sprawozdanie merytoryczne projektu badawczego MNiSW, nr 4670/B/T02/2009/36 (niepublikowana), Archiwum GIG, Katowice
• BUKOWSKI P. 1991 - Problemy hydrogeologiczne związane z likwidacją kopalń węgla kamiennego w GZW. Prace GIG. Komunikat nr 764. Katowice
• BUKOWSKI P. 1999 - Chłonność wodna górotworu i jej wpływ na przebieg zapotrzebowania likwidowanych kopalń. Praca doktorska. Archiwum GIG, Katowice
• BUKOWSKI P. 2000 - Water storage capacity of rock massif in forecasting the flooding process of mine workings.In: 7th International Mine Water Association Congress: Mine Water And The Environment. September 2000, Ustroń, Poland
• BUKOWSKI P. 2002 - Chłonność wodna górotworu karbońskiego i jej wpływ na przebieg zatapiania wyrobisk górniczych kopalń węgla kamiennego w GZW. Archiwum Górnictwa. Vol. 47, s. 385-412
• BUKOWSKI P. 2006 - Zawodnienie powierzchni terenu spowodowane działalnością górniczą prowadzoną w GZW w okresie rozwoju górnictwa lat 70. i 80. XX wieku do okresu restrukturyzacji kopalń. Przegląd Górniczy nr 5, Katowice s. 15--24
• BUKOWSKI P. 2009a - Wyznaczanie stref zagrożenia wodnego dla eksploatacji górniczej projektowanej w pobliżu zbiorników w zlikwidowanych kopalniach. Materiały Symp. Warsztaty górnicze: Zagrożenia naturalne w górnictwie. Bogatynia. Świeradów Zdrój. s. 24-34.
• BUKOWSKI P. 2009b - Determining of water hazard zones for mining exploitation planned in the vicinity of reservoirs in abandoned mines. Gospodarka Surowcami Mineralnymi. Wydawnictwo Sigmie PAN. Tom 25, zeszyt 3. Kraków. s. 203-215.
• BUKOWSKI P. 2010 - Prognozowanie zagrożenia wodnego związanego z zatapianiem wyrobisk górniczych kopalń węgla kamiennego. Prace naukowe GIG. Studia-Rozprawy-Monografie, Nr 882. Wydaw. GIG. Katowice.
• BUKOWSKI P. 2013 - Zagrożenia wodne w dokumentowaniu warunków hydrogeologicznych w podziemnych zakładach górniczych. W: Krogulec E., Małecki J., Skrzypczyk L. red.: Współczesne problemy hydrogeologii. Biuletyn PIG. Hydrogeologia, z.XIV/1, nr 456. Wyd. PIG-PIB Warszawa. s.63-66.
• BUKOWSKI P. 2015 - Evaluation of water hazard in hard coal mines in changing conditions of functioning of mining industry in Upper Silesian Coal Basin – USCB (Poland). Arch. Min. Sci., Vol. 60 (2015), No 2, p. 455–475.
• BUKOWSKI P. 2024a - Wpływ zatapiania likwidowanych kopalń węgla kamiennego w GZW na stan bezpieczeństwa powszechnego na terenach pogórniczych. Warszawa, Prz. Geol., 72 (5): 225-240, http://dx.doi.org/10.7306/2024.10
• BUKOWSKI P. 2024b - Koncepcja utworzenia Górnośląskiej Służby Hydrogeologii Górniczej i Środowiskowej. [W:] Bukowski P., Krogulec E., Szczepiński J.: Hydrogeologia w Praktyce – Praktyka w Hydrogeologii. Hydrogeologia dla bezpieczeństwa, gospodarki, energetyki i środowiska. Wydawnictwo GIG-PIB, Katowice. s. 26-42.
• BUKOWSKI P. 2024c – Zmiany stanu bezpieczeństwa powszechnego na terenach pogórniczych kopalń węgla kamiennego w GZW. [W:] Bukowski P., Krogulec E., Szczepiński J.: Hydrogeologia w Praktyce – Praktyka w Hydrogeologii. Hydrogeologia dla bezpieczeństwa, gospodarki, energetyki i środowiska. Wydawnictwo GIG-PIB, Katowice, s. 201-220.
• BUKOWSKI P., BUKOWSKA M., HAŁADUS A. 2005 – Charakterystyka zagrożeń wodnych w kopalniach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego w związku z restrukturyzacją przemysłu węglowego. Warsztaty Górnicze z cyklu „Zagrożenia naturalne w górnictwie”: materiały sympozjum: sesja okolicznościowa: Zrównoważony rozwój terenu górniczego Lubelskiego Węgla „Bogdanka” S.A.: Kazimierz Dolny nad Wisłą, 20–22 czerwca 2005 / red. nauk. Zenon Pilecki; Polska Akademia Nauk. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią; Wyższy Urząd Górniczy. – Kraków: Wydawnictwo IGSMiE PAN, 2005. S. 209–221.
• BUKOWSKI P., GRZYBEK I., HAŁADUS A., BUKOWSKA M., BROMEK T., ZDECHLIK R., AUGUSTYNIAK I., MUNIAK A., CHEĆKO J., ŚWISTAK M., DZBIK J. – 2003-2006: Opracowanie metodyki prognozowania i monitorowania procesu zatapiania likwidowanych kopalń węgla kamiennego w aspekcie zapewnienia bezpieczeństwa kopalń czynnych i terenów pogórniczych. Dokumentacja GIG, Sprawozdanie merytoryczne projektu badawczego własnego KBN, nr 5 T12B 037 24, (niepublikowana), Archiwum GIG, Katowice.
• BUKOWSKI P., TUREK M., AUGUSTYNIAK I., KUBICA J., NIEDBALSKA K. 2010 – Ocena możliwości zmian w systemach odwadniania kopalń zlikwidowanych w warunkach koniecznego zabezpieczenia kopalń czynnych przed zagrożeniem wodnym. Dokumentacja GIG, (niepublikowana), Archiwum GIG, Katowice.
• BUKOWSKI P., SZCZEPAŃSKA-PLEWA J., KOWALCZYK A., DUBIŃSKI J., KROGULEC E., KOWALSKI A., WITKOWSKI A., MUTKE G., BUKOWSKA M., HAŁADUS A., ZDECHLIK R., GUZIK M., GÓRA S., IGNACY D., WALTER A., GRUCHLIK P., SAWICKA K., NIEDBALSKA K., AUGUSTYNIAK I., KUBICA J. 2009-2012 – Opracowanie systemu oceny podatności wód podziemnych na zanieczyszczenia na obszarach podlegających wpływom działalności górniczej w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym. Dokumentacja GIG, Sprawozdanie merytoryczne projektu badawczego rozwojowego MNiSW nr N R09 0035 06/2009, (niepublikowana), Archiwum GIG, Katowice
• BUKOWSKI P., BUKOWSKA M. 2012 – Changes of some of the mechanical properties of rocks and rock mass in conditions of mining exploitation and mine workings flooding. AGH Journal of Mining and Geoengineering, Vol. 36, No. 1, p. 57-66.
• BUKOWSKI P., SZCZEPAŃSKI A., NIEDBALSKA K. 2015a – Dokumentowanie warunków hydrogeologicznych w związku z restrukturyzacją górnictwa węgla kamiennego. Przegląd Geologiczny, tom 63, 10/1, s. 612-615.
• BUKOWSKI P., SZCZEPAŃSKI A., NIEDBALSKA K. 2015b – Stan zagrożeń wodnych w kopalniach węgla kamiennego w związku z ich restrukturyzacją. Przegląd Geologiczny, tom 63, 10/1, s. 616-621.
• BUKOWSKI P., MAŁASZUK T., BUCHTA M. 2022 – Odwodnienie kopalń węgla kamiennego w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym uwarunkowane procesem restrukturyzacji górnictwa węglowego. Hydrogeologia w praktyce, praktyka w hydrogeologii. Wybrane problemy hydrogeologii stosowanej. [W:] Krogulec E., Szczepiński J., Bukowski P., red. Hydrogeologia w praktyce – praktyka w hydrogeologii. Wybrane problemy hydrogeologii stosowanej. Wydawnictwo GIG. Katowice, s. 61-87.
• BUKOWSKI P., MAŁASZUK T., BUCHTA M. 2024 – Koncepcja zmian organizacji odwadniania likwidowanych kopalń węgla w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym na tle polityki surowcowej i energetycznej państwa. [W:] Bukowski P., Krogulec E., Szczepiński J., red. Hydrogeologia w praktyce – praktyka w hydrogeologii. Hydrogeologia dla bezpieczeństwa gospodarki, energetyki i środowiska. Wydawnictwo GIG. Katowice, s. 179-197.
• BUKOWSKI P., KROGULEC E., SZCZEPIŃSKI J., red. (praca zbiorowa) 2024 – Hydrogeologia w praktyce – praktyka w hydrogeologii. Hydrogeologia dla bezpieczeństwa, gospodarki, energetyki i środowiska. Wydaw. GIG-PIB, Katowice.
• FROLIK A. 1979 – Prognozowanie dopływów wód do strefy zawałowej pokładu z zastosowaniem wzorów filtracji nie ustalonej. Przegląd Górniczy nr 1. Katowice.
• FROLIK A., ROGOŻ M., SOLIK-HELIASZ E., BROMEK T., AUGUSTYNIAK I. 2000 – Model odwadniania kopalń przewidzianych do likwidacji w ramach Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A. w Bytomiu przewidzianych do włączenia do Centralnego Zakładu Odwadniania Kopalń. Dokumentacja GIG, (niepublikowana), Archiwum GIG, Katowice.
• FROLIK A., SOLIK-HELIASZ E., KUBICA J., CHEĆKO J., GZYL G., KURA K. 2004a – Masterplan – techniczno-ekonomiczna analiza odwadniania zlikwidowanych kopalń GZW. Dokumentacja GIG, (niepublikowana), Archiwum GIG, Katowice.
• FROLIK A., SOLIK-HELIASZ E., BUKOWSKI P., KUBICA J., AUGUSTYNIAK I., CHEĆKO J., GZYL G., KURAK K. 2004b – Model odwadniania kopalń przewidzianych do likwidacji w ramach Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A. w Bytomiu przewidzianych do włączenia do Centralnego Zakładu Odwadniania Kopalń. Dokumentacja GIG, (niepublikowana), Archiwum GIG, Katowice.
• FROLIK A. i in., 2006 – Model zabezpieczenia czynnych zakładów górniczych przed zagrożeniem wodnym ze strony zlikwidowanych kopalń. Dokumentacja GIG, (niepublikowana), Archiwum GIG, Katowice.
• GÓRKA G., STACHURA A., STASZEWSKI B. 1975 – Badania modelowe na analizatorze pola AP-600 procesu infiltracji wód. Zesz. Nauk. Pol. Krak. nr 11. Budownictwo Wodne i Inżynieria Sanitarna, z. 22, Kraków.
• JURECZKO J., DULEWSKI J., ŻMIJ M. 1974 – Use of stable traces in chelate compounds and of neutron activation for investigation of water filtration in mines. Nukleonika, vol. 19, No 9: 823-834, Warszawa.
• KONOPKO W. red. 2013 – Bezpieczeństwo pracy w kopalniach węgla kamiennego. Tom I. Górnictwo i Środowisko. Wyd. GIG. Katowice.
• KONSTANTYNOWICZ E., BROMEK T., PŁAT T., POSYŁEK E., ROGOŻ M. 1974 – Wyznaczanie filarów bezpieczeństwa dla ograniczenia zagrożenia wodnego w kopalniach węgla kamiennego. Prace GIG, Komunikat nr 615. Katowice.
• KROGULEC E., BUKOWSKI P., NIEDBALSKA K., SAWICKA K., TRZECIAK J., ZABŁOCKI S. 2025 – Changes in Groundwater Vulnerability Due to Land Reclamation in Mining Areas: An Assessment Using the DRASTIC Method. Water 2025, 17, 702. https://doi.org/10.3390/w17050702
• MACUDA J., WĄTOR L. 2024 – Występowanie zapadlisk na obszarze zatapianej KWK Siersza w Trzebini i podejmowanie działań w celu ich ograniczenia. [W:] Bukowski P., Krogulec E., Szczepiñski J., red. Hydrogeologia w praktyce – praktyka w hydrogeologii. Hydrogeologia dla bezpieczeństwa gospodarki, energetyki i środowiska. Wydawnictwo GIG. Katowice, s. 221-235.
• MARCHACZ W. 1960 – Hydrogeologia. Wydaw. Geologiczne. Warszawa.
• MARCHACZ W., SZCZEPAŃSKA-BERESZKO K., BROMEK T., PIŁAT T., POSYŁEK E., ROGOŻ M. 1965 – Czynniki geologiczne i źródła zagrożeń wodnych w kopalniach węgla kamiennego. Mat. Konf. „Zwalczanie zagrożeń wodnych w kopalniach węgla kamiennego”. SITG-NOT, Katowice.
• MARCHACZ W., MALINOWSKI T., ORCZYK M., SIERADZKI A. 1966 – Klasyfikacja wód kopalnianych oraz zakres możliwości ich wykorzystania dla zaopatrzenia osiedli i przemysłu w wodę. Przegląd Górniczy nr 7-8. Katowice.
• MOTYKA J., SZCZEPAŃSKA J., WITCZAK S. 1971 – Zastosowanie wiórówki do badania współczynnika odsączalności i dynamiki oddawania wody przez skałę. Technika poszukiwań, nr 37.
• NIEDBALSKA K. 2022a – Prognozowanie hydrodynamicznych skutków likwidacji wyrobiska odkrywkowego na przykładzie CTL Maczki-Bór. Praca doktorska. Główny Instytut Górnictwa, (niepublikowana).
• NIEDBALSKA K. 2022b – Parametric Assessment of Groundwater Vulnerability to Pollution Within an Open Pit Reclaimed by Gangue. Applied Water Science, volume 12, issue 12, article number 261, https://doi.org/10.1007/s13201-022-0178304
• NIEDBALSKA K. 2024 – Hydrogeological and physico-mechanical responses of physically heterogeneous waste rock to storage time and vertical pressure. Geological Quarterly, 68, 33; https://doi.org/10.7306/gq.1761
• NIEDBALSKA K., BUKOWSKI P. 2019 – Hydrodynamic consequences of the open pit closure and reclamation in the aspect of laboratory and model tests, International Multidisciplinary Scientific GeoConference: SGEM 2019, Vol. 19/ wydanie 1.2, str. 313-320.
• NIEDBALSKA K., BUKOWSKI P. 2022 – Selected hazards to quality of groundwater resulting from the reclamation of an open pit with waste rocks – a case study of a backfill sand mine. Górnictwo Odkrywkowe nr 3/2022, ISSN 0043-2075, str. 16-22
• PAŁYS J., RÓŻKOWSKI A. 1965 – Zawodnienie kopalń Mars i Flora na tle budowy geologicznej regionu. Biul. Inst. Geol.: Z badań hydrogeologicznych w Polsce. T.3, Wyd. Geol. Warszawa.
• ROGOŻ M. red. 1987 – Poradnik hydrogeologa w kopalni węgla kamiennego. Wydaw. „Śląsk” Katowice.
• ROGOŻ M. 1992 – Geologiczne i środowiskowe uwarunkowania wtłaczania cieczy do górotworu. Prz. Górn. nr 10, Katowice.
• ROGOŻ M., POSYŁEK E. 1980 – Prognozowanie dopływów wody do kopalń zmodyfikowaną metodą trendu i współczynnika wodo produkcyjnego. Prace GIG, Komunikat nr 711, Katowice.
• ROGOŻ M., POSYŁEK E. 1988 – Ograniczenie ilości soli wód odprowadzanych z kopalń metodą recyrkulacji. Zesz. Nauk. Pol. Śl., seria Górnictwo, z. 172, Gliwice.
• ROGOŻ M., POSYŁEK E. 1993 – Zasady i kryteria oceny zagrożenia wodnego związanego z likwidacją kopalń. Prz. Gór. nr 10. Katowice.
• ROGOŻ M., POSYŁEK E. 2000 – Problemy hydrogeologiczne w polskich kopalniach węgla kamiennego. Wydaw. GIG, Katowice.
• ROGOŻ M., 2004 – Hydrogeologia kopalniana z podstawami hydrogeologii ogólnej. Wydaw. GIG, Katowice.
• ROGOŻ M. 2007 – Dynamika wód podziemnych. Wydaw. GIG, Katowice.
• ROGOŻ M. 1974a – Prognozowanie wód zrobów w kopalniach węgla kamiennego. Prace GIG, Komunikat nr 628. Wydaw. GIG, Katowice.
• ROGOŻ M. 1974b – Osianie powierzchni terenu związane z odwadnianiem górotworu. Ochrona Terenów Górniczych nr 27, WUG, Katowice.
• ROGOŻ M. 1976 – Projektowanie odwadniania zrobów w kopalniach węgla kamiennego. Przegląd Górniczy nr 9, s. 397-404.
• ROGOŻ M., RYLKO L. 1970 – Hydrogeologiczne szkody górnicze i ich powstanie. Prz. Górn. nr 7-8, Katowice.
• ROGOŻ M., POSYŁEK E. 1991 – Górnicze i geologiczne metody ograniczania zrzutów słonych wód z kopalń węgla kamiennego. Mat. z Konf. pt. „Kierunki Zagospodarowania Zasolonych Wód z Kopalń Węgla Kamiennego”. Wyd. GIG, Katowice.
• ROGOŻ M., POSYŁEK E. 1993 – Zasady i kryteria oceny zagrożenia wodnego związanego z likwidacją kopalń. Przegląd Górniczy nr 10. Katowice.
• ROGOŻ M., FROLIK A., STASZEWSKI B., BUKOWSKI P., AUGUSTYNIAK I. 1999 – Konsekwencje hydrogeologiczne likwidacji zakładu górniczego „Siersza” w Trzebini. Dokumentacja GIG, (niepublikowana), Archiwum GIG, Katowice.
• ROZPORZĄDZENIE Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2023 r. poz. 1579
• RÓŻKOWSKI A. red. 2004 – Środowisko hydrochemiczne karbonu produktywnego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego. Katowice.
• RÓŻKOWSKI A. 2008 – Historia badań i stan rozpoznania hydrogeologicznego Górnośląskiego zagłębia Węglowego i obszarów przyległych. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 2596. Katowice. s. 193.
• SOLIK-HELIASZ E. 1994 – Opłacalność pozyskiwania i możliwość zwiększenia wykorzystania wód pitnych z kopalń węgla kamiennego w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym. Przegląd Górniczy nr 12.
• SOLIK-HELIASZ E. 2005 – Czynniki warunkujące odbiór ciepła z wód zlikwidowanych kopalń na Śląsku. Przegląd Górniczy nr 11.
• SOLIK-HELIASZ E. red. 2009 – Atlas zasobów energii geotermalnej w regionie górnośląskim. Utwory neogenu, karbonu i dewonu. Wyd. GIG Katowice.
• STASZEWSKI B. 1994 – Effects of longwall mining subsidence on Grodnu water levels within a watershed hydraulically isolated from mine drainage. Proc. of the “International Land Reclamation and Mine Drainage Conferences” and the “Third International Conference on the Abatement of Acidic Drainage”, Pittsburgh, PA, April 24-29:392-401.
• STASZEWSKI B. 1996 – Przewidywane zmiany warunków wodnych na powierzchniach terenów górniczych likwidowanych kopalń po wyłączeniu systemów ich odwadniania. Mat. VI Konf. nt.: Problemy geologii w ekologii i górnictwie podziemnym”. Prace nauk. GIG, seria Konferencje nr 13, Katowice.
• STASZEWSKI B. 1997 – Prognozowanie zalewisk. W: Ochrona obiektów budowlanych na terenach górniczych. Kwiatek J., red., GIG Katowice.
• SZTELAK J. 1975 – Hydrogeologia górnicza, zagrożenia wodne w kopalniach podziemnych i sposoby ich zwalczania. Skrypty centralne studiów technicznych dla pracujących. Dział Wydawnictw Politechniki Śląskiej. Gliwice. s. 318.
• SZTELAK J., KAPUŚCIŃSKI T., SZCZEPAŃSKI W., CEMPIEL E. 1986 – Ujęcie wód kopalnianych dla celów przemysłowych i pitnych w aspekcie ochrony powierzchni terenu północno-wschodniej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Mat. I Konf. nt. „Postęp naukowy i techniczny w geologii górnictwa węgla kamiennego, Zesz. Nauk. Pol. Śl. nr 900, Górnictwo, z. 149, s: 371-382, Gliwice.
• WILK Z. red. 2003 – Hydrogeologia polskich złóż kopalin i problemy wodne górnictwa. Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, część 1, Kraków.
• WILK Z., SZWABOWICZ B. 1965 – Badania laboratoryjne niektórych własności hydrogeologicznych piaskowców warstw łaziskich i libiąskich (górny karbon). Zesz. Nauk. AGH, nr 81, Geologia, z.6, Kraków; s. 127-180.
• WILK Z., BOCHEŃSKA T. red. 2003 – Hydrogeologia polskich złóż kopalin i problemy wodne górnictwa. Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, część 2, Kraków.
• ŻMIJ M., BROMEK T., ADAMSKA-KAWALEC E. 1994 – Hydrogeologiczne i hydrochemiczne aspekty podziemnego lokowania odpadów przemysłowych. Mat. V Konf. nt. „Problemy geologii i ekologii w górnictwie podziemnym”. Prace nauk. GIG, Katowice.
• ŻMIJ M., BROMEK T., ADAMSKA-KAWALEC E., MASTALERZ J. 1997 – Badania mieszanin popiołowo-wodnych pod kątem zatrzymywania zasolonych wód dołowych w zrobach węgla kamiennego. Materiały II Konferencji „Problemy zagospodarowania odpadów mineralnych”, Wisła.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025)