Piękno niespełnione. Idea mauzoleum Poniatowskich w warszawskich Łazienkach

• Autorzy: Bernatowicz A.

Warianty tytułu

EN

Unfulfilled beauty. The idea of mausoleum of the Poniatowski family in the Warsaw Royal Łazienki

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedmiotem artykułu jest niezrealizowane mauzoleum Poniatowskich w warszawskich Łazienkach – jego wizualizacja w projektach królewskiego architekta Johanna Christiana Kamsetzera oraz ideowa wykładnia tej koncepcji, ściśle związana z programem XVIII-wiecznych ogrodów krajobrazowych. Autorka stawia hipotezę, że sednem pomysłu Stanisława Augusta była koncepcja wzniesienia mauzoleum w Łazienkach, w symbolicznej królewskiej Arkadii. Śmierć w krainie szczęśliwości – do tego toposu, przypomnianego w XVIII wieku przez Jacquesa Delille’a i innych myślicieli, pragnął nawiązać król. Grobowce bowiem – zarówno fikcyjne, jak i te prawdziwe stały się ważnym elementem europejskich ogrodów krajobrazowych. W 1784 roku, gdy monarcha wysunął ideę zbudowania swojego mauzoleum, królewscy architekci zaczęli przeistaczać ogród łazienkowski w park krajobrazowy – nieregularny, z malowniczymi fragmentami. Brakowało w nim natomiast obiektu służącego zadumie nad przemijaniem. Plan Stanisława Augusta wydaje się więc spójny, podporządkowany idei arkadyjskiego ogrodu, w którym istotne miejsce zajmowała refleksja nad śmiercią.

EN

The article discusses the unexecuted mausoleum of the Poniatowski family in the Warsaw Royal Łazienki park – its visualisation in the designs of a royal architect Johann Christian Kamsetzer and the ideological interpretation of this concept, closely related to the programme of 18th century landscape gardens. The paper presents hypothesis, that the essence of Stanisław August’s idea was the concept of erecting the mausoleum in the Royal Łazienki, in the symbolic royal Arcadia. Death in the land of happiness – the King wished to refer to this topos, recalled in the 18th century by Jacques Delille and other thinkers. Tombs, both the fictitious and real ones, became an important part of European landscape gardens. In 1784, when the Monarch put forward the idea of constructing his mausoleum, the royal architects undertook transforming the Łazienki garden into a landscape park – irregular, with picturesque fragments. What it was missing, though, was a structure in which to reflect upon the passing of time. Stanisław August’s plan seems to be coherent, subordinate to the idea of an Arcadia garden where the reflection on death occupied a prominent place.

Słowa kluczowe

PL

ogród krajobrazowy; topos arkadyjski; mauzoleum grobowe; projekt mauzoleum; Kamsetzer Johann Christian; Łazienki Królewskie; Poniatowski Stanisław August

EN

landscape garden; arcadian topos; mausoleum; design of mausoleum; Kamsetzer Johann Christian; Warsaw Royal Łazienki; Poniatowski Stanisław August

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
• Czasopismo: Architecturae et Artibus
• Rocznik: 2016
• Tom: Vol. 8, no. 4
• Strony: 5--13
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., rys.

Twórcy

autor

Bernatowicz A.

• Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, ul. Długa 26/28, 00-950 Warszawa

Bibliografia

• 1. BiałostockiJ.(1961),Vanitas: zdziejów obrazowania idei „marności” i „przemijania” w poezji i sztuce, w: idem, Teoria i twórczość. O tradycji i inwencji w teorii sztuki i ikonografii, Poznań.
• 2. Brandys M. (1984),Strażnik królewskiego grobu, Iskry, Warszawa.
• 3. Czerwińska A.E. (2015), Symboliczny grobowiec Heleny Radziwiłłowej na Wyspie Topolowej w Arkadii, w: Nieborów i Arkadia – 70 lat Muzeum. Księga pamiątkowa, Muzeum w Nieborowie i Arkadii.
• 4. DeLorme E.P (1996), Garden Pavilions and the 18th Century French Court, Woodbridge.
• 5. Etlin R.A. (1984), The Architecture of Death. The Transformation of the Cemetery in Eighteenth-Century Paris, Cambridge, Maasachusetts & London.
• 6. Kossecka T. (1999), Gabinet Rycin króla Stanisława Augusta, Arkady, Warszawa.
• 7. Kostołowski A. (1989), Kilka przykładów chrześcijańskiego sacrum w angielskim ogrodzie krajobrazowym XVIII wieku, w: N. Cieślińska (oprac.) Sacrum i sztuka, Wyd. Znak, Kraków.
• 8. Kozaczewska-Golasz H. (2001), Mauzolea i kaplice grobowe od XVI do początku XX wieku w dawnym województwie legnickim, OW PWr, Wrocław.
• 9. Kwiatkowski M. (1966), Ze studiów nad Łazienkami warszawskimi, „Biuletyn Historii Sztuki”, XXVIII, nr 2.
• 10. Kwiatkowski M. (1983), Stanisław August, król architekt, Ossolineum, Wrocław.
• 11. Panofsky E. (1971), Et in Arcadia ego. Poussin and the Elegiac Tradition, w: Meaning in the Visual Arts. Garden City-New York 1957. Przekład na język polski: E. Panofsky, Studia z historii sztuki, PIW, Warszawa.
• 12. Piwkowski W.(1998), Arkadia Heleny Radziwiłłowej. Studium historyczne, OOZK – NIK, Warszawa.
• 13. Rottermund A. (1970), Katalog rysunków architektonicznych ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, PWN, Warszawa.
• 14. Sulerzyska T., Sawicka S., przy udziale Trenklerówny J. (1967), Katalog rysunków z Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, cz. 1, Varsaviana, Warszawa.
• 15. Szafrańska M. (1998),Ogrody nocy, w: Ogród. Forma-symbol-marzenie, katalog wystawy, Zamek Królewski w Warszawie 18 grudnia 1998 – 28 lutego 1999, Warszawa, s. 344.
• 16. Tatarkiewicz W. (1919), Rządy artystyczne Stanisława Augusta, Wyd. Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Warszawa.
• 17. Tatarkiewicz W. (1925), Pięć studiów o Łazienkach Stanisława Augusta, Książnica Atlas, LwówWarszawa.
• 18. Tatarkiewicz W. (1972), Łazienki warszawskie, fotografie E. Kupiecki, Arkady, Warszawa.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).