Zmiany i zmienność sezonowej struktury odpływu rzecznego w świetle terminu połowy odpływu

• Autorzy: Jokiel P. , Tomalski P.

Warianty tytułu

EN

Changes and changeability of the river runoff seasonal structure in the light of the half-runoff date

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł zawiera poszerzoną - zarówno w aspekcie terytorialnym, jak i metodyczno-merytorycznym - ocenę i analizę zmienności terminów połowy odpływu (TPO_j) wykonaną dla wielolecia (serie 40-, 50-letnie) i dwu próbek rzek reprezentujących obszary nizinne i wyżynne środkowej Polski (14 rzek) oraz górskie - Karpat polskich (12 rzek). Termin połowy odpływu uzyskujemy, kumulując dobowe przepływy (odpływy) rzeki aż do momentu osiągnięcia połowy sumy rocznej [Bartnik, Jokiel 2005]. Jest to charakterystyka bardzo użyteczna przy ocenach rocznych i wieloletnich zmian reżimu rzecznego, a po zidentyfikowaniu jej statystycznego rozkładu może być cenna w zastosowaniach praktycznych, np. przy analizach dopływu rzecznego do zbiorników. Biorąc pod uwagę reżimy wybranych rzek, przepływy charakterystyczne, jak też ich fizyczno-geograficzne uwarunkowania, dochodzimy do wniosku, że oba zbiory zlewni znakomicie nadają się do zbadania rodzaju oraz oceny ilości i jakości informacji hydrologicznej, jaką niosą w sobie wieloletnie serie TPO_j i jej pochodne oraz do wieloaspektowych analiz porównawczych, które mogą uczynić z tej charakterystyki prostą miarę, szybko wskazującą na klimatycznie lub antropogenicznie uwarunkowane zmiany sezonowej struktury odpływu, a może nawet zmiany samego reżimu rzecznego.

EN

The paper contains the assessment and analysis of the half-runoff dates (TPO_j) changeability in multiannual periods (series of 40-50 years), performed for two samples of rivers, one representing the middle Poland lowland plains and upland areas (14 rivers) and the other the mountain area of Polish Carpathians (12 rivers). The analysis was deepened in the territorial, as well as methodological and content-related aspects. The ha If-run off date is obtained by cumulating daily runoffs (outflows) of the river until half of the annual total runoff value is achieved [Bartnik, Jokiel 2005]. This characteristic is very useful in yearly and multiannual assessments of the river regime changes and, after identification of statistical distribution, it may be a valuable input e.g. for the analysis of river inflow to reservoirs. Taking into account regimes of the selected rivers, their characteristic flows as well as their physical and geographical conditions, we come to the conclusion that both sets of rivers are perfect for examination of the type, assessment of the quantity and quality of hydrological information provided by multiannual TPO_j series and their derivatives, as well as for multi-aspect comparative analyses that may transform such characteristic in a simple measure pointing out to the climatic or anthropogenic reasons behind the seasonal flow structure or even to the change of the river regime itself.

Słowa kluczowe

PL

odpływ rzeczny; monitoring odpływu; odpływ; reżim wodny; uwarunkowania klimatyczne

EN

river runoff; monitoring; water regime; climatic conditions

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Gospodarka Wodna
• Rocznik: 2016
• Tom: Nr 1
• Strony: 12--18
• Opis fizyczny: Bibliogr. 8 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Jokiel P.

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Hydrologii i Gospodarki Wodnej

autor

Tomalski P.

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Hydrologii i Gospodarki Wodnej

Bibliografia

• [1] BARTNIK A., P. JOKIEL, 2005, Niektóre problemy zmian i zmienności rocznego hydrogramu przepływu rzeki na podstawie Pilicy w Przedborzu, 2, 5-27.
• [2] CHEŁMICKI W., R. SKĄPSKI, R. SOJA, 1998-1999, Reżim hydrologiczny rzek karpackich w Polsce, Folia Geogr. s. Geogr.- Phys., 29-30, 67-80.
• [3] JOKIEL P., 2004, Zasoby wodne środkowej Polski na progu XXI wieku. Wyd. UŁ, Łódź.
• [4] JOKIEL P., 2009, O sezonowym rozmieszczeniu odpływu w wybranych rzekach środkowej Polski. Wiad. IMGW, 2-3, 15-29.
• [5] KENDALL M.G., W.R. BUCKLAND, 1986, Słownik terminów statystycznych. PWE, Warszawa.
• [6] TOMALSKI P., 2011, Dynamika zasobów płytkich wód podziemnych w województwie łódzkim i na obszarach sąsiednich. Acta Geogr. Lodz., 97, ŁTN, Łódź.
• [7] TOMASZEWSKI E., 2012, Wieloletnia i sezonowa dynamika niżówek w rzekach środkowej Polski. Wyd. UŁ, Łódź.
• [8] WRZESIŃSKI D., 2013, Entropia odpływu rzek w Polsce. Wyd. Nauk. Bogucki, Poznań.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.