Park Wojciecha Bednarskiego jako stały element determinujący rozwój urbanistyczny Podgórza. Interpretacja projektowa romantycznego parku

• Autorzy: Wowczak Jerzy

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK64BEDNARSKI

Warianty tytułu

EN

Wojciech Bednarski Park as a permanent component that determines the urban planning development of Podgórze: design interpretation of a romantic park

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Park Wojciecha Bednarskiego w Podgórzu funkcjonuje w literaturze przedmiotu jako jedna z pierwszych rekultywacji terenu poprzemysłowego. W 2019 powstał projekt rewitalizacji. Zgromadzony w trakcie prac projektowych materiał archiwalny pozwolił na pogłębioną interpretację inicjatywy założycielskiej Wojciecha Bednarskiego. U jej podstaw znajdowały się idee romantyczne i pozytywistyczne. Park pełnił ważne funkcje społeczne i determinował procesy urbanistyczne w najbliższej okolicy. Powstawał etapami na przestrzeni 40 lat. Mimo że był przedmiotem badań i prac projektowych pod koniec XX i na początku XXI wieku, jego układ kompozycyjny uległ zatarciu, a walory krajobrazowe degradacji. Projekt rewitalizacji uczytelnia fazy historyczne, przywraca zasady kompozycyjne, które przyświecały jego założycielowi. W sposób dyskretny wprowadza współczesne elementy do kompozycji, które formą architektoniczną nawiązują do czasu świetności parku, kiedy służył za salon towarzyski Wolnego Królewskiego Miasta Podgórza.

EN

Wojciech Bednarski Park in Podgórze appears in the literature as one of the earliest regenerations of a post-industrial area. In 2019, a renewal design was developed. The archive materials collected during work on a design allowed for an in-depth interpretation of Wojciech Bednarski’s founding initiative. It was grounded in Romantic and Positivist ideas. The park fulfilled important social functions and determined the urban planning processes in its vicinity. It was created in stages for forty years. Although it was the subject of examinations and design works in the late twentieth and early twenty-first century, its composition layout was erased and the landscape values degraded. The restoration design made the park’s historical phases more legible and restored the compositional principles followed by its founder. It discreetly introduced contemporary components into the composition, with their architectural form referring to the times of the park’s splendor, when it was the parlor of the Free Royal Town of Podgórze.

Słowa kluczowe

PL

architektura krajobrazu; urbanistyka XIX wieku; park miejski; romantyzm; architektura; Podgórze

EN

landscape architecture; nineteenth century urban planning; urban park; Romanticism; architecture; Podgórze

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2020
• Tom: Nr 64
• Strony: 75--92
• Opis fizyczny: Bibliogr. 49 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Wowczak Jerzy

• Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego

Bibliografia

• Archiwalia / Archive materials
• Księgi Uchwał Rady Gminnej Miasta Podgórza, ANK 29/53/0/2.2/7.
• Teksty źródłowe / Source texts
• Brückner Aleksander, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1989.
• Brückner Aleksander, Dzieje kultury polskiej, Kraków 1930.
• Brunicki Julian, Cennik drzewek owocowych, krzewów i roślin ozdobnych oraz narzędzi sadowniczych i ogrodniczych Juliana hr. Brunickiego w Podhorcach, Podhorce 1899.
• Kolberg Oskar, Suplement do tomów 5–8, Poznań 2005.
• Kraszewski Józef Ignacy, Sztuka u Słowian, szczególnie w Polsce i Litwie przedchrześcijańskiej, Wilno 1860.
• Mączeński Wojciech, Dziennik zdarzeń w mieście Krakowie w czasie Konfederacji Barskiej, Kraków 1911.
• Mączyński Józef, Duchy na Krzemionkach pod Krakowem, [w:] idem, Kilka podań i wspomnień krakowskich, Kraków 1855.
• Mitkowski Józef (red.), Stefana Renatowicza opisanie inkursji Szwedów do Polski i do Krakowa (1955–1957), Kraków 1958.
• Wawel-Louis Józef, Kronika rewolucji krakowskiej w r. 1846, Kraków 1896.
• Zubrzycki-Sas Jan, Mistrz Twardowski Białoksiężnik Polski, Miejsce Piastowe 1928. Opracowania / Secondary sources
• Dobrzycki Jerzy (red.), Zieleń Krakowa, Kraków 1955.
• Kiełkowski Roman, Historia spod Kopca Krakusa, Kraków 1972.
• Opaliński Piotr, Austriackie fortyfikacje Podgórza w latach 1790–1859, [w:] Elżbieta Firlet (red.), Miasto pod kopcem, Kraków 2016.
• Przegon Wojciech, Zmiany użytkowania ziemi w procesie urbanizacji krajobrazu na przykładzie Miasta Podgórza 1784–1917, Kraków 2004.
• Radzikowski Walery, Kraków dawny i dzisiejszy, Kraków 1902.
• Rostafiński Józef, Przewodnik po Krakowie i okolicy, Kraków 1891.
• Stępniewska Barbara, Ogrody Krakowa, Kraków 1977.
• Swaryczewski Andrzej, Historyczne zmiany układu przestrzennego Krzemionek krakowskich, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury” 1977, t. 11.
• Szmoniewski Bartłomiej, Osadnictwo na terenie aglomeracji krakowskiej od VI do X wieku, [w:] Zdzisław Noga (red.), Atlas historyczny miast polskich, t. 5: Małopolska, z. 1: Kraków, Kraków 2007.
• Torowska Joanna, Parki Krakowa, cz. 1, Kraków 1983.
• Żółciak Jarosław (red.), Wolne Królewskie Miasto Podgórze, Płaszów – Rybitwy – Przewóz. Zarys przemian historycznych, Kraków 1996.
• Żółciak Jarosław, Podgórze w Wielkim Krakowie. Uwagi o dziejach i dorobku miasta, [w:] Elżbieta Firlet (red.), Dwa miasta dwa brzegi. W 100. rocznicę Podgórza i Krakowa (1915–2015), Kraków 2015, s. 129–218.
• Żółciak Katarzyna, Żółciak Jarosław, Park im. Wojciecha Bednarskiego, Kraków 2007. Dokumentacje / Documentation
• Autor nieznany, „Plan stopni do zejścia na boisko w Parku Podgórskim”, ANK 29/1410/0/2.3.1/ ABM TAU BUP 5p159c, Kraków, 22 V 1928.
• Bobek Wojciech, „Ekspertyza możliwości usunięcia samosiewów ze ścian dawnego kamieniołomu w zabytkowym Parku im. Wojciecha Bednarskiego w Krakowie – wytyczne do postępowania, Etap I”, Kraków, grudzień 2017.
• Bogdanowski Janusz, „Park im W. Bednarskiego na Podgórzu”, ArMWKZ, sygn. 13.934/88, Kraków 1976.
• Buczek Robert, „Projekt zabezpieczenia ścian skalnych dawnego kamieniołomu w zabytkowym Parku im. Wojciecha Bednarskiego w Krakowie, Opinia Konstruktora”, Kraków, luty 2018.
• Chawiński Leszek, „Wytyczne realizacji inwestycji”, Miastoprojekt, ANK 29/789/0/-/9402, Kraków 1986.
• Chawiński Leszek z zespołem, „Architektura wnętrz”, Miastoprojekt, ANK 29/789/0/-/9397, Kraków 1986.
• Chromik-Wolak Maria (główny projektant), „Park im. Wojciecha Bednarskiego Kraków – Podgórze Dz. XIII, Koncepcja programowa rewaloryzacji z określeniem stanu technicznego istniejącej infrastruktury”, Biuro Rozwoju Krakowa SA, ArMWKZ, sygn. 25.122/98, Kraków 1997.
• Gerjatowicz-Ćwiok Tomasz, „Archeologiczne badania sondażowe”, ArMWKZ, Kraków 2018.
• Michońska Barbara, „Szczegółowa inwentaryzacja istniejącej szaty roślinnej”, Miastoprojekt, ANK 29/789/0/-/7674, Kraków 1982.
• Różański Paweł, „Opinia geologiczna w celu rozpoznania warunków gruntowo-wodnych w rejonie projektowanej rewitalizacji i modernizacji Parku im. Wojciecha Bednarskiego na działce 437/4 w Krakowie”, Kraków 2018.
• Stachurska Maria, Chawiński Leszek, „Architektura i mała architektura”, Miastoprojekt, ANK 29/789/0/-/9396, Kraków 1986.
• Stachurska Maria, Chawiński Leszek, „Plan zagospodarowania terenu”, Miastoprojekt, ANK 29/789/0/- /9401, Kraków 1986.
• Stachurska Maria, Chawiński Leszek, „Studium programowo-przestrzenne”, Miastoprojekt, ANK 29/789/0/-/7672, Kraków 1984.
• Swaryczewska Magdalena, „Park Bednarskiego koncepcja wyposażenia małej architektury”, ArMWKZ, Lanckorona–Kraków 1995.
• Swaryczewska Magdalena, Grodziska Karolina, Żółciak Jarosław, Żółciak Katarzyna, „Kraków Podgórze, park im. Wojciecha Bednarskiego, studium historyczno-kompozycyjne”, ArMWKZ, sygn. 15.055/89, Kraków 1989.
• Walasz Kazimierz, Gawroński Stefan (red.), „Inwentaryzacja przyrodnicza na potrzeby rewaloryzacji i modernizacji Parku im. Wojciecha Bednarskiego”, Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie, Kraków, sierpień 2019.
• Wowczak Ewa, Wowczak Jerzy z zespołem, „Projekt rewaloryzacji Parku Bednarskiego w Krakowie”, Zarząd Zieleni Miejskiej, Kraków 2019.
• Zubrzycki Jan-Sas, „Projekty dla Zakładu Kontumacji na Prądniku Białym”, ANK 29/1410/0/2.3.1/ABM TAU BUP 12.
• Żółciak Jarosław z zespołem, „Park im. Wojciecha Bednarskiego. Koncepcja wyposażenia i małej architektury”, ArMKZ, nr inw. 480/03, Kraków 1995.
• Żółciak Katarzyna, Żółciak Jarosław, „Czarodziejska Księga Twardowskiego”, [w:] Chromik-Wolak Maria (główny projektant), „Park im. Wojciecha Bednarskiego Kraków – Podgórze Dz. XIII, Koncepcja programowa rewaloryzacji z określeniem stanu technicznego istniejącej infrastruktury”, Biuro Rozwoju Krakowa SA, ArMWKZ, sygn. 25.122/98, Kraków 1997.
• Publikacje prasowe / Press publications
• Anczyc Ludwik, Rękawka, „Tygodnik Ilustrowany” 1860, t. 1.
• Bednarski Tadeusz, Wojciech Bednarski (1841–1914) lokalny patriota Podgórza, „Małopolska, Regiony – Regionalizmy – Małe Ojczyzny”, Kraków 2004, z. 6.
• Bogdanowski Janusz, Przywrócić świetność krakowskiej sztuce ogrodowej, „Biuletyn Odnowy Krakowa” 1980 (8 IX).
• Gauze Aleksandra, Kraków w zieleni, „Ogrodnictwo” 1931, R. XXVII.
• Kalęba Julia, Ogrody Wincentego Kućmy, „Gazeta Krakowska+”, 8 XI 2019, plus.gazetakrakowska.pl/ogrody- -wincentego-kucmy-znajdziecie-tam-rzezby-których-nie-ma-żadna-galeria/ar/c15-14564255.