Onkolity szamozytowe jako wskaźnik środowiskowy na granicy triasu i jury w jednostce kriżniańskiej (Tatry)

• Autorzy: Iwańczuk Jolanta

Identyfikatory

DOI

10.7306/2025.38

Warianty tytułu

EN

Chamosite oncoids as an environmental indicator at the Triassic–Jurassic boundary in the Križna Unit (Tatra Mountains)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

This paper presents detailed results of facies and microfacies analyses of deposits from the Triassic- Jurassic boundary within the Križna Unit (Tatra Mountains). Through comprehensive lithological, petrographic, and palaeontological analysis, several facies have been distinguished, reflecting varied sedimentary conditions, ranging from high-energy shallow-marine environments strongly influenced by wave activity, to quiet lagoons periodically isolated from the open sea. Special attention has been given to unique chamosite oncoids, which clearly indicate transitional shallow-water environments and suggest a marine regression accompanied by freshwater influx rich in iron compounds. These findings fill gapa in our knowledge of palaeoenvironmental dynamics in the studied region of the Western Tatras, providing significant data for palaeoenvironmental reconstructions of the northwestern margin of the Tethys Ocean.

Słowa kluczowe

PL

onkoidy szamozytowe; rekonstrukcja paleośrodowiskowa; granica triasu i jury

EN

chamosite oncoids; palaeoenvironmental reconstruction; Triassic–Jurassic boundar

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2025
• Tom: Vol. 73, nr 4
• Strony: 372--380
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., fot., map., tab., wykr.

Twórcy

autor

Iwańczuk Jolanta

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

• https://orcid.org/0000-0002-4361-2336

Bibliografia

• 1. BAC-MOSZASZWILI M., BURHARDT J., GŁAZEK J., IWANOW A., JAROSZEWSKI W., KOTAŃSKI Z., LEFELD J., MASTELLA L., OZIMKOWSKI W., RONIEWICZ P., SKUPIŃSKI A., WESWTWA- LEWICZ-MOGILSKA E. 1979 - Mapa Geologiczna Tatr 1 : 30 000. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• 2. BASU A., YOUNG S.W., SUTTNER L.J., JAMES W.C., MACK G.H. 1975- Re-evaluation of the use of undulatory extinction and polycrystallinity in detrital quartz for provenance interpretation. Journal Sedimentarty Petrology, 45 (4): 873-882.
• 3. DOTT R.H. 1964 - Ancient deltaic sedimentation in eugeosynclinal belte. Development in Sedimentology, 1: 105-113.
• 4. DUNHAM R.J. 1962 - Classification of carbonate rocks according to depositional texture. [W:] Ham W.E. (red.), Classification of carbonate rocks - a symposium. American Association of Petroleum Geologists Memoir, 1: 108-121.
• 5. EINSELE G. 1992 - Sedimentary Basins: Evolution, Facies, and Sediment Budget. Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg-New York.
• 6. FABRICIUS F.H. 1977- Origin of marine oöids and grapestones. Contributions to Sedimentology, 7.
• 7. FLÜGEL E. 2004 - Microfacies of Carbonate Rock. Springer, Berlin-Heidelberg-New York.
• 8. FLÜGEL E., KIRCHMAJER M. 1962 - Zur Terminologie der Ooide, Onkoide und Pseudooide. Neues Jarbuch für Geologie. Monatsh, 3. Stuttgart.
• 9. FOLK R.L. 1959 - Practical petrographical classification of limestones. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 43 (1): 1-38.
• 10. FOLK R.L. 1962 - Spectral subdivision of limestone types. [W:] Ham W.E. (red.), Classification of carbonate rocks - a symposium. American Association of Petroleum Geologist Memoir, 1: 62-84.
• 11. GAZDZICKI A. 1974 - Rhaetian microfacies, stratigraphy and facial development in the Tatra Mts. Acta Geologica Polonica, 24 (1): 17-96.
• 12. GAZDZICKI A. 1983 - Foraminifers and biostratigraphy of Upper Triassic and Lower Jurassic of the Slovakian and Polish Carpathians. Palaeontologia Polonica, 44: 109-169.
• 13. GAZDZICKI A., IWANOW A. 1976 - The Diachronism of the Rhaetic and “Gresten” Beds in the Tatra Mts. (West Carpathians). Bulletin de L'Academie Polonaise des Sciences, Série des Sciences de la Terre, 24 (2): 117-122.
• 14. GAZDZICKI A., MICHALIK J., PLANDEROVÁ E., SÝKORA M. 1979 - An Upper Triassic-Lower Jurassic sequence in the Krizna nappe (West Tatra Mountains, West Carpathians, Czechoslovakia). Západné Karpaty, sér. geológia, 5: 119-148, Geologický ústav D. Štura, Bratislava.
• 15. GAZDZICKI A., WAKSMUNDZKA M., HOŁDA-MICHALSKA A. 2006 - Rheatian/Hettangian palynomorphs of the Tatra Mountains (West Carpatians). Volumina Jurassica, 4: 280-281.
• 16. GOETEL W. 1911- Tymczasowa wzmianka o recie tatrzańskim. Kosmos, 35: 245-250.
• 17. GOETEL W. 1917 - Die rhaetische Stufe und der unterste Lias der subtatrischen Zone in der Tatra. Bull. Acad. Sci. Crac., Cl. Sci. Math.-Nat., ser. A: 1-222.
• 18. GUZIK K., KOTAŃSKI Z. 1963 - Tektonika regli zakopiańskich. Acta Geologica Polonica, 13 (3-4): 412-424.
• 19. HOŁDA A. 2002 - Mikroskamieniałości późnego triasu i wczesnej jury jednostki kriżniańskiej Tatr Polskich. [W:] Borowiec W., Kotarba A., Kownacki A., Krzan Z., Mirek Z. (red.), Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr. Tatrzański Park Narodowy, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi. Kraków-Zakopane.
• 20. IWAŃCZUK J. 2006 - Jura dolna płaszczowiny kriżniańskiej pomiędzy Doliną Kościeliską a Doliną Lejową w Tatrach. Praca magisterska, Archiwum Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego.
• 21. KOZŁOWSKA A., FELDMAN-OLSZEWSKA A., KUBERSKA M., MALISZEWSKA A. 2021 - Diagenesis and the Conditions of Deposition of the Middle Jurassic Siderite Rocks from the Northern Margin of the Holy Cross Mountains (Poland). Minerals, 11: 1-35.
• 22. MICHALIK J., IORDAN M., RADULOVIC V., TCHOUMATCHENCO P.V., VÖRÖS A. 1991 - Brachiopods faunas of the Triassic-Jurassic boundary interval in the Neotethyan realm. Geologica Carpathica, 42: 59-63.
• 23. MICHALIK J., JENDREJÁKOVÁ O. 1978 - Organism communities and biofacies of the Fatra member (uppermost Triassic, Fatric, Kössen formation) in the West Carpathians. Geologický Zbornik - Geologica Carpathica, 29 (1): 113-137.
• 24. PETTIJOHN F.J., POTTER P.E., SIEVER R. 1972 - Sand and sandstone. Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg-New York.
• 25. PIOTROWSKAK., KOTAŃSKI Z., PIOTROWSKI J. 1997-Mapa geologiczna Tatr Polskich 1 : 200 000, ark. Tatry Zachodnie. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• 26. PLAŠIENKA D. 2003 - Dynamics of Mesozoic pre-orogenic rifting in the Western Carpathians. Mitteilungen der Österreichischen Geologischen Gesellschaft, 94: 79-98.
• 27. RADWAŃSKI A. 1968 - Studium petrograficzne i sedymentologiczne retyku wierchowego Tatr. Studia Geologica Polonica, 25: 1-146.
• 28. SCHIRMBECK M.M., RODRIGUES A.G., BORGHI L., DE ROS L.F. 2024 - Berthierine/chamosite ooids and associated phases in Devonian deposits of the Parnaiba Basin, Brazil: genesis and diagenetic evolution. Journal of South American Earth Sciences, 147; https://doi.org/10.1016/j.jsames.2024.105051
• 29. TOMAŠOWÝCH A. 2004 - Microfacies and depositional environment of Upper Triassic intra-platform carbonate basin: the Fatric Unit of the West Carpathians (Slovakia). Facies. Springer-Verlag.
• 30. UCHMAN A. 1991 - Isopodichnus and other trace fossils from marine Kopieniec Formation (Rhaetian-Sinemurian) in the Tatra Mts., Poland. Geologica Carpathica, 42 (2): 117-121.
• 31. UHLIGV. 1897 - Die Geologie des Tatragebirges. Denkschr. Ak. Wiss. Math.-Nat. Cl., 64: 643-684, Wien.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).