Protection of wooden architecture monuments and the cultural heritage of Polish Tatars (on the example of the Bohoniki Cultural Park and the landscape park in Kruszyniany)

• Autorzy: Sulima Magdalena

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc230108

Warianty tytułu

PL

Ochrona zabytków architektury drewnianej i dziedzictwa kulturowego Tatarów polskich (na przykładzie Parku Kulturowego Bohoniki i parku krajobrazowego w Kruszynianiach)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The article discusses the symbolism and richness of the culture of the Polish Tatars living in the villages of Bohoniki and Kruszyniany, located in Podlaskie Province. The centuries-old tradition, as well as the customs cultivated and maintained to this day by the Tatar population, are a treasure trove of the history of times past and undeniable proof of the existence of genius loci. Despite the unique architectural and cultural values presented by both villages and the fact that the mosques and mizars located there are included in the national list of monuments and have been recognized as monuments of history, the cultural landscape of the villages is exposed to changes and distortions as a result of the industrial investments planned here. These activities will undoubtedly negatively affect the image of the village, both spatially, naturally and socially. One of the ways of protecting Tatar culture has become the creation of a cultural park in Bohoniki, the purpose of which is to strengthen the protection of monuments located in its area, as well as to consolidate the village’s tourist potential. In turn in Kruszyniany, the creation of industrial poultry farms is to be prevented by the establishment of a landscape park, whose priority will be both the protection of the surrounding nature of the Knyszyn Forest, as well as the protection of the multicultural heritage of the village. The text also addresses legal issues of protection from the perspective of the regulations on the functioning of the cultural and landscape park, as well as describing the actions taken in this regard by the residents themselves, local authorities and conservation services. The aim of the text is to draw attention to the problem of comprehensive protection of monuments and cultural heritage of the Polish Tatars in the context of modern civilization transformations and related landscape changes.

PL

W artykule omówiono symbolikę i bogactwo kultury Tatarów polskich zamieszkujących położone w województwie podlaskim wsie Bohoniki i Kruszyniany. Wielowiekowa tradycja, a także kultywowane i podtrzymywane po dziś dzień przez ludność tatarską zwyczaje stanowią skarbnicę historii czasów minionych oraz niepodważalny dowód na istnienie genius loci. Pomimo unikatowych wartości architektoniczno-kulturowych, jakie prezentują obydwie miejscowości, oraz faktu, iż znajdujące się tam meczety i mizary wpisane zostały na krajową listę zabytków oraz uznane za pomniki historii, krajobraz kulturowy wsi narażony jest na przemiany i zniekształcenia w wyniku planowanych tam inwestycji przemysłowych. Działania te mogą niewątpliwe negatywnie odbić się na wizerunku wsi, zarówno pod względem przestrzennym, przyrodniczym, jak i społecznym. Jednym ze sposobów ochrony kultury tatarskiej stało się utworzenie w Bohonikach parku kulturowego, którego celem ma być wzmocnienie ochrony zabytków znajdujących się na jego obszarze, jak również ugruntowanie potencjału turystycznego wsi. W Kruszynianiach z kolei zamierzenia powstania ferm przemysłowych drobiu ma powstrzymać powołanie tam parku krajobrazowego, którego priorytetem będzie zarówno ochrona otaczającej przyrody Puszczy Knyszyńskiej, jak i wielokulturowego dziedzictwa. W tekście poruszono też prawne kwestie ochrony z perspektywy przepisów dotyczących funkcjonowania parku kulturowego i krajobrazowego oraz opisano działania, jakie w tym zakresie podjęli sami mieszkańcy, władze samorządowe i służby konserwatorskie. Ma to na celu zwrócenie uwagi na problem kompleksowej ochrony zabytków i dziedzictwa kulturowego Tatarów polskich w kontekście współczesnych przemian cywilizacyjnych i związanych z nimi zmian krajobrazowych.

Słowa kluczowe

EN

Tatars; cultural heritage; protection; cultural park; landscape park

PL

Tatarzy; dziedzictwo kulturowe; ochrona; park kulturowy; park krajobrazowy

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2023
• Tom: Nr 1 (73)
• Strony: 85--95
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., il.

Twórcy

autor

Sulima Magdalena

• Faculty of Architecture, Białystok University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-0807-9417

Bibliografia

• [1] Sulima M., Podróże po drewnianym Podlasiu 2, Oficyna Wydawnicza PB, Białystok 2022.
• [2] Sulima M., The role of education in the protection of cultural heritage (on the example of the project “Journey through wooden Podlasie”), “Kultura i Edukacja – Culture and Education” 2022, Iss. 2(136), 9–28, doi: 10.15804/kie.2022.02.01.
• [3] Muzułmański Związek Religijny. Najwyższe Kolegium Muzułmańskie, Islam w Polsce, https://mzr.pl/meczety/ [accessed: 20.12.2022].
• [4] Płocka A., Meczet tatarski w Kruszynianach – jego dzieje i prace konserwatorskie, “Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego” 2007, z. 13, 7–50.
• [5] Górska I., Meczety i mizary w Bohonikach i Kruszynianach pomnikiem historii, “Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego” 2013, z. 19, 263–286.
• [6] Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Białymstoku, Bohoniki i Kruszyniany – meczety i mizary, http://wuoz.bialystok.pl/bohoniki-i-kruszyniany-meczety-i-mizary/ [accessed: 15.05.2022].
• [7] Pomniki historii. Kryteria wyboru ustalone przez Radę Ochrony Zabytków, https://www.prezydent.pl/aktualnosci/polityka-historyczna/pomniki-historii/kryteria-wyboru [accessed: 15.05.2022].
• [8] Tomczak J., Park kulturowy w systemie ochrony zabytków w Polsce, “Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury” 2019, z. 4(36), 39–56.
• [9] Gliński M., Bez reklam i kopalni – między innymi tak miałby wyglądać park kulturowy w Bohonikach, 5.08.2021, https://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/202978 [accessed: 16.04.2022].
• [10] Pszczyński M., Park kulturowy a planowanie przestrzenne, “Opolskie Studia Administracyjno-Prawne” 2018, R. 16, z. 2, 203–214.
• [11] Europejska Konwencja Krajobrazowa, sporządzona we Florencji dnia 20 października 2000 roku, Dz.U. 2006 Nr 14, poz. 98, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20060140098 [accessed: 17.03.2022].
• [12] Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. 2003 Nr 162, poz. 1568, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20031621568 [accessed: 16.04.2022].
• [13] Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. 2003 Nr 80, poz. 717, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20030800717 [accessed: 8.06.2022].
• [14] “Miał być park” – reportaż Aleksandry Sadokierskiej, 27.03.2019, https://www.radio.bialystok.pl/reportaz/index/id/167155 [accessed: 4.01.2023].
• [15] Sandomierska A., Mieszkańcy Bohonik chcą, aby w ich miejscowości powstał park kulturowy, 28.03.2019, https://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/167256 [accessed: 16.04.2022].
• [16] mbykowski, Park kulturowy w Bohonikach ma zahamować żwirownie i rozwinąć turystykę w regionie, 29.08.2018, https://isokolka.eu/sokolka/25799-park-kulturowy-w-bohonikach-ma-zahamowac-ekspansje-zwirowni-i-odbudowac-potencjal-turystyczny-regionu-wideo-foto [accessed: 16.04.2022].
• [17] Uchwała nr VIII/65/2019 Rady Miejskiej w Sokółce z dnia 28 maja 2019 roku w sprawie utworzenia “Parku Kulturowego Bohoniki” w Bohonikach, Białystok, dnia 31 maja 2019 r. Poz. 3045, https://edziennik.bialystok.uw.gov.pl/eli/POL_WOJ_PL/2019/3045/ogl/pol/pdf [accessed: 5.05.2022].
• [18] Projekt Uchwały Rady Miejskiej w Sokółce w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Parku Krajobrazowego Bohoniki [manuscript in: Urząd Miasta Sokółka].
• [19] Urząd Miejski w Sokółce, Konsultacje społeczne dot. opracowania projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego “Parku kulturowego Bohoniki” w Bohonikach, http://bip.um.sokolka.wrotapodlasia.pl/fba82e70c4df071/2021/ [accessed: 4.01.2023].
• [20] Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze, Dz.U. 2011 Nr 163, poz. 981, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20111630981 [accessed: 4.01.2023].
• [21] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz.U. 2004 Nr 92, poz. 880, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20040920880 [accessed: 4.01.2023].
• [22] Uchwała nr XXIII/204/16 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu “Wzgórza Sokólskie”, Białystok, 25 marca 2016, poz. 1505, https://edziennik.bialystok.uw.gov.pl/eli/POL_WOJ_PL/2016/1505/ogl/pol/pdf, [accessed: 4.01.2023].
• [23] Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Białymstoku, Park krajobrazowy jedyną alternatywą dla ochrony wartości kulturowych Kruszynian i okolic, 14.07.2021, https://wuoz.bialystok.pl/park-krajobrazowy-jedyna-alternatywa-dla-ochrony-wartosci-kulturowych-kruszynian-i-okolic/ [accessed: 16.04.2022].
• [24] Tochwin M., Ruszają konsultacje w sprawie utworzenia parku krajobrazowego Doliny Świsłoczy. Ma on powstrzymać fermy kurze, 7.10.2021, https://sokolka.naszemiasto.pl/ruszaja-konsultacje-w-sprawie-utworzenia-parku/ar/c1-8487511 [accessed: 16.04.2022].
• [25] Wójcik M., Opowiedzieć wieś – obudzić “miejsce”, [in:] M. Wójcik (red.), Tożsamość i “miejsce”. Budzenie uśpionego potencjału wsi, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2017, 7–16.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).