Rocky Sandstone Landforms in Istebna, Silesian Beskid (Outer Carpathians, Poland)

• Autorzy: Starzec K. , Waśkowska A. , Golonka J. , Gawęda A. , Szopa K.

Identyfikatory

DOI

10.7494/geotour.2018.52-53.2

Warianty tytułu

PL

Piaskowcowe formy skałkowe w Istebnej (Beskid Śląski, Karpaty Zewnętrzne)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The rocky sandstone landforms, which are interesting geotouristic objects, occur in the eastern part of Istebna village. The series of rock walls and pulpits is located on the southern slopes of the Karolówka Range. Fragments of the upper sandstones of Istebna Formation (Upper Cretaceous–Paleocene) crop out within these rocks. They represent the period of intensive supply of the clastic material into the Outer Carpathian Silesian Basin leading to the origin of thick-bedded , very coarse-grained sandstones and conglomerates. The occurrence of large, numerous crystalline rocks is a particular and unique feature of these outcrops. These magmatic and metamorphic rocks were derived from the basement of the Carpathian basins. This paper describes the detailed characteristics of these rocky landform objects.

PL

We wschodniej części wsi Istebna występują piaskowcowe formy skałkowe, które są interesującymi obiektami geoturystycznymi. Są to serie ambon i ścian skalnych znajdujące się w kilku miejscach na południowych zboczach grzbietu Karolówki. W ich obrębie odsłonięte są fragmenty profilu górnych piaskowców formacji istebniańskiej jednostki śląskiej (górna kreda-paleocen), które reprezentują okres intensywnej dostawy materiału okruchowego do karpackiego basenu śląskiego, w efekcie czego powstały serie gruboławicowych i bardzo gruboławicowych piaskowców i zlepieńców. Szczególną cechą związaną z tymi wychodniami jest obecność licznych i dużych bloków skał krystalicznych: magmowych i metamorficznych, pochodzących z erozji podłoża, na którym rozwinęły się baseny karpackie. W niniejszym artykule dokonano charakterystyki jednostkowej tych obiektów skałkowych.

Słowa kluczowe

EN

sandstone rocky landforms; Istebna Formation; Silesian Nappe; Silesian Beskid Mts.; thick-bedded gravity deposits; exotics

PL

formy skałkowe; formacja z Istebnej; płaszczowina śląska; Beskid Śląski; gruboławicowe osady spływów grawitacyjnych; egzotyk

• Wydawca: Wydawnictwa AGH ; Stowarzyszenie Naukowe im. Stanisława Staszica
• Czasopismo: Geotourism / Geoturystyka
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 1-2 (52-53)
• Strony: I--XIV
• Opis fizyczny: Bibliogr. 39 poz., rys., zdj.

Twórcy

autor

Starzec K.

• Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection, AGH University of Science and Technology, al. Mickiewicza 50, 30-059 Krakow, Poland

autor

Waśkowska A.

• Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection, AGH University of Science and Technology, al. Mickiewicza 50, 30-059 Krakow, Poland

autor

Golonka J.

• Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection, AGH University of Science and Technology, al. Mickiewicza 50, 30-059 Krakow, Poland

autor

Gawęda A.

• Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland

autor

Szopa K.

• Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland

Bibliografia

• [1] Alexandrowicz Z., 1977. The origin of sandstone tors in the Polish Western Carpathians. Bulletin de L’Académie Polonaise des Sciences, Série des Sciences de la Terre, 25: 83–90.
• [2] Alexandrowicz Z., 1978. Skałki piaskowcowe Zachodnich Karpat fliszowych. Prace Geologiczne, 113, Polska Akademia Nauk – Odział w Krakowie, Komisja Nauk Geologicznych.
• [3] Alexandrowicz Z., 2008. Sandstone rocky forms in Polish Carpathians attractive for education and tourism. Przegląd Geologiczny, 56: 680–687.
• [4] Alexandrowicz Z. & Poprawa D. (eds.), 2000. Ochrona georóżnorodności w polskich Karpatach. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• [5] Barański M.J., 2007. Beskid Śląski. Przewodnik. Oficyna Wydawnicza “Rewasz”, Piastów.
• [6] Bula R. & Wieland Z., 2000. Pomniki przyrody nieożywionej w woj. śląskim. Przyroda Górnego Śląska, 22: 1–4 (appendix).
• [7] Burtan J., 1936. Stratigraphie der Schlesischen Beskiden. Bulletin international de l’Académie polonaise dessciences et des lettres. Série A, 41: 195–209.
• [8] Burtan J., 1972. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1:50 000, arkusz Wisła (1028). Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [9] Burtan J. 1973. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, 1:50 000, arkusz Wisła (1028). Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [10] Burtan J., Sokołowski S., Sikora W. & Żytko K., 1956. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski. 1:50 000, arkusz Milówka (1029). Instytut Geologiczny, Warszawa.
• [11] Burtanówna J., Konior K. & Książkiewicz M., 1937. Mapa geologiczna Karpat Śląskich w skali 1:50 000 (z objaśnieniami). Wydawnictwo Śląskie, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
• [12] Chybiorz R. & Kowalska M., 2017. Inwentaryzacja i ocena atrakcyjności geostanowisk województwa śląskiego. Przegląd Geologiczny, 65: 365–374.
• [13] Doktor M., Golonka J., Waśkowska A. & Słomka T., 2010. The best geotouristic objects of the Silesian Unit, Outer Flysch Carpathians in the vicinity of Kraków, Poland. Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Γεωλογίας (ΑΠΘ), 100: 459–466.
• [14] Dziadzio P.S., Borys Z., Kuk S., Masłowski, E., Probulski J., Pietrusiak M., Górka A., Moryc J., Baszkiewicz A., Karnkowski P., Karnkowski P.H. & Pietrusiak M., 2006. Hydrocarbon resources of the Polish Outer Carpathians – Reservoir parameters, trap types, and selected hydrocarbon fields: A stratigraphic review. In: Golonka J. & Picha F.J. (eds), The Carpathians and Their Foreland: Geology and Hydrocarbon Resources. American Association of Petroleum Geologists, Memoirs, 84: 259–291.
• [15] Gawęda A. & Golonka J., 2011. Variscan plate dynamics in the Circum-Carpathian area. Geodinamica Acta, 24/3–4: 141–155.
• [16] Golonka J. & Waśkowska-Oliwa A., 2007. Stratygrafia polskich Karpat fliszowych pomiędzy Bielskiem-Białą a Nowym Targiem. Geologia, 33: 5–27.
• [17] Golonka J., Krobicki M., Matyszkiewicz J., Olszewska B., Ślączka A & Słomka T., 2005. Geodynamics of ridges and development of carbonate platform within the Outer Carpathian realm in Poland. Slovak Geological Magazine, 11: 5–16.
• [18] Golonka J., Gahagan L., Krobicki M., Marko F., Oszczypko N. & Ślaczka A., 2006a. Plate Tectonic Evolution and Paleogeography of the Circum-Carpathian Region. In: Golonka J. & Picha F. (eds.), The Carpathians and their foreland: Geology and hydrocarbon resources, American Association of Petroleum Geologists, Memoir, 84: 11–46.
• [19] Golonka J., Krobicki M., Oszczypko N. & Ślączka A., 2006b. Modelowanie palinspastyczne i mapy paleogeograficzne Karpat w fanerozoiku. In: Oszczypko N., Uchman A., Malata E., (eds.), Rozwój paleotektoniczny basenów Karpat zewnętrznych i pienińskiego pasa skałkowego, Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków: 19–43.
• [20] Golonka J., Ślączka A., Waśkowska A., Krobicki M. & Cieszkowski M. 2013. Budowa geologiczna zachodniej części polskich Karpat zewnętrznych. In: Krobicki M. & Feldman-Olszewska A. (eds.), Głębokomorska sedymentacja fliszowa. Sedymentologiczne aspekty historii basenów karpackich. V Polska Konferencja Sedymentologiczna. Państwowy Instytut Geologiczny − Państwowy Instytut Ba- dawczy, Warszawa: 11–62.
• [21] Gruszka I., 2009. Walory i formy ochrony przyrody na Pogórzu Ciężkowickim. Geologia, 35(2/1): 77–78
• [22] Leszczyński S., 1981. Piaskowce ciężkowickie jednostki śląskiej w Polskich Karpatach: studium sedymentacji głębokowodnej osadów gruboklastycznych. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 51: 435–502.
• [23] Leszczyński S., Dziadzio P. & Nemec W., 2015. Some current sedimentological controversies in the Polish Carpathian flysch. 31st IAS Meeting of Sedimentology. Guide to field trip B, Kraków, Poland, June 2015, 247–287.
• [24] Lowe D.R., 1975. Water escape structures in coarse-grained sediments. Sedimentology, 22: 157–204.
• [25] Lowe D.R., 1982. Sediment gravity flows: II. Depositional models with special reference to the deposits of high-density turbidity currents. Journal of Sedimentary Petrology, 52: 279–297.
• [26] Picha F.J., Stránik Z. & Krejči O., 2006. Geology and Hydrocarbon Resources of the Outer Western Carpatians and Their Foreland, Czech Republic. In: Golonka J. & Picha F.J., The Carpathians and Their Foreland: Geology and hydrocarbon resources, AAPG Memoir, 84: 49–175.
• [27] Radwanek-Bąk B., Bąk B., Kopciowski R., Laskowicz I., Szeląg A. & Wójcik A., 2009. Georóżnorodność i atrakcje geoturystyczne województwa małopolskiego. Wydawnictwo Kartograficzne „Compass”, Kraków
• [28] Słomka T. (ed.), 2013. Katalog obiektów geoturystycznych w obrębie pomników i rezerwatów przyrody nieożywionej. AGH Akademia Górniczo-Hutnicza. Wydział Geologii Geofizyki i Ochrony Środowiska. Katedra Geologii Ogólnej i Geoturystyki, Kraków.
• [29] Stadnik R. & Waśkowska A., 2015. Sedimentary indicators of a deep sea environment, in the sandstones of rocky forms, from the Ciężkowice-Rożnów Landscape Park (Outer Carpathians, Poland). Geotourism, 40–41: 37–48.
• [30] Starzec K., Schnabel W., Szotek A. & Pastuch M., 2014. Aktualizacja powierzchniowej mapy geologicznej dla projektu „polowe prace sejsmiczne 2D Sól”, Archiwum Geokrak, unpublished.
• [31] Starzec K., Golonka J. & Waśkowska A., 2017. Zespół form skałkowych na Karolówce w Istebnej (Beskid Śląski, zachodnie Karpaty zewnętrzne) – godne ochrony stanowisko z unikatowym materiałem egzotycznym. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 73: 271–283.
• [32] Starzec K., Golonka J., Waśkowska A., Gawęda A., Szopa K., 2018. Exotics of the Protocarpathians in the western area of the Silesian Nappe. In: Neubauer F., Brendel U. & Friedl G. (eds.), CBGA 2018 – Austria: Advances of geology in southeast European mountain belts. XXI International Congress of the Carpathian Balkan Geological Association (CBGA), Salzburg (Austria), September 10–13, 2018. Geologica Balcanica: 110.
• [33] Strzeboński P. 2005. Debryty kohezyjne warstw istebniańskich (senon górny – paleocen) na zachód od Skawy. Geologia, 31: 201–224.
• [34] Strzeboński P., 2009. Sandstone-conglomerate rocky forms – more than a tourist attraction. Geoturystyka: 1–2 (16–17): 49–60.
• [35] Ślączka A. & Thompson S., 1981. A Revision of the Fluxoturbidite Concept Based on Type Examples in the Polish Carpathian Flysh. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 51: 3–44.
• [36] Tokarska-Guzik B., Parusel J.B. & Chybiorz R., 2015. Ogólnodostępna baza danych bio- i georóżnorodności województwa śląskiego – integralna część Otwartego Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej BIOGEO-SILESIA ORSIP. Przyroda Górnego Śląska, 79: 20.
• [37] Unrug R., 1963. Istebna Beds – a fluxoturbidity formation in the Carpathian Flysch. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 33: 49–92.
• [38] Unrug R. 1968. Kordyliera śląska jako obszar źródłowy materiału klastycznego piaskowców fliszowych Beskidu Śląskiego i Beskidu Wysokiego (Polskie Karpaty Zachodnie). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 38: 81–164.
• [39] Żytko K., Gucik S., Oszczypko N., Zając R., Garlicka I., Nemčok J., Eliaš M., Menčik E., Dworak J., Stranik Z., Rakuš M., Matejovska O. 1989. Geological map of the Western Outer Carpathians and their foreland without Quaternary formations. In: Poprawa D. & Nemčok J. (eds.), Geological Atlas of the Western Carpathians and their Foreland. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).