The risk as a measure of ecological safety in watercourses

• Autorzy: Bondar-Nowakowska E. , Hachoł J.

Warianty tytułu

PL

Ryzyko jako miara bezpieczeństwa ekologicznego w ciekach

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The study analyses possibilities of PHA (Preliminary Hazard Analysis) usage in ecological risk assessment conducted within technical risk assessment. The analysis was performed based on results obtained in a study performed between 2007 and 2013 in natural and modified lowland Lower Silesian watercourses. The object of the study was communities of hydromacrophytes being good indicators of the water ecosystem quality. The research constituted a base for the determination of ecological risk factors i.e. the probability of hazard occurrence and its effects. It allowed for the acquisition of the risk classification matrix which included three levels – low, medium and high.

PL

W pracy przeprowadzono analizę możliwości wykorzystania metody wstępnej oceny zagrożeń (ang. Preliminary Hazard Analysis – PHA), stosowanej w ocenie ryzyka technicznego, do oceny ryzyka ekologicznego. Analizę przeprowadzono na podstawie wyników badań wykonanych w latach 2007–2012 w czterech nizinnych rzekach Dolnego Śląska. Na rzekach tych wyznaczono 15 odcinków badawczych, zróżnicowanych pod względem stopnia ich przekształcenia. Przedmiotem badań były zbiorowiska naczyniowych roślin wodnych. Badania terenowe obejmowały identyfikację gatunków roślin występujących na poszczególnych odcinkach badawczych oraz określenie stopnia pokrycia przez nie dna. Na tej podstawie dla każdego odcinka obliczono wskaźnik różnorodności Shannona-Wienera. W celu oceny zmian jakościowych i ilościowych w rozpatrywanych zbiorowiskach, wynikających z przekształcenia koryt cieków, wykonano analizy porównawcze. Podstawę do klasyfikacji wielkości szkód zaistniałych w wyniku przeprowadzonych robót stanowiły zmiana liczby gatunków w zbiorowiskach naczyniowych roślin wodnych oraz wskaźnika bioróżnorodności, określone w stosunku do odcinków nieobjętych ingerencją techniczną. Na podstawie wyników badań określono czynniki ryzyka ekologicznego, tj. prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożeń oraz skutki tych zagrożeń. Umożliwiło to opracowanie macierzy klasyfikacji ryzyka, w której przyjęto trzy poziomy ryzyka – niskie, umiarkowane oraz wysokie. Zakwalifikowanie ryzyka do odpowiedniego przedziału pozwala na porównanie różnych rozwiązań projektowych oraz na podjęcie decyzji, które z nich przyjąć do realizacji.

Słowa kluczowe

EN

ecological risk; ecological safety; hydromacrophytes; rivers; rivers regulation

PL

bezpieczeństwo ekologiczne; regulacja rzek; rośliny wodne; ryzyko ekologiczne; rzeki

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Journal of Water and Land Development
• Rocznik: 2014
• Tom: no. 20
• Strony: 3--10
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., fot., rys., tab.

Twórcy

autor

Bondar-Nowakowska E.

• Wroclaw University of Environmental and Life Sciences, Institute of Environmental Development and Protection, pl. Grunwaldzki 24, 50-363 Wrocław, Poland

autor

Hachoł J.

• Wroclaw University of Environmental and Life Sciences, Institute of Environmental Development and Protection, pl. Grunwaldzki 24, 50-363 Wrocław, Poland

Bibliografia

• [1.] BONDAR-NOWAKOWSKA E. 2010. Reagowanie na ryzyko ekologiczne w konserwowanych ciekach [Responding to ecological risks in maintained watercourses]. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 548 p. 33–44.
• [2.] BONDAR-NOWAKOWSKA E., HACHOŁ J. 2010. Zmiany w składzie gatunkowym naczyniowych roślin wodnych po konserwacji cieków [Changes in the aquatic plant species composition after the maintenance works on water courses]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 10. Z. 3 p. 41–48.
• [3.] BONDAR-NOWAKOWSKA E., HACHOŁ J. 2012. Proces technicznego utrzymywania koryt cieków nizinnych a bezpieczeństwo środowiska przyrodniczego. W: Bezpieczeństwo systemu. Techniczne, organizacyjne i ludzkie determinanty bezpieczeństwa pracy [The technical maintenance of lowland watercourse beds and the environmental safety. In: The safety of a system. Technical, organizational and human determinants of the safety]. Ed. Sz. Salamon. Częstochowa. Sekcja Wydaw. PCz. p. 307–317.
• [4.] BONDAR-NOWAKOWSKA E., HACHOŁ J. 2011. Zmiany w zbiorowiskach naczyniowych roślin wodnych jako czynnik ryzyka ekologicznego w regulowanych i konserwowanych ciekach [Changes of aquatic vascular plant communities as an ecological risk factor in the watercourses after regulation und maintenance works]. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich. Nr 1 p. 263–273.
• [5.] BONISŁAWSKA M., TAŃSKI A., MOKRZYCKA M., BRYSIEWICZ A., NĘDZAREK A., TÓRZ A. 2013. The effect of effluents from rainbow trout ponds on water quality in the Gowienica River. Journal of Water and Land Development. No 19 p. 23–30.
• [6.] CAFFREY J.M., MONAHAN C., TIERNEY D. 2006. Factors influencing the distribution of aquatic plant communities in Irish canals. Hydrobiologia. Nr 570 p. 133–139.
• [7.] CIRONE P.A., Duncan P.B. 2000. Integrating human health and ecological concerns in risk assessments. J Haz Mater. 78 p. 1–17.
• [8.] CORTES R.M.V., FERREIRA M.T., OLIVEIRA S.V., OLIVEIRA D. 2002. Macroinvertebrate community structure in a regulated river segment with different flow conditions. River Research and Applications. Vol. 18 p. 367–382.
• [9.] FOX A.M., MURPHY K.J. 1990. The efficacy and ecological impacts of herbicide and cutting regimes on the submerged plant communities of four British rivers. P. II. A multivariate analysis of the effect of management regimes on macrophyte communities. Journal of Applied Ecology. Vol. 27 p. 541–548.
• [10.] HACHOŁ J., BONDAR-NOWAKOWSKA E. 2009. Wykorzystanie metody analizy przyczyn i skutków wad (FMEA) do oceny ryzyka ekologicznego w regulowanych i konserwowanych ciekach [The use of failure mode and effects analysis method (FMEA) for evaluation of ecological risk in regulated and maintained watercourses]. Nauka Przyroda Technologie. T. 3. Z. 3 pp. 83.
• [11.] HACHOŁ J., BONDAR-NOWAKOWSKA E. 2012. Tendencies in the development of hydromacrophytes after the completion of regulatory and maintenance works in a river bed. Ecological Chemistry and Engineering A. Vol. 19 p. 997–1013.
• [12.] HEARNE J.W., ARMITAGE P.D. 1993. Implications of the annual macrophyte growth cycle on habitat in rivers. Regulated Rivers: Research and Management. Vol. 8 p. 313–322.
• [13.] KARAVAN J., SOLOVEJ T., YUSCHENKO Yu. 2013. Determination of anthropogenic impact on the Siret River and its tributaries by the analysis of attached algae. Journal of Water and Land Development. No 19 p. 53–58.
• [14.] KŁOSOWSKI S. 1992. Ekologia i wartość wskaźnikowa zbiorowisk roślinności szuwarowej naturalnych zbiorników wód stojących [Ecology and indicative value of rush communities in natural stagnant water bodies]. Fragmenta Floristica et Geobotanica. Vol. 37 p. 563–595.
• [15.] KŁOSOWSKI S., KŁOSOWSKI G. 2007. Rośliny wodne i bagienne [Aquatic and bog plants]. Warszawa. Multico Oficyna Wydawnicza. ISBN 978-83-7073-248-6. pp. 336.
• [16.] KOHLER A. 1978. Methoden der Kartierung von Flora und Vegetation von Süβwasserbiotopen [Methods of mapping the flora and vegetation of freshwater habitats]. Landschaft und Stadt. Vol. 10(2) p. 73–85.
• [17.] LEUVEN R.S.E.W., POUDEVIGNE I. 2002. Riverine landscape dynamics and ecological risk assessment. Freshwater Biology. Vol. 47. Iss. 4 p. 845–865.
• [18.] ŁAPUSZEK M. 2013. Wpływ czynników antropogenicznych na równowagę koryt dopływów górnej Wisły [The effect of anthropogenic factors on the equilibrium of riverbeds of the upper Vistula River tributaries]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 13. Z. 41 p. 75–88.
• [19.] MIODUSZEWSKI W. 2012. Small water reservoirs – their function and construction. Journal of Water and Land Development. No 17 p. 45–52.
• [20.] PIETRUCZUK K., SZOSZKIEWICZ K. 2009. Ocena stanu ekologicznego rzek i jezior w Wielkopolsce na podstawie makrofitów zgodnie z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej [Macrophyte-based assessment of the ecological status of river and lakes in Wielkopolska according to requirements of the Water Framework Directive]. Nauka Przyroda Technologie. T. 3. Z. 3 pp. 96.
• [21.] RIIS T., BIGGS B.J.F. 2003. Hydrologic and hydraulic control of macrophyte establishment and performance in streams. Limnology and Oceanography. Vol. 48 p. 1488–1497.
• [22.] RIIS T., SAND-JENSEN K., VESTERGAARD O. 2000. Plant communities in lowland streams: species composition and environmental factors. Aquatic Botany. Vol. 66 p. 255–272.
• [23.] RIIS T., SUREN A.M., CLAUSEN B., SAND-JENSEN K. 2008. Vegetation and flow regime in lowland streams. Freshwater Biology. Vol. 53 p. 1531–1543.
• [24.] SCHAUMBURG J., SCHRANZ C., STELZER D., HOFMANN G., GUTOWSKI A., FOERSTER J. 2006. Handlungsanweisung für die ökologische Bewertung von Fließgewässern zur Umsetzung der EU-Wasserrahmenrichtlinie: Makrophyten und Phytobenthos. München. Bayerisches Landesamt für Umwelt pp. 120.
• [25.] SZOSZKIEWICZ K., KAROLEWICZ K., ŁAWNICZAK A., DAWSON F.H. 2002. An assessment of the MTR aquatic plant bioindication system for determining the trophic status of Polish rivers. Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 11 p. 421–427.
• [26.] SZOSZKIEWICZ K., ZBIERSKA J., JUSIK S., ZGOŁA T. 2010. Makrofitowa metoda oceny rzek. Podręcznik metodyczny do oceny i klasyfikacji stanu ekologicznego wód płynących w oparciu o rośliny wodne [Macrophyte method for river assessment]. Poznań. Bogucki Wydaw. Nauk. ISBN 8361320814 pp. 77.
• [27.] VEREECKEN H., BAETENS J., VIAENE P., MOSTAERT F., MEIRE P. 2006. Ecological management of aquatic plants: effects in lowland streams. Hydrobiologia. Vol. 570 p. 205–210.
• [28.] WILEY M.J., PIJANOWSKI B.C., STEVENSON R.J., SEELBACH P., RICHARDS P., RISENG C.M., HYNDMAN D.W. KOCHES J.H. 2008. Integrated Modeling of the Muskegon River: tools for Ecological Risk Assessment in a Great Lakes Watershed. In: Wetland and Water Resource Modeling and Assessment: A Watershed Perspective. London. Taylor & Francis. p. 247–258.
• [29.] ZACHER L. 1991. Bezpieczeństwo ekologiczne – wymiary polityczne, międzynarodowe i globalne. W: Międzynarodowe bezpieczeństwo ekologiczne [Environmental security – political, international and global aspects. In: International ecological safety]. Ed. Z.J. Pietraś, M. Pietraś. Lublin. Wydaw. UMCS p. 95–124.
• [30.] ŻELAZO J. 1993. Współczesne poglądy na regulację małych rzek nizinnych. W: Ochrona przyrody i środowiska w dolinach nizinnych rzek Polski [Nature conservation and environmental protection in lowland river valleys of Poland. In: Current views on the regulation of small lowland rivers]. Ed. L. Tomiałojć. Kraków. Wydaw. IOP PAN. p. 145–154.