Rola inicjatyw społecznych w ochronie dziedzictwa kulturowego na przykładzie mozaiki Anny Fiszer na ścianie kina Neptun w Gdańsku

• Autorzy: Buczkowski J. , Krechowicz D. , Wróblewski K.

Warianty tytułu

EN

The Role of Social Initiatives in the Protection of Cultural and Intellectual Heritage at the Example of Anna Fiszer’s Mosaic, which Was Placed at the Facade Wall of the Former Neptun Cinema in Gdańsk

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Żyjemy w epoce „płynnej nowoczesności”, w której coraz częściej wartość dzieł sztuki i kultury materialnej mierzona jest siłą nowości. „Artyści, których przodkowie utożsamiali wartość dzieła z wiecznością jego trwania, a przeto zabiegali jak mogli o jego niezniszczalność i nieskazitelną doskonałość (…), teraz popisują się instalacjami do rozmontowywania po zamknięciu wystawy, happeningami kończącymi się w chwili, gdy uwaga ich aktorów uleci ku innym sprawom, owijaniem mostów w płachty plastikowe do chwili wznowienia ruchu kołowego” [Bauman 2010, s. 16]. Sztuka, o której wspomina Bauman, jej ulotność, tymczasowość, czasami wręcz powierzchowność, jest odzwierciedleniem współczesności, a pojęcia takie jak, piękno czy wartość dzieła sztuki, nadal są poddawane wiarygodnej i przekonującej próbie czasu. W Polsce po 1989 r., tj. w okresie transformacji ustrojowej, ulegając zachłyśnięciu się nowością, skutecznie wyeliminowano wiele wartościowych obiektów architektury i sztuki, niektóre przez zwykłe zaniedbanie, inne z powodu ich proweniencji. Jest to spowodowane brakiem świadomości co do wartości obiektów kultury materialnej przez co z pejzażu polskich miast zniknęło bezpowrotnie wiele pereł powojennej architektury modernistycznej. „Choroba braku ciągłości tocząca polską politykę (na szczeblu centralnym i samorządowym każda ekipa musi zaczynać wszystko od nowa) znalazła (…) architektoniczny ekwiwalent. To co nowe jest z zasady lepsze od tego, co było, przez sam fakt, że jest nowe. Na żadną głębszą refl eksję nie ma tu miejsca” [Springer 2016]. Razem z budynkami znikają towarzyszące im, często wybitne, dekoracje ścienne, będące świadectwem minionych czasów. „W Polsce epoki komunizmu od końca lat 50. do 80. powstały monumentalne kompozycje ścienne wykonywane w technikach malarstwa, mozaiki i sgraffi ta. Część z nich była propagandą systemu politycznego – zarówno w formie obrazów i haseł propagandowych, jak i quasi-reklam ówczesnych instytucji, państwowych zakładów przemysłowych i marek, których produkty z reguły nie były w kraju dostępne [Gralińska-Taborek, Kazimierska-Jerzyk 2014]. Z dzisiejszego punktu widzenia – odrzucając wszelkie negatywne konteksty – wiele z nich odznaczało się wysokim poziomem artystycznym. Niejednokrotnie zamawiano je u renomowanych artystów. Do dzisiaj przetrwały te, które wykonano w klasycznych, trwałych technikach, (takich jak sgraffi to czy mozaika) i nie padły ofi arą niszczenia „reliktów z minionej epoki”.

EN

The purpose of this article is to demonstrate the role of social activities, which are able to stimulate among the community a sense of responsibility for the material and cultural heritage. It was assumed, that for the local communities the city becomes a kind of the memory space. The phrase, ambience or atmosphere of place, is expressing the mutual connection between inhabitants and their closest environment. That special type of relationship can cause reaction on even slight changes, which are often perceived as possible threat and violation of safety. The starting point for the article was the demolition of the Neptun Cinema building. This action led to the threat of destruction of unique mosaics of Anna Fiszer. The eff ort to save the composition before it’s annihilation has consolidated the various social groups. This situation also realized them the size of negligence in archiving of art in the public space, created in the post-war period and additionally the scale of omission in the area of administrative and legal decisions. In this context one question was posed – what makes that a dynamic developing city forgets to carry out a constructive discussion regarding the protection and presence of art in public space? The article indicates that the social impulse can have a positive effect on endeavor to preserve the most precious objects of art and architecture, and likewise in raising awareness of designers, architects, investors, city authorities and local government as well.

Słowa kluczowe

PL

Fiszer Anna; kino Neptun; dziedzictwo materialne; dziedzictwo kulturowe; mozaika; inicjatywy społeczne

EN

Fiszer Anna; Neptun Cinema; material heritage; cultural heritage; mosaic; social initiatives

• Wydawca: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN ; Towarzystwo Urbanistów Polskich
• Czasopismo: Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN
• Rocznik: 2016
• Tom: No 264
• Strony: 334--346
• Opis fizyczny: Bibliogr. 10 poz., fot.

Twórcy

autor

Buczkowski J.

• Politechnika Gdańska

autor

Krechowicz D.

• Politechnika Gdańska

autor

Wróblewski K.

• Politechnika Gdańska

Bibliografia

• 1. Bauman Z., 2010, Między chwilą a pięknem. O sztuce w rozpędzonym świecie. Wyd. Oficyna, Łódź.
• 2. Giżycki M., 2002, Słownik kierunków, ruchów i kluczowych pojęć sztuki drugiej połowy XX wieku. Słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
• 3. Gralińska-Taborek A., Kazimierska-Jerzyk W., 2014, Doświadczenie sztuki w przestrzeni miejskiej. Urban Forms, Łódź.
• 4. Katalog wystawy, Anna Fiszer – malarstwo, rysunek, tkanina, 1996, Gdańsk.
• 5. Katalog wystawy, Anna Fiszer – tajemnicze punkty, kierunki, linie, światła, 1996, Gdańsk.
• 6. Springer F., 2016, Bój o puławski dom chemika, Duży Format. „Gazeta Wyborcza”, „Agora”, Warszawa.
• 7. Śliwiński B. (red.), 2012, Encyklopedia Gdańska. Fundacja Gdańska, Gdańsk.
• 8. Uchwała Rady Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej z 10.06.2015 r.
• 9. Uchwała Senatu Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku z 27.05.2015 r.
• 10. Wilde K., Lewandowska-Kotarska B., Chróścielewski J., Buczkowski J., Kurpińska M., Kondrat J., Mariak A., 2015, Ekspertyza techniczna dotycząca koncepcji demontażu i ponownego montażu mozaiki Kina Neptun w Gdańsku. Politechnika Gdańska, Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska, Gdańsk.