Alkaliczna intruzja syenitowa Mławy a perspektywy występowania pierwiastków ziem rzadkich

• Autorzy: Krzemińska E. , Krzemiński L.

Warianty tytułu

EN

The Mława syenite alkaline intrusion – a perspective of rare earth elements occurrence

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Obecność kilku alkalicznych i alkaliczno-ultramaficznych ciał w obrębie zakrytego podłoża kratonu wschodnioeuropejskiego na obszarze północno-wschodniej Polski była znana od dawna, na podstawie badań geofizycznych, jako wyraźne anomalie Ełku, Pisza, Tajna i Mławy. Jedynie cztery głębokie otwory wiertnicze na peryferiach anomalii Mławy (Płońsk IG 2A/2, Ciechanów 1, Konopki Wielkie 1 i Gradzanowo 2) odsłoniły syenity i kwarcowe syenity. Metaluminowe, bogate w pierwiastki ziem rzadkich (REE) i Zr syenity Mławy są względnie późnym produktem procesów frakcjonowania magmy. Analizy chemiczne w mikroobszarze potwierdziły obecność pierwotnych fluorowęglanów REE (bastnäsyt, parisyt) i obfitość cyrkonu jako faz bogatych w REE i Zr w syenitach. Istotna koncentracja minerałów nośników REE ma genetyczne i przestrzenne związki ze skałami alkalicznymi, dlatego intruzja Mławy powinna być obiektem dalszych badań.

EN

A number of alkaline and alkaline-ultramafic bodies have been known within the hidden basement of the East European Craton (EEC) in north-western Poland for a long time. These are the strong anomalies of Ełk, Pisz, Tajno and Mława identified based on a geophysical survey. Syenite and quartz syenites, were drilled by only four deep boreholes on the periphery of the Mława anomaly (Płońsk IG 2A/2, Ciechanów 1, Konopki Wielkie and Gradzanowo 2). The REE- and Zr-rich Mława metaluminous syenites are relatively late-stage products of fractionation processes. Electron microprobe analyses confirm primary-appearing REE-fluorocarbonate (bastnäsite–parisite) and zircon abundance as major host phases to REE and Zr in the syenites. A significant concentration of the REE-bearing minerals shows a genetic and spatial relation to an alkaline rocks, therefore the Mława igneous bodies should be the subject of further investigations.

Słowa kluczowe

PL

bastnazyt; pierwiastki ziem rzadkich (REE); intruzje alkaliczne; kraton wschodnioeuropejski

EN

bastnäsyt; rare earth elements (REE); alkaline intrusion; East European Craton

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2012
• Tom: nr 448 (2)
• Strony: 401--407
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., il., tab.

Twórcy

autor

Krzemińska E.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-795 Warszawa

autor

Krzemiński L.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-795 Warszawa

Bibliografia

• [1] ARMBRUSTMACHER T.J., MODRESKI P.J., 1994 — Petrology and mineralogy of alkaline rocks from the Ełk complex. W: Geology of the Ełk syenite massif (northeastern Poland) (red. W. Ryka). Pr. Państw. Inst. Geol., 144: 49-70.
• [2] BELOLIPETSKII A.P., VOLOSHIN A.V., 1996 — Yttrium and rare earth element minerals of Kola Peninsula, Russia. W: Rare Earth Minerals: Chemistry, origin and ore deposits (red. A.P. Jones i in.). Min. Soc. Serie, 7: 311-324.
• [3] BRITISH Geological Survey, Natural Environments Research Council NERC 2011 — Rare Earth Elements. http://www.mineral suk. com
• [4] COMMITTEE on Critical Mineral Impact on the U.S. Economy, NRC (National Research Council), 2008 — Minerals, Critical Minerals, and the U.S. Economy: 1-264. The National Academies Press, Washington D.C.
• [5] DEMAIFFE D., WISZNIEWSKA J., BRASSINNES S., 2005 — A petrological-geochemical overview of the Tajno carbonatite complex (NE Poland): comparison with the Kola Carbonatite Province (Russia). Min. Soc. Pol., Spec. Papers, 26: 29-35.
• [6] DOWNES H., BALAGANSKAYA E., BEARD A., LIFEROVICH R., DEMAIFFE D., 2005 — Petrogenetic processes in the ultramafic, alkaline and carbonatitic magmatism in the Kola Alkaline Province: A review. Lithos, 85: 48-75.
• [7] DZIEDZIC A., 1973 — Badania geochemiczne formacji intruzywnych. Tajnowska intruzja alkaliczno-ultrazasadowa. W: Skały platformy prekambryjskiej w Polsce. Cz. 1. Podłoże krystaliczne (red. A. Łaszkiewicz). Pr. Inst. Geol., 68: 111-113.
• [8] JUSKOWIAK O., 1973 — Intruzywne formacje skał zasadowych i alkalicznych. Tajnowska intruzja alkaliczno-ultrazasadowa. W: Skały platformy prekambryjskiej w Polsce. Cz. 1. Podłoże krystaliczne (red. A. Łaszkiewicz). Pr. Inst. Geol., 68: 104-108.
• [9] KOGARKO L.N.,1987 — Alkaline igneous rocks of the Kola Peninsula. W: Alkaline Igneous Rocks (red. J.G. Fitton, B.G.J. Upton). Geol. Soc., London, Spec. Publ., 30: 531-544.
• [10] KRYSTKIEWICZ E., KRZEMIŃSKI L., 1992 — Petrology of the alkaline-ultrabasic Tajno massif. W: Geology of the Tajno massif (northeastern Poland) (red. W. Ryka). Pr. Państw. Inst. Geol., 139: 19-35.
• [11] KRZEMIŃSKI L., 2006 — Ewolucja anorogenicznego magmatyzmu paleozoicznego w rejonie alkaliczno-ultrazasadowego kompleksu Tajna (północno-wschodnia Polska). Centr. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• [12] KRZEMIŃSKI L., 2007 — Ewolucja magm w rejonie alkaliczno-ultramaficznego kompleksu Tajna (NE Polska). Prz. Geol., 55, 4: 295.
• [13] KUBICKI S., RYKA W., 1982 — Atlas geologiczny podłoża krystalicznego polskiej części platformy wschodnioeuropejskiej. Inst. Geol., Warszawa.
• [14] RADWANEK-BĄK B., 2011 — Zasoby kopalin Polski w aspekcie oceny surowców krytycznych Unii Europejskiej. Gosp. Sur. Min., 27: 5-19.
• [15] RYKA W., 1994 — Geology of the Ełk syenite massif, NE Poland. W: Geology of the Ełk syenite massif (northeastern Poland) (red. W. Ryka). Pr. Państw. Inst. Geol., 144: 85-120.
• [16] THORNTON C.P., TUTTLE O.F., 1960 — Geochemistry of igneous rocks: 1. Differentiation index. Amer. J. Sci., 258: 664-684.
• [17] TORSVIK T.H., SMETHURST M.A., MEERT U.G., VAN DER VOO R., MCKERROW W.S., BRASIER M.D., STURT B.A., WALDERHAUG H.J., 1996 — Continental break-up and collision in the Neoproterozoic and Paleozoic – a tale of Baltica and Laurentia. Earth Sci. Rev., 40: 229-258.
• [18] WU C., YUAN Z., BAI G., 1996 — Rare earth deposites in China. W: Rare Earth Minerals: Chemistry, origin and ore deposits (red. A.P. Jones, F. Well, C.T. Williams) Min. Soc. Serie, 7: 281-306.
• [19] WYBRANIEC S., CORDELL L., 1994 — Geophysical mapping of the Ełk syenite massif. W: Geology of the Ełk syenite massif (northeastem Poland) (red. W. Ryka). Pr. Państw. Inst. Geol., 144: 11-19.
• [20] WYBRANIEC S., 2007 — Grawimetria: anomalie Bouguera transformowane. Rzeźba cieniowana oświetlona z SW. Mapa Polski. Materiały niepublikowane w zbiorach autora artykułu.

Uwagi

PL

Artykuł w części czwartej pt. Złoża metali dla nowoczesnych technologii