Policja : geneza i rozwój instytucjonalny. Cz. 2

• Autorzy: Fałdowski Marek

Identyfikatory

DOI

10.34752/2023-k285

Warianty tytułu

EN

Police : geneza and institutional development. Part 2

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

In the machinery of the absolute state, man, understood as an individual, had no subjective character. Power ostensibly pursued actions towards its subjects, while failing to diagnose real social needs. The monarch ruled by the "will of God”, therefore, depending on how he conceived the goals, tasks and priorities of the state in the area of his policy, so he implemented it through his subordinate officials. Legal norms were nothing other than the fulfilment of the will of the ruler in areas regulating the entire life of the individual in the state. The law provided for a series of duties (commands), but at the same time did not contain powers in the citizen-state relationship. In other words, the legislation did not bind the ruler to act for the benefit of the individual, including the administrative bodies which were in fact an instrument for ruling in the hands of the ruler. As a result, a formalised administrative apparatus was formed in which the administration, as a rule, did not countenance the interests of the citizen. Indeed, the absolute state did not know the institution of a public law person. Police law - ius politiae was understood very broadly - as all state activity aimed at satisfying the basic needs of subjects, while the decision on what was good for citizens was discretionary and belonged to the ruler or his administration, and this also applied to the interpretation of justice. Thus, the ius politiae covered a range of areas of social life in addition to the sense of public security, including urban planning, fire safety, health and hygiene, the control of begging and the collection of vagrants, as well as questions of morality and provisioning. It should be emphasised that a state in which power is concentrated in the hand of the ruler, while an elaborate administrative apparatus forces the citizen to comply with imposed legal norms, formally out of concern for his or her well-being, in effect leads to the attribution of the identity of a police state. This article, which constitutes Part II, examines the formation and development of police institutions in terms of subject and object, using the examples of France and England during the period of absolute monarchies.

PL

W machinie państwa absolutnego, człowiek rozumiany jako jednostka nie posiadał charakteru podmiotowego. Władza pozornie realizowała działania w kierunku swoich poddanych, jednocześnie nie diagnozując rzeczywistych potrzeb społecznych. Monarcha panował z „woli Bożej”, dlatego w zależności jak pojmował cele, zadania i priorytety państwa w obszarze prowadzonej przez siebie polityki, tak też ją realizował za pośrednictwem podległych sobie urzędników. Normy prawne były niczym innym, jak spełnieniem woli panującego w obszarach regulujących całokształt życia jednostki w państwie. Prawo przewidywało szereg obowiązków (nakazów), ale jednocześnie nie zawierało uprawnień w relacji obywatel-państwo. Innymi słowy, ustawodawstwo nie wiązało panującego w zakresie działania na rzecz jednostki, w tym organów administracji będących faktycznie instrumentem do rządzenia w rękach panującego. W efekcie ukształtowany został sformalizowany aparat administracyjny, w którym administracja, co do zasady, nie liczyła się z interesami obywatela. Państwo absolutne nie znało bowiem instytucji osoby prawa publicznego. Prawo policji – ius politiae rozumiano bardzo szeroko – jako całokształt działalności państwa zmierzającej do zaspokojenia podstawowych potrzeb poddanych, natomiast decyzja w kwestii co jest dobre dla obywateli, miała charakter uznaniowy i należała do władcy lub jego administracji, dotyczyło to również interpretacji sprawiedliwości. Dlatego też ius politiae oprócz sensu stricte bezpieczeństwa publicznego obejmowało szereg dziedzin życia społecznego m.in. urbanistykę, bezpieczeństwo przeciwpożarowe, zdrowie i higienę, kontrolę żebractwa i zbieranie włóczęgów, jak również kwestie dotyczące moralności oraz zaopatrzenia. Należy podkreślić, że państwo, w którym władza skupiona jest w ręku panującego, natomiast rozbudowany aparat administracyjny zmusza obywatela do przestrzegania narzuconych norm prawnych, formalnie w trosce o jego dobro, w efekcie prowadzi do przypisania mu tożsamości państwa policyjnego. W artykule, który stanowi część II, badaniami objęto kształtowanie się oraz rozwój instytucji policyjnych w zakresie przedmiotowym i podmiotowym, na przykładzie Francji i Anglii w okresie monarchii absolutnych.

Słowa kluczowe

EN

Police; police state; police law; absolute monarchy

PL

Policja; państwo policyjne; prawo policji; monarchia absolutna

• Wydawca: Towarzystwo Wiedzy Obronnej
• Czasopismo: Wiedza Obronna
• Rocznik: 2023
• Tom: nr 4
• Opis fizyczny: Bibliogr. 47 poz.

Twórcy

autor

Fałdowski Marek

• Akademia Sztuki Wojennej, Warszawa Polska

• https://orcid.org/0000-0002-1861-0523

Bibliografia

• Bastylia: główna siedziba policji, https://gallica.bnf.fr/html/und/manuscrits/la-bastille-la-lieutenance-generalede-police?mode=desktop
• Byrne C., Życie codzienne w Anglii elżbietańskiej, przeł. A. Staniewska, Warszawa 1971.
• Cawthorne N., Wiedźmy i czarownice, tłumacz. J. Tyczyńska, Warszawa 2023.
• Création de la charge de lieutenant de police de Paris, https://francearchives.gouv.fr/pages_histoire/26287398
• Delamare N., Traktat o policji, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1098988/f6.item
• Dyonet N., Czy porządek publiczny jest przedmiotem policji w traktacie z Delamare? https://books-openeditionorg.translate.goog/pur/122121?_x_tr_sl=fr&_x_tr_tl=pl&_x_tr_hl=pl&_x_tr_pto=sc
• Fałdowski M., Etyka zawodowa policjanta we współczesnej kulturze służby państwa demokratycznego, Szczytno 2018.
• Fałdowski M., Policja – geneza i rozwój instytucjonalny. Część I, „Wiedza Obronna” 2023, nr 3.
• Fałdowski M., Współczesny wymiar bezpieczeństwa, „Zeszyty Naukowe SGSP” 2018, nr 2.
• Fejtö F., Józef II Habsburg rewolucjonista, tłum. A. Kołodziej, Warszawa 1993.
• Feltes T., Polizeiwissenschaft in Deutschland – Profil einer Wissenschaftsdisziplin, https://thomasfeltes.de/pdf/veroeffentlichungen/2008_Feltes_FS_Herzberg.pdf
• Franciszek I król Francji, https://www.britannica.com/biography/Francis-I-king-of-France
• Gabriel Nicolas de La Reynie, https://www.britishmuseum.org/collection/term/BIOG148378
• Geremek B., Świat opery żebraczej. Obraz włóczęgów i nędzarzy w literaturach europejskich XV-XVII wieku, Warszawa 1989.
• Górski G., Historia administracji, Toruń 2011.
• Grobelna P., Monarchia absolutna Ludwika XIV. Nowe ścieżki badawcze, „Studia Europaea Gnesnensia” 2014, nr 10, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_Europaea_Gnesnensia/Studia_Europaea_Gnesnensiar2014-t10/Studia_Europaea_Gnesnensia-r2014-t10-s53-74/Studia_Europaea_Gnesnensia-r2014-t10-s53-74.pdf
• Interdykt, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/interdykt;4008548.html
• Izdebski H., Od administracji publicznej do public governance, „Zarządzanie Publiczne” 2007, nr 1 (1).
• Jean-Charles-Pierre Lenoir, https://en.wikipedia.org/wiki/Jean-Charles-Pierre_Lenoir
• Kamińska R., Udział pretora w zarządzaniu i ochronie dróg rzymskich, [w] Prawne aspekty podróży i turystyki -historia i współczesność. Prace poświęcone pamięci Profesora Janusza Sondla, Kraków 2019, vol. 1.
• Kamiński M. A., Ewolucja wywiadu jako instytucji państwa, Warszawa 2022.
• Kawka W., Policja w ujęciu historycznym i współczesnym, Wilno 1939.
• Kelling G. L., Walsh W. F., Brodeur J. P., Upadek policji, https://www.britannica.com/topic/police/The-decline-ofconstabulary-police
• Kolańczyk Z., Prawo rzymskie, Warszawa 2007.
• Lebruna J., Z pokcastu: Migawka historii, https://www.radiofrance.fr/franceinter/podcasts/le-vif-de-lhistoire/avant-le-prefet-de-police-le-lieutenant-general-de-police-6930680
• Lettre de cachet, https://www-britannica-com.translate.goog/topic/lettre-de-cachet
• Majer P., Geneza i ewolucja policji jako pojęcia, instytucji i funkcji państwa, „Miscellanea Historico-Iuridicatom” 2012, t. XI.
• Milliot W., Pisanie chaosu: wspomnienia Jean-Charlesa-Pierre'a Lenoira (1732–1807), czyli zaginiony świat byłego generała porucznika policji, „Annales historiques de la Révolution française” 2013, nr 3, https://www.cairn.info/revue-annales-historiques-de-la-revolution-francaise-2013-3-page-35.htm
• Montesquieu, O duchu praw, tłum. T. Boy-Żeleński, https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/o-duchu-praw.pdf
• Nauka policji we Francji, http://policja.eprace.edu.pl/631,Nauka_policji_we_Francji.html
• Osuchowski W., Rzymskie prawo prywatne. Zarys wykładu. Warszawa 1981.
• Policja francuska w okresie monarchii, https://www.britannica.com/topic/police/The-decline-of-constabularypolice
• Pollard A.F., Henryk VIII, przeł. I. Szymańska, Warszawa 1979.
• Prévôts, https://dictionnaire.lerobert.com/definition/prevot [dostęp: 03.01.2024].
• Przedpełski B., Etatyzm na przykładzie austriackiego józefinizmu w epoce Oświecenia, „Rocznik Teologiczny” 2013, z. 1-2, s. 182.
• Sprawa trucizn, https://www.britannica.com/event/Affair-of-the-Poisons
• Szolc-Nartowski B., Interdyktalna ochrona swobody żeglugi morskiej i zasobów morza w prawie rzymskim, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2019, nr 3.
• Wielka Encyklopedia Francuska Diderota w TNP, https://fundusz-grantowy.pl/wielka-encyklopedia-francuskadiderota-w-tnp/
• Anno secundo & tertio Philippi &Mari. The Statute for the mending of Highways. (2 & 3 Ph. & M.) C A P. VIII., https://vlex.co.uk/vid/highways-act-1555-808254089
• Justices of the Peace Act 1361, https://www.legislation.gov.uk/cy/aep/Edw3/34/1/section/I
• Ordonnance du ropy portant attribution de Juridiction au Siège de la Connétablie, privativement à tous autres juges, des fautes abus & malvesations des prévosts & autres officiers des maréchaussées, http://lecahiertoulousain.free.fr/Textes/ordonnance_1544.html
• Rozporządzenia króla Franciszka dotyczące faktów wymiaru sprawiedliwości i skrótów procesów, opublikowane w roku MDXXXIX, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k8708264d/f5.item
• Statutes made at Westminster, Anno 22 Hen. VIII. and Anno Dom. 1530, https://archive.org/details/statutesatlarge56britgoog/page/196/mode/2up?view=theater
• Statuty uchwalone za panowania Henryka VII, https://archive.org/details/statutesatlarge56britgoog/page/54/mode/2up,
• Ustawa o włóczęgach z 1572 roku, https://www.parliament.uk/about/livingheritage/transformingsociety/livinglearning/coll-9-health1/health-06/
• Vagabonds and Beggars Act 1494, https://intriguing-history.com/vagabonds-beggars-act/
• Volumina Legum, t. 9, Prawa, konstytucye y przywileie Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego y wszystkich prowincyi należących na walnych sejmach koronnych od Seymu Wiślickiego roku pańskiego 1347 aż do ostatniego Seymu uchwalone, Kraków 1889, s. 277-287, https://bc.radom.pl/dlibra/publication/47125/edition/45710?language=pl

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).