Znaczenie jezior w gospodarce kraju

• Autorzy: Nowak Bogumił , Dumieński Grzegorz

Warianty tytułu

EN

Importance of lakes in the country's economy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Jeziora odgrywają istotne znaczenie w funkcjonowaniu lokalnych i regionalnych ekosystemów. Historycznie wpływały również na rozwój sieci osadniczej, pełniąc funkcje obronne lub stanowiąc zaplecze żywnościowe dla wielu miejscowości mających duże znaczenie w kształtowaniu się państwowości polskiej. Z biegiem lat funkcje jezior ulegały zmianie i obecnie ich rola ogranicza się w głównej mierze do aspektów rekreacyjnych. Niemniej jednak ciągle pozostają one elementem, który wpływa na gospodarkę regionów pojeziernych. W pracy przedstawiono historyczne jak również współczesne funkcje jezior w Polsce, które z ekonomicznego punku widzenia - według autorów - są niedocenione. W artykule wskazano także na obecne zagrożenia tych obiektów, które wynikają zarówno z ich gospodarczego wykorzystania jak i zmian klimatu. W analizie posiłkowano się także literaturą przedmiotu dotyczącą usług ekosystemowych.

EN

Lakes play an important role in the functioning of local and regional ecosystems. Historically, they also influenced the development of settlement networks, having defence function or providing food for many localities that played an important role in shaping the Polish statehood. Over the years, the functions of lakes changed and their role is currently limited to recreational aspects. However, they still remain an element that impacts the economy of lake districts. The article presents the historical as well as the contemporary function of Polish lakes which, from the economic point of view, the authors see as underestimated. They also point to current threats resulting from their economic exploitation and the climate change. The authors based the analysis also on the source literature regarding ecosystem services.

Słowa kluczowe

PL

jeziora; gospodarka; funkcje jezior; zagrożenie jezior; usługi ekosystemowe

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Gospodarka Wodna
• Rocznik: 2020
• Tom: Nr 8
• Strony: 8--14
• Opis fizyczny: Bibliogr 44 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Nowak Bogumił

• Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie

autor

Dumieński Grzegorz

• Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy

Bibliografia

• [1] Bedryj M., Dumieński G., Tiukało A. 2018. Potential threat to Polish lakes reservoirs from conatamination by objects of environmental flood risk, Limnological Review, 137-147, doi: 10.2478/limre-2018-0015.
• [2] Borowiak D. 2017. Zasoby i bilans wodny jezior, [w:] Jokiel P., Marszelewski W., Pociask-Karteczka J. (red.) Hydrologia Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 229-235.
• [3] Chmielewski T.J. 2012. Systemy krajobrazowe struktura-funkcjonowanie-planowanie, PWN, Warszawa, 274-275.
• [4] Choiński A., Ptak M., Lawniczak A.E. 2016. Changes in water resources of Polish lakes as influenced by natural and anthropogenic factors, Polish Journal of Environmental Studies, 25 (5), 1883-1890.
• [5] Dumieński G., Kurczaba A., Polechońska L. 2011. Wpływ antropopresji na stan i jakość jeziora Gopło, [w:] Latowski K. (red.) Problemy biologiczne współczesnego świata, Wydawnictwo Kontest, Poznań, 85-90.
• [6] Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej.
• [7] Dyrektywa Komisji 2014/101/UE z dnia 30 października 2014 r. zmieniająca Dyrektywę 200/60/WE.
• [8] Furgała-Selezniow G., Jankun M., Hakuć-Błażowska A. 2019. Analiza funkcji turystycznej wybranych miejscowości nad jeziorem Jeziorak, Prace i Studia Geograficzne, 64, 2, Wydział Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 35-47.
• [9] Głosik J. 1991. Biskupin, Wydawnictwo Arkady, Warszawa, 1-150.
• [10] Górniak A., Kajak Z. 2019. Hydrobiologia Limnologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa; 1-320.
• [11] Gutry-Korycka M., Jokiel P. 2017. Projekcje ewolucji zasobów wodnych w Polsce w wyniku zmian klimatu i wzrastającej antropopresji, [w:] Jokiel P., Marszelewski W., Pociask-Karteczka J. (red.) Hydrologia Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 301-305.
• [12] https://ri.zepak.com.pl/pl/o-spolce/informacje-ogolne.html
• [13] Ilnicki P., Farat R., Gorecki K., Lewandowski P. 2012. Wielkopolska nie stepowieje, Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie, 55 (4), 152-158.
• [14] Kaniecki A. 2004. Poznań. Dzieje miasta wodą pisane. Prace Komisji Historycznej, 65, Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej, 36, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań, 1-716.
• [15] Katalog jezior Polski. 1954. PAN, Instytut Geografii, Dokumentacja Geograficzna, t. V, Warszawa.
• [16] Kowalewski G. 2003. Przeobrażenia jezior i mokradeł w strefie oddziaływania Zbiornika Koronowskiego; Prace Zakładu Biogeografii i Paleoekologii UAM, 3, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 1-62.
• [17] Lawniczak-Malinska A.E., Ptak M., Celewicz S., Choinski A. 2018. Impact of Lake Morphology and Shallowing on the Rate of Overgrowth in Hard-Water Eutrophic Lakes, Water 10 (12):1827, http://doi:10.3390/w10121827.
• [18] MGMiŻŚ. 2019. Założenia do programu przeciwdziałania niedoborowi wody na lata 2021-2027 z perspektywą do roku 2030. Projekt.
• [19] Nowacka A., Ptak M. 2007. Zmiany powierzchni jezior na Pojezierzu Wielkopolsko-Kujawskim w XX w., Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Seria A - Geografia fizyczna, 58, 149-157.
• [20] Nowak B. 2018. Rola jezior w kształtowaniu zasilania i drenażu wód podziemnych na Pojezierzu Gnieźnieńskim w warunkach naturalnych i antropopresji hydrodynamicznej. Praca doktorska, Instytut Geologii UAM, Poznań, 1-198.
• [21] Nowak B. 2019a. Reżim hydrologiczny Jeziora Powidzkiego oraz jego znaczenie w lokalnych i regionalnych systemach wodonośnych, [w:] Nowak B. (red.), Jezioro Powidzkie wczoraj i dziś, IMGW-PIB, 37-48.
• [22] Nowak B. 2019b. Znikające jeziora, Obserwator, Zima 2019/2020, 22-25.
• [23] Nowak B. 2019c. Zagrożenia i ochrona wód Jeziora Powidzkiego, [w:] Nowak B. (red.), Jezioro Powidzkie wczoraj i dziś, IMGW-PIB, 137-150.
• [24] Nowak B., Brodzińska B., Gezella-Nowak I. 2011. Natural and economic factors of shrinkage of lakes of the Wielkopolska Lakeland, Limnological Review, 11 (3), 123-132.
• [25] Nowak B., Gezella-Nowak I. 2011. Problemy gospodarowania brzegami jezior w Powidzkim Parku Krajobrazowym, Biuletyn Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego, 17 (19), 91-97.
• [26] Nowak B., Grześkowiak A. 2010. Ocena skutków piętrzenia jezior jako element wstępny opracowania modelu rewitalizacji jezior województwa wielkopolskiego, [w:] Mońka B. (red.), Zarządzanie zasobami wodnymi w dorzeczu Odry, Wydawnictwo PZITS nr 894, Wrocław, 271-280.
• [27] Nowak B., Joniak T., Lisek D., Gąbka M. 2019a. Zmiany jakości wód Jeziora Powidzkiego w kontekście przekształceń środowiska przyrodniczego, [w:] Nowak B. (red.), Jezioro Powidzkie wczoraj i dziś, IMGW-PIB, 67-74.
• [28] Nowak B., Lawniczak-Malinska A.E. 2019. The influence of hydrometeorological conditions on changes in littoral and riparian vegetation of a meromictic lake in the last half-century, Water, 11, 2651; http://doi:10.3390/w11122651.
• [29] Nowak B., Nadolna A., Kowalewski G. 2019b. Przemiany hydrograficzne Jeziora Powidzkiego i jego okolic, [w:] Nowak B. (red.), Jezioro Powidzkie wczoraj i dziś, IMGW-PIB, 21-29.
• [30] Nowak B., Nadolna A., Stanek P 2018. Evaluation of the potential for the use of lakes in restoring water resources and flood protection, with the example of the Noteć Zachodnia River catchment (Gniezno Lakeland, Poland), Meteorology Hydrology and Water Management Research and Operational Applications, 6 (2), 45-58, https://doi.org/10.26491/mhwm/90604.
• [31] Nowak B., Przybyłek J. 2020. Recharge and drainage of lakes in Powidzki Landscape Park in the conditions of increased anthropogenic and environmental pressure (Central-Western Poland), Geological Quarterly, 64 (1), 205-219, doi: http://dx.doi.org/10.73 0 6/gq.1524.
• [32] Nowak B., Ptak M. 2018a. Potential use of lakes as a component of small retention in Wielkopolska; E3S Web Conf.; Vol. 44, 2018; 10th Conference on Interdisciplinary Problems in Environmental Protection and Engineering EKO-DOK 2018; Article Number: 00127; https://doi.org/10.1051/e3sconf/20184400127.
• [33] Nowak B., Ptak M. 2018b. Effect of a water dam on Lake Powidzkie and its vicinity, Bulletin of Geography. Physical Geography Series, 15, 5-13, http://dx.doi. org/10.2478/bgeo-2018-0011.
• [34] Nowak B., Ptak M. 2019. Możliwości retencyjne jezior w zlewni rzeki Panny na Pojezierzu Gnieźnieńskim, Gospodarka Wodna, 6/2019, 7-11.
• [35] Pasiecznik-Dominiak A., Tiukało A., Dumieński G. 2015. Analysis of the exposure of Polish lakes to flood risk, Limnological Review, 15, 1, 40, doi: 10.2478/limre-2015-0005.
• [36] Państwowa Inspekcja Sanitarna. 2018. Kąpieliska i miejsca okazjonalnie wykorzystywane do kąpieli, http://sk.gis.gov.pl/raporty, dostęp: 4.02.2020.
• [37] Polski Związek Wędkarski http://pzw.org.pl, dostęp: 8.02.2020.
• [38] Przybyłek J., Nowak B. 2011. Wpływ niżówek hydrogeologicznych i odwodnień górniczych na systemy wodonośne Pojezierza Gnieźnieńskiego, Biuletyn PIG, 445; seria Hydrogeologia, z. XII/2, 513-527.
• [39] Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. 2019. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 1-784.
• [40] Rocznik statystyczny: Ochrona środowiska, 2019, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 1-188.
• [41] Reynaud A., Lanzanova D. 2015. Valuing Ecosystem Services Provided by Lakes: Insights from a Meta-Analysis. Conference annuelle de la FAERE, 10-11 Septembre, Toulouse.
• [42] Rybomania. Ilu nas jest (wędkarzy)? http://expace.pl/articles/show/2371 dostęp: 2.02.2020.
• [43] Tokarczyk T., Szalińska W. 2018. Drought hazard assessment in the process of drought risk management, Acta Scientiarum Polonorum Formatio Circumiectus 17(3), 217-229, doi: 10.15576/ASPFC/2018.17.3.217.
• [44] Wołos A., Kapusta A., Mickiewicz M., Czerwiński T. 2016, Aktualne problemy gospodarki rybacko-wędkarskiej i wędkarskiej w pytaniach i odpowiedziach, Komunikaty Rybackie, 3, 27-32.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).