Pomiędzy zasadą primum non nocere a ideą integracji dziedzictwa „przeszłość w przyszłości” Piero Gazzoli. Polityka kształtowania zasad niezbędnej interwencji konserwatorskiej

• Autorzy: Gaczoł A.

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK44NONNOCERE

Warianty tytułu

EN

Between the primum non nocere prinicple and the concept of heritage intergation. ‘The past in the future’ Piero Gazzola policy of establishing the principles of necessary conservation interventions

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Nawiązując do faktu, że II Kongres Konserwatorów Zabytków odbył się w roku jubileuszowym, bowiem w czerwcu 2015 r. minęło 50 lat od dni, w których odbyło się zgromadzenie założycielskie Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS, autor zwrócił uwagę na postać profesora Piera Gazzoli, (1908–1979) jednego z jej głównych inicjatorów i współtwórców, wybitnego włoskiego historyka architektury, wykładowcy akademickiego oraz konserwatora zabytków i zespołów zabytkowych, szczerego przyjaciela Polski. W artykule przypomniano, że proces tworzenia w całej Europie służb konserwatorskich i trudny wybór odpowiednich postępowań restauratorskich lub rekonstrukcyjnych, prowadziły w środowisku konserwatorskim do prób nawiązania stałej współpracy międzynarodowej już od 1931 r., a po tragicznych wydarzeniach II wojny światowej – do uchwalenia w 1964 r. w Wenecji Karty Konserwacji i Restauracji Zabytków i Miejsc Zabytkowych zw. Kartą Wenecką. Zwrócono jednakże uwagę, że sformułowania zawarte w tym dokumencie były odbiciem ówczesnych układów społecznych oraz podziału stref wpływów na kontynencie europejskim. Autor stara się poszukiwać niezbędnej równowagi w odniesieniu do podejmowanych aktualnie interwencji konserwatorskich, które zawsze powinny wychodzić od zasady primum non nocere, ale zarazem zgodnie z nowym rozumieniem dziedzictwa umiejętnie integrować jego wartości z potrzebami współczesnego człowieka. Znakomicie wyrażał to Piero Gazzola już w autorskim wstępie do eseju „The Past in the Future” (Przeszłość w przyszłości), opublikowanego w Rzymie w 1969 r.: przemyślenia i rozważania opisane w książce, inspirowane są żarliwą nadzieją, że nasze środowisko i codzienność będą kreowane w racjonalnej harmonii, a poszanowanie wkładu naszego dziedzictwa będzie inspirowało współczesnego człowieka. (…) Jednym z zasadniczych warunków jest wpisanie do obiektów historycznych funkcji niezbędnych do właściwego działania obiektu czy miasta. W następstwie analizy powyższych słów Gazzoli, aktualnych poglądów w zakresie filozofii ochrony oraz doświadczeń, wynikających z długoletniej własnej praktyki, autor artykułu formułuje tezę: kryteria ochrony i konserwacji zabytków powinny być rozpatrywane indywidualnie w drodze dialogu, uwzględniającego wymogi konserwatorskie i specyfikę wynikającą ze współczesnych wymogów użytkowania. Dialog jest drogą kompromisu a teoria ochrony zabytków to sztuka osiągania optymalnej równowagi między teraźniejszością a przyszłym rozwojem. Artykuł kończy się stwierdzeniem, że zbyt małą uwagę przywiązuje się współcześnie do aksjologicznych problemów ochrony dziedzictwa kulturowego, czyli do stworzenie naturalnej relacji – więzi emocjonalnej pomiędzy społeczeństwem i jego zabytkami oraz do edukacji całego społeczeństwa w tym zakresie oraz propozycją stworzenia „Paktu dla ochrony zabytków”, czy szerzej dla ochrony dziedzictwa.

EN

Alluding to the fact that the 2nd Congress of Monument Conservators was held in the jubilee year, because in June 2015 50 years had passed since the founding meeting of the International Monument Protection Council ICOMOS, the author drew attention to Professor Piero Gazzola (1908–1979), one of its initiators and co-creators, an eminent Italian historian of architecture, a university lecturer, a conservator of monuments and historic complexes, and a true friend of Poland. The article recalls that in the whole Europe the process of creating conservation services and a difficult choice of appropriate restoration or reconstruction procedures led, in the conservation milieu, to attempts at establishing constant international cooperation already in 1931, and after the tragic events of World War II – to drafting in Venice in 1964 the Charter for the Conservation and Restoration of Monuments and Sites, known as The Charter of Venice. It was, however, pointed out that the phrasing used in the document reflected the social relations of the times and the division of zones of influence in Europe. The author tries to find a necessary balance in relation to the currently undertaken conservation interventions which should always start from the primum non nocere principle; but at the same time, according to the new understanding of heritage, skilfully integrate its values with the needs of the modern man. It was already expressed by Piero Gazzola in his preface to the essay “The Past in the Future”, published in Rome in 1969: the reflections and considerations described in the book are inspired by an ardent hope that our environment and everyday lives will be created in a rational harmony, and the respect for the contribution made by our heritage will inspire the contemporary man. (…) The condition is to inscribe in the historic structures the functions necessary for the facility or the city to function properly. Having analysed the above words of Gazzola, current views concerning the protection philosophy and personal experience resulting from years of practice, the author of the article formulates a thesis: criteria of monument protection and conservation should be considered individually by means of a dialogue taking into account conservation requirements and the specificity resulting from contemporary utilisation requirements. Dialogue is a path of compromise and the theory of monument protection is the art of obtaining an optimal balance between the present and the future development. The article ends with a statement that too much attention is currently paid to axiological problems of cultural heritage protection, namely to creating a natural relation – an emotional bond between the society and its monuments, and to education of the whole society in this respect, as well as a proposal of creating a “Pact for monument protection”, or more widely for heritage protection.

Słowa kluczowe

PL

Piero Gazzola; znaczenie dziedzictwa kulturowego w współczesnym świecie; aksjologiczne problemy ochrony; dialog drogą kompromisu; pakt dla ochrony zabytków

EN

Piero Gazzola; meaning of cultural heritage in the modern world; axiological issues of protection; dialogue as a path of compromise; pact for monument protection

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2015
• Tom: Nr 44
• Strony: 85--97
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz.

Twórcy

autor

Gaczoł A.

• Politechnika Krakowska

Bibliografia

• 1. M. Arszyński, Idea-Pamięć-Troska. Rola zabytków w przestrzeni społecznej i formy działań na rzecz ich zachowania od starożytności do połowy XX wieku, Malbork 2007, s. 87 – 94.
• 2. A. Kadłuczka, Ochrona zabytków architektury, t. 1, Zarys doktryn i teorii, Kraków 2000, s. 16 – 26.
• 3. A. Tomaszewski, Przyszłość konserwacji jako dyscypliny i jej teoria, (w:) Dziedzictwo kulturowe w XXI wieku. Szanse i wyzwania, red. nauk.: M.A. Murzyn, J. Purchla, Kraków 2007, s. 163.
• 4. A. Riegl, Der moderne Denkmalkultus. Sein Wesen und seine Entstehung, Wien Leipzig 1903, wydanie polskie: A. Riegl, Nowoczesny kult zabytków. Jego istota i powstanie, tłum. R. Kasperowicz, (w:) Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków, red. J. Krawczyk, Warszawa 2002, s. 27–70.
• 5. J. Krawczyk, Przedmiot i podmiot działalności konserwatorskiej w świetle poglądów Aloisa Riegla, (w:) Wobec zabytku… tradycje i perspektywy postaw. Studia dedykowane pamięci prof. Jerzego Remera, red. nauk. E. Pilecka, J. Raczkowski, Toruń 2010, s. 117–119.
• 6. Vademecum konserwatora zabytków. Międzynarodowe normy ochrony dziedzictwa kultury, red. M. Konopka, K. Pawłowski, Warszawa 1996, s. 7–8.
• 7. A. Majewski, Trzy Kongresy. Paryż – 1957, Wenecja – 1964, Warszawa-Kraków – 1965, Warszawa 1996, s. 57.
• 8. B. Szmygin, Ochrona dziedzictwa w XXI wieku – o potrzebie nowego paradygmatu i systemu w ochronie dziedzictwa, (w:) Karta Krakowska 2000 dziesięć lat później, red. A. Kadłuczka, Kraków 2011, przypis 12, s. 121.
• 9. A. Majewski, Profesor dr Pietro Gazzola – doktor honoris causa Politechniki Krakowskiej, „Ochrona Zabytków”, nr 2/1974, s. 89–91.
• 10. A. Kadłuczka, Ochrona dziedzictwa kulturowego wobec wyzwań przyszłości, „Spotkania z Zabytkami”, nr 7–8, 2014, s. 5.
• 11. A. Gaczoł, Wpływy włoskich doświadczeń w ochronie dziedzictwa kulturowego na powstanie i kształt praktyki konserwatorskiej w Polsce, (w:) „Pod niebem północy”. Z dziejów polsko-włoskich związków artystycznych, red. P. Kondraciuk, Zamość 2010, s. 145.
• 12. A. Żaryn, Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków. Zarys działalności i wybór dokumentów, Warszawa 1980, s. 35–40,
• 13. P. Gazzola, Czas wolny i turystyka jako czynniki decydujące dla nowego habitatu. Wykład promocyjny wygłoszony 18.09.1972 r. w Collegium Maius UJ w Krakowie, „Ochrona Zabytków”, nr 2/1974, s. 94.
• 14. P. Gazzola, The Past in the Future, International Centre for the Study of Conservation of Cultural Property, Rzym 1969.
• 15. J. Tischner, Alfabet Tischnera, X Dni Tischnerowskie, Kraków 2010, s. 9.
• 16. M. Łojewska-Krawczyk, Aksjologiczne aspekty ochrony dziedzictwa kulturowego, (w:) Problemy zarządzania dziedzictwem kulturowym, pod red. K. Gutowskiej, Warszawa 2000, s. 20–37.
• 17. St. Waltoś, O kanonach konserwacji zabytków, (w:) Doktryny i realizacje konserwatorskie w świetle doświadczeń krakowskich ostatnich 30 lat, red. B. Krasnowolski, Kraków 2011, s. 60.
• 18. Ewa Węcławowicz-Gyurkovich w książce pt. Architektura najnowsza w historycznym środowisku miast europejskich, Kraków 2013.