Przekształcenia powierzchni brzegów rzecznych przez procesy mrozowe

• Autorzy: Augustowski K. , Kukulak J.

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana.024.001

Warianty tytułu

EN

Transformations of the surface of riverbanks by frost processes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zbadano skutki procesów mrozowych na podciętych brzegach rzek w okresie listopad–kwiecień przełomu lat 2011/2012 r. Erozję powierzchni brzegów w dorzeczu Czarnego Dunajca (Kotlina Orawska, Pogórze Gubałowskie) oraz w dorzeczu Ropy (Beskid Niski) badano metodą prętów pomiarowych i łapaczami materiału osypiskowego. Procesy mrozowe były tam aktywne w 4–5 okresach multigelacji. Wykazano, że spowodowały największą erozję powierzchni brzegów skalistych, mniejsza była erozja brzegów zbudowanych ze żwirów średnich i grubych, a najmniejsza brzegów zbudowanych z piasków i glin. Na rozmiary tej erozji miała wpływ nie tylko litologia utworów i stopień ich spoistości, ale także obecność i gęstość spękań.

EN

The effects of frost processes on undercut riverbanks in the period November-April, at the turn of 2011/2012 were examined. Erosion of the riverbanks in the Czarny Dunajec basin (Orava Basin, Gubałówka Hills) and in the Ropa basin (Low Beskid) was studied by erosion pins and catchers of bank sediments. There were 4–5 multigelation periods. It has been shown that the frost processes caused the largest erosion in area of rocky banks; erosion was smaller on banks built with medium and coarse gravels, and the smallest on banks built with sands and clays. The size of this erosion was influenced not only by lithology and the degree of cohesion, but also the presence and density of cracks.

Słowa kluczowe

PL

procesy mrozowe; erozja; brzegi rzek; Podhale; Beskid Niski

EN

frost processes; erosion; riverbanks; Podhale; Low Beskid

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 24
• Strony: 3--10
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., rys.

Twórcy

autor

Augustowski K.

• Instytut Geografii, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Kraków

autor

Kukulak J.

• Instytut Geografii, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Kraków

Bibliografia

• Allen P.M., Arnold J., Jakubowski E., 1999. Prediction of stream channel erosion potential. Environmental and Engineering Geoscience 3: 339–351.
• Couper P., 2003. Effects of silt-clay content on the susceptibility of river banks to subaerial erosion. Geomorphology 56: 95–108, DOI:10.1016/S0169-555X(03)00048-5.
• Couper P.R., Maddock I.P., 2001. Subaerial river bank erosion processes and their interaction with other bank erosion mechanisms on the River Arrow, Warwickshire, UK. Earth Surface Processes and Landforms 26(6): 631–646, DOI:10.1002/esp.212.
• Dolnicki P., 2002. Wpływ pokrywy śnieżnej na termikę i grubość warstwy czynnej zmarzliny w obszarze tundrowym rejonu Polskiej Stacji Polarnej w Hornsundzie (SW Spitsbergen). Problemy Klimatologii Polarnej 12: 107–116.
• Gatto L.W., 1995. Soil Freeze-Thaw Effects on Bank Erodibility and Stability. US Army Corps of Engineers. Cold Regions Research & Engineering Laboratory. Special Report 95–24. Online 29.05.2013 – http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?AD=ADA301818.
• Grissinger E.H., 1982. Bank erosion of cohesive materials. W: R.D. Hey, J.C. Bathurst, C.R. Thorne (red.), Gravel-bed Rivers. John Wiley & Sons, Chichester: 273–287.
• Hubble T.C.T., Docker B.B., Rutherfurd I.D., 2010. The role of riparian trees in maintaining riverbank stability: A review of Australian experience and practice. Ecological Engineering 36(3): 292–304, DOI:10.1016/j.ecoleng.2009.04.006.
• Hupp C.R., Schenk E.R., Richter J.M., Peet R.K., Townsend P.A., 2009. Bank erosion along the dam-regulated lower Roanoke River, North Carolina. The Geological Society of America, Special Paper 451: 97–108. Online: 29.05.2013 – http://profile.usgs.gov/myscience/upload_folder/ci2012Feb1709513027921Hupp%20et%20al%20GSA,%2009.pdf.
• Knapen A., Poesen J., Grovers G., Gyssels G., Nachtergaele J., 2007. Resistance of soils to concentrated flow erosion: A review. Earth Science Reviews 80(1–2): 75–109, DOI:10.1016/j.earscirev.2006.08.001.
• Kozielska-Sroka E., Michalski P., Zydroń T., 2010. Uwarunkowania geotechniczne i hydrodynamiczne transformacji północnej strefy brzegowej zbiornika Czorsztyn-Niedzica w trakcie jego eksploatacji. Monografie Pienińskie 2: 63–82.
• Lawler D.M., 1993. Needle ice processes and sediment mobilization on river banks: the River Ilston, West Glamorgan, UK. Journal of Hydrology 150(1): 81–114, DOI:10.1016/0022-1694(93)90157-5.
• Miller R.D., 1980. Freezing phenomena in soils. W: D. Hillel (red.), Applications of soil physics. Academic Press, New York: 245–299, DOI:10.1016/B978-0-12-348580-9.50016-X.
• Mitchell S.B., Couperthwaite J.S., West J.R., Lawler D.M., 2003. Measuring sediment exchange rates on an intertidal bank at Blacktoft, Humber Estuary, UK. Science of the Total Environment 314–316: 535–549, DOI:10.1016/S0048-9697(03)00072-X
• Przedwojski B., 1998. Morfologia rzek i prognozowanie procesów rzecznych. Wyd. Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu.
• Reid J.R., 1985. Bank-erosion processes in a cool-temperate environment, Orwell Lake, Minnesota. Geological Society of America Bulletin 96(6): 781–792, DOI: 10.1130/0016-7606(1985)96<781:BPIACE>2.0.CO;2.
• Saynor M.J., Loughran R.J., Wayne D.E., Scott P.F., 1994. Sediment movement on hillslopes measured by caesium-137 and erosion pins. Variability in Stream Erosion and Sediment Transport. Proceedings of the Canberra Symposium, December 1994. IAHS Publ. 224: 87–93. Online: 29.05.2013 – http://iahs.info/redbooks/a224/iahs_224_0087. pdf.
• Teisseyre A.K., 1984. Procesy fluwialne i rozwój koryta górnego Bobru na odcinku badawczym w Błażkowej (1967–1982). Geologica Sudetica 19(1): 7–71.
• Thorne C.R., 1982. Processes and mechanisms of river bank erosion. W: R.D. Hey, J.C. Bathurst, C.R. Thorne (red.), Gravel-Bed Rivers. Wiley. Chichester: 227–272.
• Thorne C.R., 1990. Effects of vegetation on river bank erosion and stability. W: J.B. Thornes (red.), Vegetation and Erosion. Wiley, Chichester: 125–144.
• Thorne C.R., Osman A.M., 1988. The influence of bank stability on regime geometry of natural channels. W: W.R. White (red.), International Conference on River Regime. Hydraulics Research. Wallingford: 134–148.
• Walker J., Arnborg L., Peippo J., 1987. Riverbank erosion in the Colville Delta, Alaska. Geografiska Annaler Series A, Physical Geography 69(1): 61–70.
• Webb R.H., Wilshire H.G., Henry M.A., 1983. Natural recovery of soils and vegetation following human disturbance. W: R.H. Webb, H.G. Wilshire (red.), Environmental effects of off-road vehicle impacts and management in arid regions. Springer-Verlag, New York: 279–302.
• Wolman M.G., 1959. Factors influencing erosion of a cohesive river bank. American Journal of Science 257: 204–216.
• Wynn T.M., 2004. The Effects of Vegetation on Stream Bank Erosion. Virginia Polytechnic Institute and State University Doctor of Philosophy Dissertation, Blacksburg, VA.
• Zwoliński Z., 1988. Metody badań erozji bocznej w korytach rzecznych: przegląd i zastosowane techniki na Parsęcie. Badania Fizjograficzne nad Polska Zachodnią 38: 179–212.