Poczucie bezpieczeństwa informacyjnego w świecie VUCA

• Autorzy: Batorowska Katarzyna Hilaria

Identyfikatory

DOI

10.37055/nsz/192813

Warianty tytułu

EN

A sense of information security in the VUCA world

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Świat VUCA cechuje się zmiennością, niepewnością, złożonością i niejednoznacznością czynników zewnętrznych, które wpływają na jednostkę oraz całe społeczeństwa. W świecie tym człowiek narażony jest wciąż na nowe niebezpieczeństwa, które ze względu na zmienność warunków musi umieć dostrzec, zdefiniować i przygotować się do konfrontacji z nimi. Efemeryczność takiej egzystencji przekłada się na brak poczucia bezpieczeństwa, czyli osiągnięcie stanu, w którym podmiot nie odczuwa zagrożeń będących konsekwencją korzystania z informacji niespełniającej norm jakościowych oraz z utraty całości lub części swoich aktywów informacyjnych. Świat VUCA jest efektem procesów globalizacyjnych, rozwoju technologicznego, a także zderzenia cywilizacji i przenikania się kultur. Powstała pod wpływem tych czynników płynność i zmienność środowiska zmusza człowieka do poszukiwania nowych metod zarządzania bezpieczeństwem i ryzykiem, dostosowywanych do aktualnych potrzeb. Świat VUCA wymaga zmiany potrzeb informacyjnych i zachowań informacyjnych, które wynikają ze wzrastającego poziomu świadomości informacyjnej oraz potrzeby poczucia bezpieczeństwa. Stanowi to wyzwanie dla władz i środowiska edukacyjnego poszukującego odpowiedzi na pytanie, jak kształtować aktywne podmioty bezpieczeństwa na potrzeby kraju, świadome współczesnych wyzwań i zagrożeń. W artykule omówiono czynnik odpowiedzialny za uwrażliwienie jednostki na zagrożenia generowane przez świat VUCA, a jest nim edukacja dla bezpieczeństwa informacyjnego. Celem opracowania była identyfikacja metod wdrażania programu edukacji dla bezpieczeństwa informacyjnego oraz skuteczność tej edukacji przekładająca się na uodpornienie edukowanych na zagrożenia związane z konsekwencjami stresu informacyjnego, nadprodukcji informacji, nieradzenia sobie z ryzykiem, niepewnością, nieumiejętnością zarządzania informacją, niewystarczającymi kompetencjami cyfrowymi, a więc na te zagrożenia, które utrudniają jednostce zapanowanie nad zmiennością, niepewnością, złożonością i niejednoznacznością. W artykule wykorzystano metodę jakościową i analizę zawartości treści programów edukacji dla bezpieczeństwa informacyjnego. Postawiono problem badawczy: czy program edukacji dla bezpieczeństwa informacyjnego skutecznie kształtuje odporność ludzi na zagrożenia informacyjne? Sformułowano też hipotezę badawczą: kierowane do młodzieży programy edukacji dla bezpieczeństwa informacyjnego nie kształtują w sposób wystarczający ich odporności w patogennym środowisku informacyjnym. Przeprowadzone badania ukazały obszary w programach edukacji dla bezpieczeństwa informacyjnego wymagające uzupełnienia oraz potrzebę zmian w procesie ich wdrażania. Płynność świata VUCA wymaga kształtowania umiejętności nie tylko technicznych, lecz także społecznych, emocjonalnych oraz informacyjnych. Uznano, że rola nauczyciela, pedagoga i psychologa szkolnego jest kluczowa w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa informacyjnego jednostki i że poziom tej kultury przekłada się na obiektywne odczuwanie przez nią poczucia bezpieczeństwa informacyjnego, a więc radzenia sobie z zagrożeniami, jakie niesie ze sobą świat VUCA.

EN

The VUCA world is characterized by variability, uncertainty, complexity and ambiguity of external factors that affect individuals and entire societies. In this world, man is constantly exposed to new dangers, which, due to the changeability of conditions, he must be able to perceive, define and prepare to confront them. The ephemerality of such an existence translates into a lack of sense of security, i.e. achieving a state in which the entity does not feel threats resulting from the use of information that does not meet quality standards and from the loss of all or part of its information assets. The VUCA world is a consequence of globalization processes, technological development, as well as the clash of civilizations and the interpenetration of cultures. The fluidity and variability of the environment resulting from these factors forces people to look for new methods of security and risk management, adapted to current needs. The VUCA world requires a change in information needs and information behaviors resulting from the increasing level of information awareness and the need to feel safe. This is a challenge for the authorities and the educational community looking for answers on how to shape active security entities for the country’s needs, aware of contemporary challenges and threats. The article discusses the factor responsible for sensitizing an individual to the threats generated by the VUCA world, which is education for information security. The aim of the article was to identify methods of implementing an education program for information security and the effectiveness of this education, which translates into immunizing educated people against the threats related to the consequences of information stress, information overproduction, failure to cope with risk, uncertainty, inability to manage information, insufficient digital competences, and therefore to those threats that make it difficult for an individual to cope with variability, uncertainty, complexity and ambiguity. The article uses a qualitative method, content analysis of information security education programs. The article poses a research problem: does the information security education program effectively shape people’s resistance to information threats? A research hypothesis was also formulated: information security education programs dedicated to young people do not sufficiently shape their resilience in a pathogenic information environment. The conducted research revealed areas in information security education programs that require supplementation and the need for changes in the process of their implementation. The fluidity of the VUCA world requires developing not only technical but also social, emotional and information skills. It was recognized that the role of a teacher, pedagogue and school psychologist is crucial in shaping the information security culture of an individual and that the level of this culture translates into the individual’s objective sense of information security, and thus coping with the threats posed by the VUCA world.

Słowa kluczowe

PL

poczucie bezpieczeństwa informacyjnego; świat VUCA; środowisko bezpieczeństwa informacyjnego; decydent lokalny; podatność i odporność społeczeństwa na zagrożenia

EN

sense of information security; VUCA world; information security environment; local decision-maker; society’s vulnerability and resistance to threats

• Wydawca: Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego
• Czasopismo: Nowoczesne Systemy Zarządzania
• Rocznik: 2024
• Tom: T. 19, nr 1
• Strony: 39--53
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz.

Twórcy

autor

Batorowska Katarzyna Hilaria

• Uniwersytet w Siedlcach

• https://orcid.org/0000-0002-9707-5804

Bibliografia

• [1] Alkowski, P., 2015. Bezpieczeństwo informacyjne - zarys wybranych aspektów w kontekście bezpieczeństwa państwa, [w:] Guzik-Makaruk, E. M., Pływaczewska, E. W. (red.), Współczesne oblicza bezpieczeństwa, Białystok: Wydawnictwo Temida 2, s. 87-99.
• [2] Barbalet, J. M., 1998. Emotion, Social Theory, and Social Structure. A Macrosociological Approach, London: Cambridge University Press.
• [3] Batorowska, H., 2021. Bezpieczeństwo informacyjne, [w:] Wasiuta, O., Wasiuta, S. (red), Encyklopedia bezpieczeństwa, t. 1, Kraków: Libron, s. 337-343.
• [4] Batorowska, K., 2021. Polityka informacyjna, [w:] Wasiuta, O., Wasiuta, S. (red.), Encyklopedia bezpieczeństwa, t. 3, Kraków: Libron, s. 430-434.
• [5] Batorowska, K., 2023. Poczucie bezpieczeństwa informacyjnego społeczności lokalnych w aspekcie wybranych zagrożeń cywilizacyjnych na przykładzie społeczności Suchej Beskidzkiej [praca dyplomowa - doktorat], Siedlce: Uniwersytet w Siedlcach.
• [6] Beaulieu, A., van Dalen-Oskam, K., van Zundert, J., 2012. Between tradition and Wen 2.0: eLaborate as a Social Experiment in Humanities Scholarship, [w:] Takseva, T. (red.), Social Software and the Evolution of User Expertise: Future Trends in Knowledge Creation and Dissemination, Hershey: Information Science Reference s. 112-129.
• [7] Bennett, N., Lemoine, G. J., 2014. What a Difference a Word Makes: Understanding Threats to Performance in a VUCA World, Business Horizons, vol. 57, nr 3, s. 311-317.
• [8] Beskidzkie Centrum Kształcenia Dorosłych. Centrum Kształcenia Ustawicznego, 2024. Oferta kursów, http://www.bncdn.pl/teachers/offer (dostęp: 20.01.2024).
• [9] Bodenhausen, G. V., Peery, D., 2009. Social Categorization and Stereotyping In vivo: The VUCA Challenge, Social and Personal Psychology Compass, vol. 3, nr 2, s. 133-151.
• [10] Centrum Kultury i Filmu w Suchej Beskidzkiej, 2024. Zajęcia, https://ckifsucha.pl/zajecia/ (dostęp: 20.01.2024).
• [11] Czupryński A., 2017. Kryteria dyscypliny naukowej, [w:] Czupryński, A., Wiśniewski, B., Zboina, J. (red.), Nauki o bezpieczeństwie. Wybrane problemy badań, Józefów: CNBOP-PIB, s. 9-17.
• [12] Dobek-Ostrowska, B., 2007. Podstawy komunikowania społecznego, Wrocław: Wydawnictwo Astrum.
• [13] Farley, J. E., Flota, M. W., 2017. Culture and Social Structure, [w:] Farley, J. E., Flota, M. W., Sociology, New York: Routledge.
• [14] Grzebiela, K., 2018. Pojęcie i istota bezpieczeństwa informacyjnego, Kultura bezpieczeństwa. Nauka - Praktyka - Refleksje, nr 30, s. 87-101.
• [15] Kizza, J., Kizza, M., 2007. Securing the Information Infrastructure, New Delhi: CyberTech Publishing.
• [16] Lawrence, K., 2013. Developing Leaders in a VUCA Environment, UNC Executive Development, https://www.emergingrnleader.com/wp-content/uploads/2013/02/developing-leaders-in-a-vucaenvironment.pdf, s. 1-15 (dostęp: 20.01.2024).
• [17] LeBlanc, P., 2018. Higher Education in a VUCA World, Change: The Magazine of Higher Learning, vol. 50, nr 3-4, s. 23-26.
• [18] Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie w Suchej Beskidzkiej, 2024. Pedagog i psycholog szkolny, https://losucha.pl/pedagog-szkolny/ (dostęp: 20.01.2024).
• [19] Matczak, A., Knopp, K., 2013. Znaczenie inteligencji emocjonalnej w funkcjonowaniu człowieka, Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Filomatów.
• [20] Michalczyk, S., 2017. Kognicje i emocje w procesie recepcji mediów, Rocznik Prasoznawczy, nr 11, s. 11-31.
• [21] Michałowski, S., 2006. Władza lokale a media: zarządzanie informacją, public relations, promocja jednostek samorządu terytorialnego, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• [22] Musiał, E., 2021. Nauczyciel w świecie VUCA - co to znaczy?, [w:] Kaźmierczak, D., Ropski, J., Wasiuta, O., Zakrzewski, W. (red.), Edukacja w świecie VUCA. Szanse, wyzwania, zagrożenia, Kraków: Libron, s. 67-84.
• [23] Nikolić, T. M., Milovanović, M., 2021. Innovative approach to personalized teaching and learning in the VUCA world, [w:] 12th International Conference on eLearning (eLearning-2021), Belgrad 2021, https://dimps-erasmus.com/file/documents/Proceedings%20-%2012th%20International%20Conference%20on%20e-Learning%202021.pdf#page=60, s. 60-65 (dostęp: 20.01.2024).
• [24] Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka Filia w Suchej Beskidzkiej, 2024. Kursy online, https://moodle.pbw.edu.pl/ (dostęp: 20.01.2024).
• [25] Ropski, J., 2021. Bezpieczeństwo interpersonalne, [w:] Wasiuta, O., Wasiuta, S. (red.), Encyklopedia bezpieczeństwa, t. 1, Kraków: Libron, s. 344-349.
• [26] Sowizdraniuk, P., 2017. Wybrane metody oraz techniki i narzędzia jakościowe w badaniach bezpieczeństwa, [w:] Czupryński, A., Wiśniewski, B., Zbroina, J., (red.), Nauki o bezpieczeństwie. Wybrane problemy badań, Józefów: CNBOP-PIB, s. 79-90.
• [27] Tołwiński, M., 2016. Etyczny aspekt bezpieczeństwa informacyjnego. Przypadek etyki dziennikarskiej i aksjologii informacji, [w:] Kubiak, M., Topolewski, S., (red.) Bezpieczeństwo informacyjne w XXI wieku, Siedlce–Warszawa: Pracownia Wydawnicza Wydziału Humanistycznego UPH, s. 149-158.
• [28] Waller, R., Lemoine, P. A., Mense, E. G., Garretson, Ch. J., Richardson, M. D., 2019. Global Higher Education in a VUCA World: Concerns and Projections, Journal of Education and Development, vol. 3, nr 2, s. 72-74.
• [29] Wódka, M., 2016. Wyzwania dla bezpieczeństwa informacyjnego w Polsce i Unii Europejskiej, [w:] Kubiak, M., Topolewski, S. (red.) Bezpieczeństwo informacyjne w XXI wieku, Siedlce-Warszawa: Pracownia Wydawnicza Wydziału Humanistycznego UPH, s. 159-176.
• [30] Ura, E., Pieprzny S. (red.), 2015. Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• [31] Zespół Szkół im. W. Witosa w Suchej Beskidzkiej, 2024. Kierunki kształcenia, https://zswsucha.pl/szkola/ckz-2/ (dostęp: 20.01.2024).