Właściwości fizykochemiczne i chemiczne poziomów wierzchnich wybranych gleb zlokalizowanych w sąsiedztwie planowanej odkrywki węgla brunatnego „Tomisławice”

• Autorzy: Jakubus M. , Gajewski P. , Kaczmarek Z.

Warianty tytułu

EN

Physico-chemical and Chemical Properties of Surface Layers of Selected Soils Located in the Vicinity of the Planned Tomisławice Open-cast Lignite Mine

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Organic soils account for a small percentage of agriculturally utilised soils and are used primarily for meadows and pastures. A characteristic feature of these soils is connected with considerable contents of organic matter, which significantly modifies their physico-chemical and chemical properties. Water is another important factor determining productivity parameters of organic soils. Changes in water and air relations contribute to adverse changes in most soil properties, thus deteriorating agricultural value of soils. In view of the fact that in the vicinity of open-cast lignite mines drainage of organic soils is a more frequent phenomenon studies were undertaken to assess physico-chemical and chemical properties of soils located in such areas. Analyses were performed on mean bulk samples coming from surface layers of 7 soil profiles located in the vicinity of the Tomisławice open-cast mine. According to the WRB classification (2006) these soils were: Mollic Gleysol (profiles 1–3), Fibric Sapric Histosol (profile 4), Histic Gleysol (profile 5), Sapric Histosol (profile 6) and Limnic Histosol (profile 7). The study analysed the following physico-chemical properties: soil reaction, hydrolytic exchange (Hex), base saturation (BS), cation exchange capacity (CEC), index of soil complex saturation with base cation (V) as well as organic matter (OM) and total carbon (Ctot) content. The analysed chemical properties included total and available contents of macronutrients (N, P, K, Ca, Mg, S, Na) and microelements (Fe, Zn, Mn, Cu, Ni). Investigated soil properties were assessed on the basis of methods commonly applied in analyses of organic soils. Surface layers of analysed soils were characterised by broad ranges of contents for most investigated properties. Soils classified as Mollic Gleysol (profiles 1–3) had lower contents of M.O. and Ctot at higher values of Hw, BS and CEC in comparison to the other tested deposits. Generally soils from profiles 4–7 were characterised by greater contents of analysed macronutrients, both in their total and available forms. Irrespective of the soil deposit, surface horizons contained the greatest amounts of total nitrogen (4.27–22.25 g•kg^-1) and the lowest contents of total sodium (65.73–105.55 mg•kg^-1). Available amounts of macronutrients were highest for calcium (1.06–3.66 g•kg^-1) and lowest for sodium (8.80–21.36 mg•kg^-1). Quantitative variability shown in relation to microelements was considerable, mainly in case of iron, manganese and zinc. At the same time in the surface layers of the analysed soils the greatest amounts of total iron (2.10–32.63 g•kg^-1) and available iron (0.47–20.00 g•kg^-1) were recorded along with the lowest contents of total nickel (0.90–11.27 mg•kg^-1) and available nickel (0.75–4.63 mg•kg^-1). Total and available amounts of microelements were generally greater in Mollic Gleysol (profile 1–3). Irrespective of the presented quantitative differences, analysed soils were mostly characterised by limited resources of available phosphorus and potassium, and average levels of available manganese, zinc and copper.

Słowa kluczowe

PL

węgiel brunatny; poziomy wierzchnie; kopalnia odkrywkowa; gleba

EN

soil; strip mine; brown coal

• Wydawca: Politechnika Koszalińska
• Czasopismo: Rocznik Ochrona Środowiska
• Rocznik: 2013
• Tom: Tom 15, cz. 3
• Strony: 2232--2248
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Jakubus M.

• Uniwersytet Przyrodniczy , Poznań

autor

Gajewski P.

• Uniwersytet Przyrodniczy , Poznań

autor

Kaczmarek Z.

• Uniwersytet Przyrodniczy , Poznań

Bibliografia

• 1. Ilnicki P.: Torfowiska i torf. Wyd. Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego, Poznań 2002.
• 2. Jakubus M.: Wybrane zagadnienia z gleboznawstwa i chemii rolnej. Wyd. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, 2010.
• 3. Jakubus M., Gajewski P., Kaczmarek Z.: Charakterystyka materii organicznej gleb hydrogenicznych z rejonu planowanej odkrywki węgla brunatnego. Rocz. Gleb.62, 2: 134–140 (2011).
• 4. Jankowska-Huflejt H.: Rolno-środowiskowe znaczenie trwałych użytków zielonych. Problemy Inżynierii Rolniczej 1: 23-34 (2007).
• 5. Kabata-Pendias A., Pendias H.: Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN Warszawa, 398 (1999).
• 6. Kaca E., Jarzombkowski F., Dembek W.: Jakość wód i stan gleb hydrogenicznych w Polsce. Wieś Jutra 6: 43–45 (2006).
• 7. Kalembasa D., Becher. M.: Zasobność w fosfor gleb użytków zielonych Doliny Liwca Wysoczyźnie Siedleckiej. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 10, 3 (31): 107–117 (2010).
• 8. Kalisz B., Łachacz A., Glazewski R.: Transformation of some organic matter components in organic soils exposed to drainage. Turk. J. Agric For. 34: 245–256 (2010).
• 9. Kołodziejczuk K., Tomaszewska K., Gwiżdż M., Żołnierz L.: Kształtowanie się zawartości wybranych pierwiastków w glebach organicznych okolic Milicza. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 40: 190–198 (2009).
• 10. Kostuch R., Nazaruk M., Gutkowska A.: Reakcja zbiorowisk łąkowych na długotrwałą suszę. Wiad. Melior.2: 79–83 (2004).
• 11. Matyka-Szarzyńska D., Sokołowska Z.: Przydatność liczby humifikacji do oceny stopnia zmurszenia w porównaniu ze wskaźnikiem chłonności wodnej na tle wybranych właściwości fizykochemicznych murszy. Acta Agrophy. 3(3): 553–563 (2004).
• 12. Mocek A., Spychalski W., Gajewski P.: Zawartość pierwiastków śladowych w glebach hydrogenicznych Doliny Grójeckiej. Ochr. Środowiska i Zasobów Naturalnych 31: 52–57 (2007).
• 13. Mocek A., Drzymała S.: Geneza, analiza i właściwości gleb. Wyd. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, 2010.
• 14. Okruszko H.: Gleby murszowe torfowisk dolinowych i ich fizyczne oraz chemiczne właściwości. Rocz. Nauk. Roln. Ser. F, 74, 1: 5–89 (1960).
• 15. Piaścik H., Bieniek B.: Zmiany właściwości gleb torfowiska Łąki Szymońskie spowodowane ponad 150-letnim użytkowaniem. Biul. Nauk. 9 UWM Olsztyn: 143–152 (2000).
• 16. Pietrzak S.: Odczyn zasobność gleb łąkowych w Polsce. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. 12,1, (37): 105–117 (2012).
• 17. Rovdan E., Witkowska- Walczak B., Walczak R., Sławiński C.: Changes in the hydrophysical properties of peat soils under anthropogenic evolution. Int. Agrophys. 16: 219–226 (2002).
• 18. Rząsa S., Owczarzak W., Mocek A.: Problemy odwodnieniowej degradacji gleb uprawnych w rejonach kopalnictwa odkrywkowego na Niżu Środkowopolskim. Wyd. Akademii Rolniczej im. A. Cieszkowskiego, Poznań, 394 (1999).
• 19. Sammel A., Niedźwiecki E.: Zawartość makro- i mikroelementów w glebach murszastych w obrębie Równiny Odrzańsko-Zalewowej. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. 6,2, (18): 293–304 (2006).
• 20. Sapek B.: Sorpcja fosforu przez mursze i utwory torfowe w rejonie Doliny Biebrzy. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. 11,3, (35): 219–235 (2011).
• 21. Sapek A., Sapek B.: Metody analizy chemicznej gleb organicznych. Materiały Instruktażowe 11. Wyd. IMUZ, Falenty, 80 (1997).
• 22. Schwarzel K., Renger M., Sauerbery R, Wessolek G.: Soil physical characteristics of peats soils. J. Plant. Nutr. Soil. Sci. 165: 479–486 (2002).
• 23. Trąba C., Wolański P.: Zawartość niektórych mikroelementów w runi łąkowej na tle niektórych właściwości gleby. Annales UMSC, Sec. E, 59,3: 1319–1326 (2004).
• 24. Trąba C., Wyłupek T.: Zawartość cynku i miedzi w organicznych glebach węglanowych z łąk w dolinie Poru. Zesz. Probl. Post. Nauk. Rol. 434, 565–568 (1996).
• 25. Wójciak H., Bieniek B.: Charakterystyka substancji organicznej w murszowa tych glebach dolinowych. Zesz. Prob.. Post. Nauk Roln. 460: 199–208 (1998).