Wykorzystanie transplantowanych plech Hypogymnia physodes (L.) Nyl. w ocenie zanieczyszczenia miasta Rzeszowa

• Autorzy: Tanona M. , Czarnota P. , Ortyl B.

Identyfikatory

DOI

10.15584/pjsd.2017.21.1.8

Warianty tytułu

EN

Use of transplanted thalli of Hypogymnia physodes (L..) Nyl. in assessing of the contamination in Rzeszów city

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Ocenie poddano zanieczyszczenie atmosferyczne miasta Rzeszowa pierwiastkami chemicznymi S, N, Cr, Ni, Cu, Zn, Cd i Pb, jako wypadkowej poziomu ich kumulacji w transplantowanych plechach porostu Hypogymnia physodes (L.) Nyl. (lichenizowane Ascomycota). Plechy eksponowano w 37 punktach na terenie miasta przez okres 6 miesięcy w sezonie zimowo/wiosennym 2014/2015. Stężenie ołowiu w plechach po okresie ekspozycji wynosiło średnio 3,159 mg/kg s.m. Tym samym przekraczało zawartość tego pierwiastka w próbie porównawczej średnio o 43,24%. Wartości kumulacji pozostałych 7 pierwiastków były porównywalne z danymi otrzymanymi dla próby kontrolnej. Otrzymane wyniki wskazują, że metoda bioindykacyjna z użyciem transplantowanych plech porostów, choć kontrowersyjna w przypadku wyższych stężeń pierwiastków w próbie kontrolnej niż w próbach eksponowanych w obszarach miejskich, może być z powodzeniem stosowana w analizie przestrzennego rozkładu wielomiesięcznych zanieczyszczeń powietrza w miastach.

EN

Evaluation was made of the air pollution level in Rzeszów city (SE Poland) caused by chemical elements: S, N, Cr, Ni, Cu, Zn, Cd and Pb based on their accumulation in the transplanted Hypogymnia physodes (L.) Nyl. (lichenized Ascomycota) thalli. Samples were distributed within the city area in 37 monitoring points in the winter/spring season of 2014/2015. The average concentration of lead in the city was 3.159 mg/kg DW, and it exceeded the content of the element in relation to the reference at the average amount of 43.24%. The accumulation values of other 7 elements were comparable with those in the control sample. The results show, that bioindication method using transplanted lichen thalli, although controversial when the level of elements in the control sample is higher than the contamination in samples exposed within investigated city, may be successfully used in analysis of several months spatial distribution of an air pollution in towns.

Słowa kluczowe

PL

bioindykacja; zanieczyszczenie powietrza; porosty; CHNS; ASA

EN

bioindication; air pollution; lichens; CHNS; ASA

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej w Rzeszowie, Oddział Południowo-Wschodni ; Polskie Towarzystwo Gleboznawcze Oddział w Rzeszowie
• Czasopismo: Polish Journal for Sustainable Development
• Rocznik: 2017
• Tom: T. 21, cz. 1
• Strony: 69--80
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Tanona M.

• Katedra Agroekologii, Wydział Biologiczno-Rolniczy Uniwersytetu Rzeszowskiego

autor

Czarnota P.

• Katedra Agroekologii, Wydział Biologiczno-Rolniczy Uniwersytetu Rzeszowskiego

autor

Ortyl B.

• Katedra Agrobiologii i Ochrony Środowiska, Wydział Biologiczno-Rolniczy Uniwersytetu Rzeszowskiego

Bibliografia

• 1. Bari A., Rosso A., Minciardi M.R., Troiani F., Piervittori R. 2001. Analysis of heavy metals in atmospheric particulates in relation to their bioaccumulation in explanted Pseudevernia furfuracea thalli. Environ. Monit. Assess. 69 (3). 205-220. doi: 10.1023/A:1010757924363.
• 2. Bystrek J., Wójciak H. 1994. Mapa bioindykacyjna miasta Lublina oparta o porosty. Raport – cz. I. Maszynopis. Lublin.
• 3. Costa C.J., Marques A.P., Freitas M.C., Reis M.A., Oliveira O.R. 2002. A comparative study for results obtained using biomonitors and PM10 collectors in Sado Estuary. Environ. Pollut. 120 (1). 197-106. doi: 10.1016/SO269-7491(02)00132-X.
• 4. Grodzińska K. 1978. Mosses as bioindicators of heavy metal pollution in polish national parks. Water Air Soil Poll. 9 (1). 83-97. doi: 10.1007/BF00185749.
• 5. Jeran Z., Byrne A.R., Batič F. 1995. Transplanted epiphytic lichens as biomonitors of air contamination by natural radionuclides around the Žirowski VRH Uranium Mine. Slovenia. Lichenologist. 27 (5). 375-385. doi: 10.1006/lich.1995.0035.
• 6. Jóźwiak M. 2007. Kumulacja metali ciężkich i zmiany morfologiczne w plechach porostu Hypogymnia physodes (L.) Nyl. Monitoring Środowiska Przyrodniczego. 8. 51-56.
• 7. Kepel A. 1999. Porosty Poznania jako wskaźniki zanieczyszczenia atmosfery. Maszynopis pracy doktorskiej. Zakład Taksonomii Roślin UAM. Poznań.
• 8. Klimek B., Tarasek A., Hajduk J. 2015. Trace Element Concentrations in Lichens Collected in the Beskidy Mountains, the Outer Western Carpathians. Bull. Environ. Contam. Tox. 94 (4). 532-536. doi: 10.1007/s00128-015-1478-8.
• 9. Loppi S., Paoli L. 2015. Comparison of the trace element content in transplants of the lichen Evernia prunastri and in bulk atmospheric deposition: a case study from a low polluted environment (C Italy). Biologia. 70 (4). 411-558. doi: 10.1515/biolog-2015-0053.
• 10. Loppi S., Pozo K., Estellano V.H., Corsolini S., Sardella G., Paoli L. 2015. Accumulation of polycyclic aromatic hydrocarbons by lichen transplants: Comparison with gas-phase passive air samplers. Chemosphere. 134. 39-43. doi: 10.1016/j.chemosphere.2015.03.066.
• 11. Mateos A.C., Gonzáles C.M. 2016. Physiological response and sulfur accumulation in the biomonitor Ramalina celastri in relation to the concentrations of SO2 and NO2 in urban environments. Microchem. J. 125. 116-123. doi: 10.1016/j.microc.2015.11.025.
• 12. Matwiejuk A. 2007. Porosty Białegostoku jako wskaźniki zanieczyszczenia atmosfery. T. II. Ekonomia i Środowisko. Białystok.
• 13. Mikłaszewski A. 2010. Edukacja dla zrównoważonego rozwoju. [w:] R. Masztalski (red.). Homo naturalis. Człowiek, przyroda, przestrzeń w myśl rozwoju zrównoważonego. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej. Wrocław. 33-40.
• 14. Nannoni F., Santorini R., Protano G. 2015. Heavy element accumulation in Evernia prunastri lichen transplants around a municipal solid waste landfill in central Italy. Waste Manage. 43. 353-362. doi: 10.1016/j.wasman.2015.06.013.
• 15. Nimis P.L., Scheidegger C., Wolseley P.A. 2002. Monitoring with Lichens – Monitoring Lichens. An introduction. [In:] P.L. Nimis, C. Scheidegger, P.A. Wolseley. (eds.). Monitoring with Lichens – Monitoring Lichens. Springer. Netherlands. 1-4. ISBN 978-94-010-0423-7. doi: 10.1007/978-94-010-0423-7.
• 16. Palomäki V., Tynnyrinen S., Holopainen T., 1992. Lichen transplantation in monitoring fluoride and sulphur deposition in the surroundings of a fertilizer plant and a strip mine at Siilinjärvi. Ann. Bot. Fenn. 29 (1). 25-34.
• 17. Paoli L., Pisani T., Guttová B.A., Sardella C.G., Loppi S. 2011. Physiological and chemical response of lichens transplanted in and around an industrial area of south Italy: Relationship with the lichen diversity. Ecotox. Environ. Safe. 74 (4). 650-657. doi: 10.1016/j.ecoenv.2010.10.011.
• 18. Purvis O.W., Williamson B.J., Spiro B., Udachin V., Mikhailova I.N., Dolgopolova A. 2013. Lichen monitoring as a potential tool in environmental forensics: case study of the Cu smelter and former mining town of Karabash, Russia. [In:] D. Pirrie, A. Ruffell, L.A. Dawson (eds.). Environmental and Criminal Geoforensics. J. Geolog. Soc. 384. 133-146. doi: 10.1124/SP384.6.
• 19. Pustelniak L. 1991. Zastosowanie metody transplantacji w badaniach nad wpływem środowiska miejskiego na żywotność plech Hypogymnia physodes (L.) Nyl. Zeszyty Naukowe UJ. Prace Botaniczne. 22. 193-201.
• 20. Rozenbajger N., Kostecka J. 2012. Edukacja dla zrównoważonego rozwoju – program WARTA. Zesz. Nauk. PTIE i PTG w Rzeszowie. 15. 81-88.
• 21. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych. Dz. U. Nr 221. poz. 1441.
• 22. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza. Dz. U. 2012 poz. 914.
• 23. Sawicka-Kapusta K., Zakrzewska M. 2002. Zanieczyszczenie powietrza w Świętokrzyskim Parku Narodowym w latach 1991–2001 na podstawie biowskaźnika Hypogymnia physodes. Regionalny Monitoring Środowiska Przyrodniczego. 3 (02). 83-86.
• 24. Turner D.B. 1971. Workbook of Atmospheric Dispersion Estimates. U.S. Environmental Health Series. Air Pollution. Publication nr AP–26. North Carolina. [dok. elektr. https://nepis.epa.gov/Exe/ZyPURL.cgi?Dockey=9101GKEZ.txt. data wejścia 27.9.2017].
• 25. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Dz. U. 2017 poz. 519. tekst jednolity z późn. zm.
• 26. WIOŚ Rzeszów. 2016a. Dane pomiarowe dotyczące poziomu zanieczyszczeń pyłowych i gazowych w powietrzu na terenie Rzeszowa w 2015 r., zebrane w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska.
• 27. WIOŚ Rzeszów. 2016b. Roczna ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim. Raport za rok 2015. Rzeszów: Biblioteka Monitoringu Środowiska.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).