Przed 110 laty rozpoczęto budowę zakładów celulozowo-papierniczych w Malczycach

• Autorzy: Szymczyk Maciej

Identyfikatory

DOI

10.15199/54.2021.12.2

Warianty tytułu

EN

110 years ago, the construction of pulp and paper plant in Malczyce began

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zakłady w Malczycach (niem. nazwa Maltsch) są znane w środowisku polskich papierników jako producent masy celulozowej słomowej, sznurka i tulei papierowych. Taki właśnie asortyment opuszczał malczycką wytwórnię po II wojnie światowej. Z okazji przypadającej w bieżącym roku 110. rocznicy rozpoczęcia budowy fabryki warto przypomnieć jej dzieje. Początki zakładu związane były z produkcją masy celulozowej siarczynowej z drewna świerkowego oraz papieru. Wytwórnia masy słomowej powstała w Malczycach dopiero w latach 30. XX stulecia. W tamtym okresie malczyckie zakłady były jednym z największych i najnowocześniejszych na Śląsku producentów masy celulozowej i papieru. W 1945 r., po zajęciu Malczyc przez wojska radzieckie, urządzenia zostały zdemontowane i większość z nich wywieziono do ZSRR. Pozostałe zdewastowano i porzucono. Po przejęciu zrujnowanego zakładu przez polskie władze, zdecydowano o odbudowie celulozowni słomowej, która pracowała do końca 1978 r. Ponadto, po wojnie w Malczycach uruchomiono produkcje sznurka papierowego i tulei papierowych. Działalność tę kontynuowano do 2008 r. Opustoszałe i zrujnowane budynki zachowały się do dziś.

EN

The plant in Malczyce (German: Maltsch) is known in the Polish papermakers community as a producer of straw cellulose, twine and paper cores, because such products were made at the Malczyce factory after World War II. On the occasion of the 110th anniversary of the factory this year, it is worth recalling its history. The beginnings of the plant were related to the production of spruce based sulphite cellulose and paper. The straw cellulose factory was established in Malczyce only in the 1930s. At that time, the plant in Malczyce was one of the largest and most modern producers of cellulose and paper in Silesia. In 1945, after Malczyce was occupied by the Soviet army, the machines were dismantled and most of them were taken to the USSR. The rest were devastated and abandoned. After the ruined plant was taken over by the Polish authorities, it was decided to rebuild the straw pulp mill, which operated until the end of 1978. Moreover, after the war, the production of paper twine and paper cores was launched in Malczyce. This activity was continued until 2008. The deserted and ruined buildings have survived to this day.

Słowa kluczowe

PL

Malczyce; celulozownia siarczynowa; celulozownia słomowa; papiernia; Armia Radziecka; demontaż; wywóz do ZSRR

EN

Malczyce; sulphite pulp mill; straw pulp mill; paper mill; Soviet Army; disassembly; taking machines to USSR

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przegląd Papierniczy
• Rocznik: 2021
• Tom: R. 77, nr 12
• Strony: 668--673
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz.

Twórcy

autor

Szymczyk Maciej

• Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju
• Komisja Historyczna SPP

• https://orcid.org/0000-0002-8504-6483

Bibliografia

• 1. Adreβbuch der Papier-, Pappen- u. Papierstoffabriken Deutschlands und sejner Nachbarstaaten”. 1935. Biberach. s. 122.
• 2. Archiwum Państwowe w Łodzi (dalej AP Łódź), Zespół: CZPP, sygn. 40. „Sprawy nacjonalizacyjne zakładów w Malczycach, Protokół zdawczo-odbiorczy z dn. 21.02.1950”. s. 42-46, Załącznik nr 4, s. 20.
• 3. AP Łódź, Zespół: CZPP, sygn. 156. „Wierbka–Sławniów C.A. Moes Pilica”. s. 35, 42, 54, 90.
• 4. AP Łódź, Zespół: CZPP, sygn. 610. „Projekt planu 6 letniego 1950-1955 II rzut”. Załącznik 12, s. 92-94.
• 5. AP Łódź, Zespół: CZPP, sygn. 1072. „Krapkowickie ZP. Techniczno-ekonomiczna charakterystyka Krapkowickich Zakładów Celulozy i Papieru. Fabryka Celulozy w Malczycach. 1951”. Cz. 2. s. 2-4.
• 6. AP Łódź, Zespół: Zjednoczenie Przemysłu Celulozowo-Papierniczego (dalej ZPCP), sygn. 1943, „Wstępny program rozwoju przemysłu celulozowo-papierniczego w latach 1961-80”. Tom 1. Oprac. Biuro Projektów Przemysłu Papierniczego w Łodzi”. Tom 1 – część zasadnicza, Łódź 1963. s. 212-236.
• 7. AP Łódź, Zespół: ZPCP, sygn. 1964, „Harmonogram realizacji podstawowych obiektów planu perspektywicznego przemysłu celulozowo-papierniczego na lata 1966-1985”. Oprac.: mgr M. Leszczyńska, nacz. H. Sroka, listopad 1967 r. s. 4-6.
• 8. AP Łódź, Zespół: Zjednoczenie Przemysłu Papierniczego, sygn. 9. „Stan obecny i założenia rozwojowe przemysłu papierniczego 1974”. s. 5-7.
• 9. Birkner. Adressbuch der Papierindustrie Europas, 1932. Berlin. s. I 94-95.
• 10. Birkner. Adressbuch der Papierindustrie Europas, 1940. Berlin. s. I 76.
• 11. Borek H., list do M. Szymczyka z 2.03.2005 r.
• 12. Czupiał J. 1963. „Lokalizacja i rozwój przemysłu celulozowo-papierniczego na Śląsku w województwie wrocławskim i opolskim”. Opole s. 40, 85, 134.
• 13. „Empfängerliste u. Zeugnisse über Papiermaschinen, Kartonmaschinen, Langsiebpappenmaschinen und Langsiebentwässerungsmaschinen. H. Hüllner Warmbrunn”. Wydanie po 1914 r., poz. 356, 357, s. 26.
• 14. Fuksa J., 2017, „Wyzwolenie Dolnego Śląska”, Wrocław, s. 17-18.
• 15. „Geschäftsberichte”. Der Papierfabrikant. 1911. 45: 1391.
• 16. „Geschäftsberichte”. Wochenblatt für Papierfabrikation. 1912. 44: 4051.
• 17. „Geschäfts-Nachrichten”. Der Papierfabrikant. 1911. 13: 391.
• 18. „Geschäftsnachrichten”. Wochenblatt für Papierfabrikation. 1911. 11: 972.
• 19. Gradecki J. 2016. „Sto lat wojowania o papier 1914-2014”. Łódź. s. 285-286.
• 20. Lesiuk W., Lis M. 1981. „Zakłady papiernicze w Krapkowicach, Zarys dziejów (1899-1979)”, Opole. s. 9, 64, 95-96, 116, 141-142.
• 21. Nita M. 1987. „Przemysł celulozowo-papierniczy w Polsce Ludowej w latach 1944/45-1975”, praca doktorska – opracowanie niepublikowane. Katowice. s. 102-103, 122-123.
• 22. Pilch Z. (red.). 2002. „Informator Monografia Gminy Malczyce”. Malczyce www. http://www.malczyce.wroc.pl/project/turysta-historia/ (dostęp 17.11.2021).
• 23. Sofiński J. związany z malczyckimi zakładami w latach 1977-1998 na stanowiskach: inspektor nadzoru od 1977 r., a następnie kierownik oddziału wykonawstwa inwestycyjnego i za-ca kierownika zakładu, pełnomocnik Wojewody Wrocławskiego ds. przejęcia zakładu (1988), dyrektor Przedsiębiorstwa Przemysłu Papierniczego w Malczycach (1989-1991), kierownik zakładu w okresie dzierżawy T. Solskiego i firmy Polkar S.C. (1991-1994), dyrektor zakładu w firmie Tulteks Sp. z o.o. (1994-1998). List do M. Szymczyka z 22.11.2021 r.
• 24. Stera S.„Rozmowa z Feliksem Niemcem, kierownikiem Zakładu Produkcyjnego w Malczycach”. 1985. Przegląd Papierniczy. 6: 220-222.
• 25. Szremski K., założyciel i prezes Stowarzyszenia Sympatyków Malczyc i Okolic, informacje o zakładzie w Malczycach, rozmowa tel. z dnia 18.11.2021.
• 26. Szwarcsztajn E. 1947. „Zakłady sztandarowe przemysłu papierniczego na Ziemiach Odzyskanych”. Papiernik 1 (9) : 8.
• 27. Szymczyk M. 2000. „Śląskie papiernictwo w okresie industrializacji kapitalistycznej”. Duszniki-Zdrój. s. 76, 146, 172.
• 28. Szymczyk M. 2007. „Polski przemysł papierniczy 1945-1989”. Duszniki-Zdrój. s. 77, 166, 310, 85, 173-174, 319-320.
• 29. Szymczyk M. 2021. „Od młyna do fabryki – zarys dziejów papierni w Janowicach Wielkich”. Przegląd Papierniczy 77 (5) : 279-283.
• 30. „Ustawa z 3 stycznia 1946 r., O przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej”. 1946. Dziennik Ustaw. 3. Poz. 17.
• 31. „Zakład Produkcji Celulozy Słomowej w Malczycach”. 1947. Maszynopis udostępniony autorowi przez K. Szremskiego. Zbiory Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju. 1988.
• 32. „Zarządzenie nr 93/ORG/88 Ministra Przemysłu z 1 września 1988 r. w sprawie utworzenia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Przedsiębiorstwo Przemysłu Papierniczego z siedzibą w Malczycach”.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).