Itineraria jako źródła powstania myśli strategicznej i operacyjnej w okresie panowania Stefana Batorego

• Autorzy: Łopatecki K.

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.18.009.9462

Warianty tytułu

EN

Itineraries as Sources of Knowledge about Strategic and Operational Thought during the Reign of Stefan Batory

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The article presents military itineraries, i.e. planned descriptions of the routes of troops. Such sources constitute the oldest objects of military cartography. They also enable reconstruction of strategic concepts and operational activities planned by commanders. The time of Stefan Batory was discussed in the article because such cartographic support was the basis for often quite complicated planning. Itineraries could be perfectly used both during mobilization and relocation of the army, and also during military operations. They were especially useful in coordination of operations of two or more numbers of regiments or allied armies. Analysed examples suggest that at the time of the reign of Stefan Batory the early modern cartographic turn took place.

Słowa kluczowe

PL

kartografia; itineraria; nauki wojskowe XVI w.; strategia; działania operacyjne; wczesnonowożytny zwrot kartograficzny

EN

cartography; itineraries; strategy; military science of the 16th century; operational activities; early modern cartographic turn

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2018
• Tom: R. 63, nr 2
• Strony: 29--49
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., faks.

Twórcy

autor

Łopatecki K.

• Uniwersytet w Białymstoku

Bibliografia

• Alexandrowicz S.: Dziedzictwo kartografii wojskowej ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jej funkcje źródłowe i praktyczne na tle kartografii krajów Europy Wschodniej XVI i XVII wieku, [w:] środowisko kulturotwórcze i kontakty kulturalne na tle Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do XIX wieku, Warszawa 2009.
• Alexandrowicz S.: Kartografia Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku, Warszawa 2012.
• Alexandrowicz S.: Kartografia wojskowa Wielkiego Księstwa Litewskiego do połowy XVII wieku, [w:] Kartografia wojskowa krajów strefy bałtyckiej XVI-XX w., red. S. Alexandrowicz, Z. Karpus, W. Rezmar, Toruń 1996.
• Alexandrowicz S.: Rozwój kartografii Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku, Poznań 1989.
• Alexandrowicz S., Buczek: K. Polska kartografia wojskowa do połowy XVII wieku, [w:] Dzieje polskiej kartografii wojskowej i myśli strategicznej. Materiały z konferencji, oprac. B. Krassowski, J. Madej, Warszawa 1982.
• Alexandrowicz S., Łuczyński J., Skrycki R.: Historia kartografii ziem polskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2017.
• Almonaitis V.: Laukuvos apylinkės kryžiuočių karo kelių aprašymų duomenimis, [w:] Laukuva. Lietuvos valsčiai I, Vilnius 2005.
• Bagrow L.: History of Cartography, New Brunswick-London 2010.
• Buczek K.: Dorobek kartograficzny wojen Stefana Batorego, Warszawa 1934 [odbitka z „Wiadomości Służby Geograficznej” 8 (1934), 3].
• Englisch B.: Erhard Etzlaub’s Projection and Methods of Mapping, „Imago Mundi” 48 (1996).
• Ferenc M.: Mikołaj Radziwiłł “Rudy” (1515-1584), Kraków 2008.
• Franczak G.: Filologia mapy. Badanie dawnej kartografii metodą krytyki tekstu na przykładzie toponimii mapy Księstwa Połockiego S. Pachołowieckiego z 1580 roku, „Terminus” 19 (2017), 1.
• Gąsiorowski A.: Itineraria dwu ostatnich Jagiellonów, „Studia Historyczne” t. 16: 1973 nr 2.
• Hale J.: Warfare and Cartography, ca. 1450 to ca. 1640, [w:] The History of Cartography, vol. 3, Chicago 2007.
• Hermann H.: Operacyjny wymiar walki zbrojnej, Toruń 2004.
• Korzon T.: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, t. II, Kraków 1912.
• Kossarzewski K., Szyller S.: Rękopisy Biblioteki Załuskich w Sankt Petersburgu, „Rocznik Biblioteki Narodowej” t. 44: 2013.
• Kotarski H.: Wojsko polsko-itewskie podczas wojny inflanckiej 1576-1582. Sprawy organizacyjne. Część III, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” t. 17: 1971 nr 2.
• Kotarski H.: Wojsko polsko-litewskie podczas wojny inflanckiej 1576-1582. Sprawy organizacyjne. Część IV, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” t. 18: 1972 nr 1.
• Kotarski H.: Wojsko polsko-litewskie podczas wojny inflanckiej 1576-1582. Sprawy organizacyjne. Część II, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 17 (1971), 1.
• Krzywy R.: „Chcesz być groźnym, a uciekasz...” nad komentarzem do epinikionów moskiewskich Jana Kochanowskiego, t. 104: 2013, z. 3.
• Kupisz D.: Połock 1579, Warszawa 2003.
• Kwiatkowski K.: Wojska zakonu niemieckiego w Prusach 1230-1525 (korporacja, jej pruskie władztwo, zbrojni, kultura wojny i aktywność militarna), Dzieje Zakonu Niemieckiego, t. 3, Toruń 2016.
• Lesmaitis G.: Wojsko zaciężne w Wielkim Księstwie litewskim w końcu XV - drugiej połowie XVI wieku, tłum. B. Piasecka, Warszawa 2013.
• Lulewicz H.: Radziwiłł Krzysztof zwany Piorunem, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXX, Wrocław 1987.
• Łabędź P.: Działalność wojskowa Krzysztofa Radziwiłła „Pioruna” w latach 1572-1579, „Zapiski Historyczne” t. 76: 2011 nr 1.
• Łopatecki K.: „Disciplina militarsi” w wojskach Rzeczypospolitej do połowy XVII wieku, Białystok 2012.
• Łopatecki K.: Wyprawa zbrojna Krzysztofa Radziwiłła „Pioruna” w Inflantach zimą 1579 roku, „Zapiski Historyczne” t. 83: 2018 nr 1.
• Plewczyński M.: Wkład Radziwiłłów w rozwój staropolskiej sztuki wojennej XVI w., „Miscellanea Historico-Archivistica” 7 (1997).
• Polak A.: Sztuka wojenna. Kontekst teoretyczny i praktyczny, „Zeszyty Naukowe AON” 92 (2013), 3.
• Radoch M.: Die littauischen Wegeberichte jako źródło wiedzy geograficznej w Zakonie Krzyżackim o ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego, [w:] Nauki pomocnicze historii. Teoria, metody badań, dydaktyka, red. A. Jaworska, R. Jop, Warszawa 2013.
• Rott D.: Staropolskie chorografie, Katowice 1995.
• Török Z.G.: Renaissance cartography in East-Central Europe, ca. 1450-1650, [w:] The History of Cartography, vol. 3, Chicago 2007.
• Węcowski P.: Polskie itineraria średniowieczne i nowożytne: przegląd badań i propozycje badawcze, „Studia Źródłoznawcze” R. 37: 2000.
• Wrede M.: Itinerarium króla Stefana Batorego 1576-1586, Warszawa 2010.
• Wytyczak R.: Śląsk w dawnej kartografii. Obraz Śląska na mapach XVI-XVIII wieku w zbiorach Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, Wrocław 1998.
• Zieliński J.: Zarys teorii sztuki operacyjnej wojsk lądowych Rzeczpospolitej Polskiej, Toruń 1998.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).