Wyniki badań archiwalnych dokumentów kartograficznych w świetle wymagań klasyfikacyjnych audytów krajobrazowych

• Autorzy: Opania Szymon

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0015.9581

Warianty tytułu

EN

Results of archival cartographic documents research in the light of classification requirements for landscape audits

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Od 15 marca 2019 roku obowiązuje rozporządzenie w sprawie sporządzania audytów krajobrazowych. Audyt krajobrazowy jest nowym instrumentem ochrony w skali województwa, w którym określa się najcenniejsze krajobrazy, ustala zagrożenia dla ich zachowania, a także wskazuje rekomendacje i wnioski do kształtowania oraz ochrony. Jednym z bardziej istotnych elementów oraz etapów sporządzania audytów jest identyfikacja i charakterystyka krajobrazów województwa. W tym świetle zadano pytanie: w jakim stopniu badania kartograficzne historycznych materiałów ikonograficznych służą uzupełnianiu istotnych informacji dotyczących klasyfikacji krajobrazów? Artykuł zawiera wnioski z badań archiwalnych materiałów kartograficznych, w których wykorzystano narzędzia portalu Mapire, w tym zsynchronizowane widoki interaktywnych map, umożliwiające porównanie zapisów map archiwalnych z aktualnym pokryciem terenu. Badania koncentrowały się na określeniu stanu zachowania tradycyjnych form użytkowania dla obszaru dzisiejszego tzw. Żabiego Kraju, w skład którego wchodzą gminy: Chybie, Dębowiec, Goczałkowice-Zdrój, Pawłowice, Skoczów, Strumień oraz Zebrzydowice. Wyniki tych badań wskazują, że pomimo zmian w pokryciu terenu w krajobrazie pozostały ślady odtwarzające historyczny układ stawów hodowlanych widocznych na XVIII-wiecznych mapach. Daje to niepodważalną podstawę do zaklasyfikowania takiego krajobrazu do grupy B: krajobrazy przyrodniczo-kulturowe ukształtowane w wyniku wspólnego działania procesów naturalnych oraz świadomych modyfikacji pokrycia terenu i struktury przestrzennej przez człowieka, typu 6: krajobrazy wiejski o podtypie: 6a: sztuczne zbiorniki wodne, charakteryzujące się: tłem krajobrazowym w postaci kompleksów zbiorników, w szczególności stawów hodowlanych, zbiorników przeciwpowodziowych, retencyjnych, rekreacyjnych, z regulowanym przez człowieka poziomem wody, wraz z bezpośrednio z nimi związanymi obwałowaniami (groble) i systemami zasilania lub odwadniania.

EN

From March 15, 2019, the regulation on the preparation of landscape audits has been in force. Landscape audit is a new instrument of protection, which defines the most valuable landscapes in voivodships, identifies threats to their preservation, and indicates recommendations and conclusions for shaping and protection. In this light, the question was asked: to what extent cartographic research of historical iconographic materials serves to supplement relevant information on the classification of landscapes. The article contains conclusions from the research of archival cartographic materials, in which the tools of the Mapire portal were used, including synchronized views of interactive maps, which enable the comparison of archival maps with the current land cover. The research focused on determining the state of preservation of traditional forms of use for the area of today's so-called "Żabiego Kraju", which includes the communes of: Chybie, Dębowiec, Goczałkowice-Zdrój, Pawłowice, Skoczów, Strumień and Zebrzydowice. The results of these studies indicate that, despite changes in land cover, traces of the historical layout of the ponds visible on the 18th century maps remain in the landscape. This gives an indisputable basis for classifying such a landscape into group B: natural and cultural landscapes shaped as a result of the joint action of natural processes and conscious modification of land cover and spatial structure by man, type 6: rural landscapes of the sub-type: 6a: artificial water reservoirs, characterized by: landscape background in the form of reservoir complexes, in particular breeding ponds, flood protection reservoirs, retention reservoirs, recreational reservoirs, with a man-made water level, together with dikes directly related to them and supply or drainage systems.

Słowa kluczowe

PL

badanie kartograficzne; audyt krajobrazowy; krajobraz; dokument archiwalny

EN

cartographic research; landscape audit; landscape; archive document

• Wydawca: BUILDER CORP Sp. z o.o.
• Czasopismo: Builder
• Rocznik: 2022
• Tom: R.26, nr 9
• Strony: 40--44
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., il.

Twórcy

autor

Opania Szymon

• Politechnika Śląska, Wydział Architektury

• https://orcid.org/0000-0002-9801-6945

Bibliografia

• [1] Europejska Konwencja Krajobrazowa. Dz.U. 2006, nr 14, poz. 98.
• [2] Krajewski P., Mrozik K., 2017, Audyt krajobrazowy a realizacja zapisów europejskiej konwencji krajobrazowej w Polsce na przykładzie wybranego obszaru podmiejskiego Wrocławia, Studia i Prace WNEiZ US, nr 47 T. 2, s. 207-218.
• [3] Myga-Piątek, U., Nita, J., 2015, Polityka krajobrazowa Polski - u progu wdrożeń. „Przegląd Geograficzny”, 87 (1), 5-25.
• [4] First Military Survey maps of the Habsburg Empire (1763-1790), Herzogtum Ober-Schlesien (1763), https://maps.arcanum.com/en/browse/country/firstsurvey/ (dostęp:15.02.2022).
• [5] Szczygielski W., 1967, Zarys dziejów rybactwa śródlądowego, Zarys dziejów rybactwa śródlądowego w Polsce, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, s. 19.
• [6] Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024, Sejmik Województwa Śląskiego, Katowice 2015.
• [7] Mapa topograficzna Galicji (1779-1783) z Archiwum Wojennego w Wiedniu, Narodowy Program Rozwoju Humanistyki, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego RP, http://www.iaepan.vot.pl/galicja/index-en.html (dostęp: 15.02.2022).
• [8] Molnár, G., Timár, G., Biszak, E., 2014, Georeference method. Can the First Military Survey maps of the Habsburg Empire (1763-1790) be georeferenced by an accuracy of 200 meters? Conference: 9th International Workshop on Digital Approaches to Cartographic Heritage, DOI: 10.13140/2.1.1447.8724, Budapest, p. 127-132.
• [9] Edney M.H., 2017, The rise of systematic, territorial surveys, Kent A.J., Vujakovic P. (ed.), The Routledge Handbook of Mapping and Cartography, The Routledge, p. 159-162.
• [10] Mastronunzio M., Dai Pra E., 2015, Who Needs Mitteleuropa Old Maps? Present-day Applications of Habsburg Cartographic Heritage, Gartner G., Jobst M., Huang H., Progress in Cartography: EuroCarto, Springer, DOI 10.1007/978-3-319-19602-2, p. 305-312.
• [11] Božić S. (ed.), History and Geography. Meetings and Permeations, Geographical Institute "JOVAN CVIJIC” SASA, The Institute for Recent History of Serbia, Collection of works, vol. 11, The Institute of Slavic Studies RAS, Belgrade, 2014, p. 712.
• [12] Kovacs G., 2009, Structural Lineaments Derived from Planforms of Watercourses in the Second Military Survey of the Habsburg Empire, Gartner G., Ortag F., (ed.) Cartography in Central and Eastern Europe, Springer Science & Business Media, p. 525-528.
• [13] Bukowski W., Janeczek A., 2013, Mapa józefińska Galicji (1779-1783) w przededniu edycji. Przedmiot i założenia programu wydawniczego, „Studia Geohistorica”, Nr (01)2013, s. 91-113.
• [14] Plit F., 2018, Badania krajobrazu kulturowego szansą na integrację Polskiej geografii? Artykuł dyskusyjny, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego”, No. 39 (1) 2018, s. 74-75.
• [15] Second military survey of the Habsburg Empire (1806-1869) (źródło: https://en.mapy.cz/19stoleti?x=18.7849844&y=49.8508286&z=15&l=0, dostęp: 12.03.2022).
• [16] https://mapy.geoportal.gov.pl/imap/Imgp_2.html?gpmap=gp0&actions=acShowWgButtonPanel_kraj_ORTO (dostęp: 24.02.2022).
• [17] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 stycznia 2019 r. w sprawie sporządzania audytów krajobrazowych.
• [18] Geoportal przygotowany na potrzeby prac przy sporządzaniu audytu krajobrazowego województwa śląskiego (źródło: https://gridw.geopanel.eu/audyt-krajobrazowy, dostęp: 16.07.2022).

Uwagi

Artykuł umieszczony w części "Builder Science"