Stan zanieczyszczenia renaturyzowanego jeziora Sawąg związkami azotu i fosforu

• Autorzy: Skwierawski A.

Identyfikatory

DOI

10.2429/proc.2012.6(2)077

Warianty tytułu

EN

Contamination of renaturised lake Sawag by nitrogen and phosphorus compounds

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy była ocena stanu przekształconego jeziora Sawąg, położonego na Pojezierzu Olsztyńskim. Obiekt należy do jezior, które w XIX wieku zostały osuszone z przeznaczeniem na grunty rolnicze. Wcześniej jezioro miało powierzchnię około 230 ha, co kwalifikuje je jako największe odwodnione jezioro Pojezierza Olsztyńskiego. Po osuszeniu teren zagłębienia utrzymywany był jako łąki aż do lat 90. XX w., kiedy zbiornik zaczął się stopniowo odtwarzać w wyniku pogorszenia się drożności urządzeń melioracyjnych. Obecnie jezioro Sawąg składa się z trzech oddzielnych akwenów o łącznej powierzchni 106 ha. Obiekt charakteryzuje się rolniczym użytkowaniem zlewni, co przy niewielkiej głębokości zbiornika powoduje jego znaczne zagrożenie degradacją. Badania prowadzono w ciągu 3 lat hydrologicznych 2008-2010 i objęto nimi 3 akweny, z których współcześnie składa się jezioro Sawąg: północny (62 ha), centralny (14 ha) i południowy (30 ha). Próbki wody do badań pobierano 8-krotnie w każdym roku i oznaczano w nich: azotany(III), azotany(V), azot amonowy, azot ogólny oraz fosfor ogólny i fosforany rozpuszczone. Dodatkowo oznaczano stężenie tlenu, odczyn, przewodność elektrolityczną, chlorofil a i mętność. Badania wykazały, że stan jeziora Sawąg po przywróceniu zwierciadła wody był niekorzystny. Wszystkie akweny cechowały się wysoką przewodnością elektrolityczną (średnio 405 μS·cm^–1) i ogromnym nadmiarem związków fosforu w ekosystemie (0,33 mg · dm^–3), a przez to tendencją do intensywnych zakwitów fitoplanktonu. Przykład jeziora Sawąg wskazuje, że renaturyzacja dawnych jezior, obok wielu korzyści (ochrona zasobów wodnych, walory krajobrazowe, wędkarstwo i inne), przynosi również poważny problem utrzymania ich stanu ekologicznego.

EN

The aim of study was to assess the state of the transformed lake Sawąg, located in the Olsztyn Lakeland. Sawąg belongs to the lakes, which in the nineteenth century have been dried for use as agricultural land. Previously the lake had an approximately 230 ha of area, this qualifies it as the largest lake drained in Olsztyn Lakeland. After the drying post-lake area was used as a meadow (with some wet places) until the 90s of the XX century, when the reservoir gradually began to recreate as a result of deterioration of drainage facilities. Currently Sawag lake consists of three separate reservoirs with a total area of 106 hectares. The object is characterized by agricultural use of the catchment basin, which at shallow reservoir makes it a significant risk of degradation. Investigations were carried out within 3 hydrological years 2008-2010 and covered all 3 basins of lake Sawąg: north (62 ha), central (14 ha) and south (30 ha). Water samples were taken 8 times each year and were determined forms of nitrogen: nitrates(III) nitrates(V), ammonia, total nitrogen, total phosphorus and dissolved phosphates. In addition, in situ were determined the oxygen concentration, pH, electrolytic conductivity, chlorophyll a and turbidity. Studies have shown unfavorable condition of the lake Sawąg after the water table re-creation. All waters were characterized by high electrolytic conductivity (405 μS · cm^–1) and a large excess of phosphorus compounds in the ecosystem (0.33 mg · dm^–3), and thus a tendency to intense phytoplankton blooms. Lake Sawag example shows that the renaturisation of former lakes, despite many benefits (protection of water resources, landscape values, fishing, and others), also brings a serious problem of maintaining their good ecological status.

Słowa kluczowe

PL

renaturyzacja jezior; zlewnia rolnicza; azot; fosfor; eutrofizacja

EN

lake renaturisation; rural catchment basin; nitrogen; phosphorus; eutrophication

• Wydawca: Towarzystwo Chemii i Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Proceedings of ECOpole
• Rocznik: 2012
• Tom: Vol. 6, No. 2
• Strony: 567--575
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Skwierawski A.

• Katedra Melioracji i Kształtowania Środowiska, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, pl. Łódzki 2, 10-719 Olsztyn, tel. [phone]

Bibliografia

• [1] Lossow K. Znaczenie jezior w krajobrazie młodoglacjalnym Pojezierza Mazurskiego. Zesz Probl Post Nauk Roln. 1996;431:47-59.
• [2] Choiński A. Limnologia fizyczna Polski. Poznań: Wyd Nauk UAM; 2007.
• [3] Skwierawski A. Czynniki kształtujące proces eutrofizacji wód płytkich jezior i ich podatność na degradację. W: Ochrona zasobów i jakości wody w krajobrazie wiejskim. Seria: Współczesne Problemy Kształtowania i Ochr Środ 2010;1:159-174.
• [4] Tan C.O., Ozesmi U. Generic shallow lake ecosystem model based on collective expert knowledge. Hydrobiologia. 2006;563:125-142. DOI: 10.1007/s10750-005-1397-5.
• [5] Qin B, Yang L, Chen F, Zhu G, Zhang L, Chen Y. Mechanism and control of lake eutrophication. Chinese Sci Bull. 2006;51(19):2401-2412. DOI: 10.1007/s11434-006-2096-y.
• [6] Dokulil MT, Teubner K. Eutrophication and restoration of shallow lakes - the concept of stable equilibria revisited. Hydrobiologia. 2003;506/509:29-35. DOI: 10.1023/B:HYDR.0000008629.34761.ed.
• [7] Scheffer M. Ecology of Shallow Lakes. London: Chapman and Hall; 2004.
• [8] Peckham SD, Chipman JW, Lillesand TM, Dodson SI. Alternate stable states and the shape of the lake trophic distribution. Hydrobiologia. 2006;571:401-407. DOI: 10.1007/s10750-006-0221-1.
• [9] Jeppesen E, Meerhoff M, Jacobsen BA, Hansen RS, Sondergaard M, Jensen JP, et al. Restoration of shallow lakes by nutrient control and biomanipulation - the successful strategy varies with lake size and climate. Hydrobiologia. 2007;581:269-285. DOI: 10.1007/s 10750-006-0507-3.
• [10] Skwierawski A. The causes, extent and consequences of lake drainage in the Olsztyn Lakeland in the 19th and early 20th century. In: Environment Alterations - Research and Protection Methods. Contemporary Problems of Management and Environ Protect. 2011;8:33-52.
• [11] Kudelska D, Cydzik D, Soszka H. Wytyczne monitoringu podstawowego jezior. Warszawa: PIOŚ, Bibl Monit Środow; 1994.
• [12] Skwierawski A. Kształtowanie się jakości wody odtworzonego polimiktycznego jeziora Nowe Włóki. Chem Inż Ekol S. 2006;13(2):345-354.
• [13] Skwierawski A, Cymes I. Sezonowa zmienność fosforu i mineralnych form azotu w wodzie odtworzonego płytkiego jeziora w zlewni rolniczej. Nawozy i Nawożenie. 2004;2(19):97-107.
• [14] Moss B. Engineering and biological approaches to the restoration from eutrophication of shallow lakes in which aquatic plant communities are important components. Hydrobiologia. 1990;200/201:367-378. DOI: 10.1007/BF02530354.
• [15] Nixdorf B, Deneke R. Why “very shallow” lakes are more successful opposing reduced nutrients loads. Hydrobiologia. 1997;342/343:269-284.
• [16] Scheffer M. Alternative stable states in eutrophic shallow freshwater systems: a minimal model. Hydrobiol Bull. 1989;23:73-85. DOI: 10.1007/BF02286429.