Kamieniołomy gipsowe jako cenne geostanowiska krasowe. Studium przypadku: Podole i Bukowina, Ukraina

• Autorzy: Andrejczuk W.

Warianty tytułu

EN

Gypsum quarries as valuable karst geosites. Case study: Podilla and Bukovina, Ukraine

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Gips jest skałą o szerokim rozpowszechnieniu w skorupie ziemskiej i na jej powierzchni. Ze względu na określone wartości użytkowe gips jest pożądanym surowcem skalnym, wydobywanym najczęściej w kamieniołomach. Gips należy do skał krasowiejących i łatwo ulega rozpuszczaniu w wodzie. Dlatego gipsowe serie skalne, zalegające blisko powierzchni ziemi oraz masywy gipsowe są silnie skrasowiałe. Kamieniołomy gipsowe praktycznie zawsze odsłaniają skrasowiałe wnętrza masywów gipsowych, obfitujące w różnorodne formy krasowe i paleokrasowe, w tym jaskinie. Te ostatnie często są duże i reprezentują cenne lub nawet unikatowe utwory przyrodnicze, warte objęcia ochroną prawną. Utwory krasowe najczęściej decydują o wartości ogólnej kamieniołomów gipsowych, jako geostanowisk. W artykule, na przykładzie różnych kamieniołomów Podola i Bukowiny pokazane są ich walory wynikające z obecności utworów krasowych, przede wszystkim jaskiń.

EN

Gypsum is a rock having a wide spread in the earth's crust and on its surface. Due to the specified usable values gypsum is a desired raw material, mostly mined in quarries. Gypsum belongs to karstic rocks and easily dissolves in water. Therefore, a series of gypsum rocks, lying close to the earth surface and gypsum massifs usually are strongly karstified. Gypsum quarries almost always expose the karstified interior of gypsum massifs, rich in various karst forms both karstic and paleokarstic, including caves. The latter are often large and represent a valuable or even unique natural formations, which should be taken under protection. Karst formations frequently determine the total value of gypsum quarries as geosites. In the article, the values of various gypsum quarries of Podilla and Bukovina resulting from karst formations, especially the caves, are shown, as examples.

Słowa kluczowe

PL

gips; kras gipsowy; kamieniołom; jaskinie; geostanowisko

EN

gypsum; gypsum karst; quarry; cave; geosite

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2014
• Tom: nr 26
• Strony: 93--110
• Opis fizyczny: Bibliogr. 10 poz., ryc., fot.

Twórcy

autor

Andrejczuk W.

• Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Wydział Nauk o Zdrowiu i Nauk Społecznych, Biała Podlaska, Polska

Bibliografia

• Andrejczuk W., 2007: Jaskinia Zoluszka. Издание Факультета Наук о Земле Силезского университета и Украинского института спелеологии и карстологии. Сосновец-Симферополь: 408с.
• Andrejchuk V., Klimchouk A., 1997: Gypsum karst of the Eastern-Europian Plain [in:] Int. J. Speleol. 25 (3-4): 251-261.
• Dublanskij W.N., Lomajew A.A., 1980: Karstowyje peszczery Ukrainy. Naukowa Dumka, Kijów: 177 s. (w języku rosyjskim).
• Herasymenko N.P., Korzun J.L., Ridusz B.T., 2014a: Paleogeograficzni indykatory zmin klimatu Czerniweckoho Prypruttia u serednjomu pleniglaciali (za rezultatamy wywczennia sedymentacijnoho archiwu peczery Bukowynka, zal Trapezny). Materiały miżnarod. nauk. symp.,Technodruk, Czerniwci: 21-23 (w języku ukraińskim).
• Herasymenko N.P., Korzun J.L., Ridusz B.T., 2014b.Roslynnist ta klimat Czerniweckoho Prypruttia u serednjomu pleniglaciali (palinolohiczni ta litolohiczni dani iz rozrizu zalu Trapezny peczery Bukowynka). Materiały miżnarod. nauk. symp.,Technodruk, Czerniwci, s.23-28. (w języku ukraińskim).
• Klimchouk A., Andrejchuk V., 1997: Sulphate rocks as an arena for karst development [in:] Int. J. Speleol. 25 (3-4): 9-20.
• Klimchouk A., Andreychouk V., Turchinov I., 2009: The structural prereqisites of speleogenesis in gypsum in the Western Ukraine. University of Silesia-Ukrainian Institute of Speleology and karstology. Sosnowiec-Symferopol: 96 p.
• Klimczuk A.B., Rogożnikow W.J., 1982. Sopriazonny analiz istorii formirowanija peszczernoj sistemy (na primere peszczery Atlantida). Institut geologiczeskich nauk Akademoo Nauk Ukrainy, Kijów: 57 s. (w języku rosyjskim).
• Lomajew A.A., 1979: Geologia karsta Wolyno-Podolii. Naukowa Dumka, Kijów: 130 s. (w języku rosyjskim).
• Ridusz B., Kupricz P., 2003: Peczery Czerniweckoji oblasti. Prut, Czerniowce: 67 s. (w języku ukraińskim).