Bryophytes as an element of cultural landscape: biology, place, role

• Autorzy: Zubel R. , Rybak M. , Poradowska A.

Warianty tytułu

PL

Mszaki jako element krajobrazu kulturowego: biologia, miejsce, rola

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

Bryophytes are small spore plants which occurs in all climates zones and plant formations. They form zonal (tundra) and azonal (bogs) environments or are integral part of other communities. They are very well adapted to the colonization of extreme and initial habitats. Civilization development has created for them adequate ecological niches like walls, roofs, sidewalks, lawns, parks or cemeteries. The bryophytes spontaneously colonize them, becoming an integral part of the small-town and metropolitan landscape. This paper presents the biology of bryophytes, pays attention to the key features enabling them to inhabit architectural elements. The role and place of these plants in the urbanized space were characterized, the urbanophile bryophyte species were pointed, and places in the cultural landscape where they abundantly grow were indicated. Also the potential exploiting of bryophytes in the urban conditions in utilitarian, functional and decorative form were highlighted.

PL

Mszaki to niewielkie rośliny zarodnikowe obecne we wszystkich strefach klimatycznych i ekosystemach. Tworzą zonalne (tundra) i ekstrazonale (torfowiska) formacje roślinne lub są integralnym elementem innych zbiorowisk. Są bardzo dobrze przystosowane do kolonizacji ekstremalnych i inicjalnych siedlisk, a rozwój cywilizacyjny wykreował dla nich także nisze ekologiczne w postaci murów, dachów, chodników, trawników, parków czy cmentarzy. Mszaki spontanicznie je zasiedliły, stając się integralną częścią krajobrazów małomiasteczkowych i wielkomiejskich. W niniejszym opracowaniu przybliżono biologię mszaków, zwracając uwagę na cechy kluczowe przy zasiedlaniu elementów architektonicznych. Określono rolę i miejsce tych roślin w przestrzeni zurbanizowanej, wskazano gatunki urbanofilne oraz miejsca w krajobrazie kulturowym, gdzie obficie występują. Zwrócono także uwagę na potencjał wykorzystania mszaków w warunkach miejskich w utylitarnej, funkcjonalnej i dekora- cyjnej formie.

Słowa kluczowe

EN

bryophytes; mosses; liverworts; utilisation of anthropogenic side; urbane space; cultural landscape; urban landscape

PL

mszaki; mchy; wątrobowce; wykorzystanie siedlisk antropogenicznych; przestrzeń zurbanizowana; krajobraz kulturowy; krajobraz miejski

• Wydawca: Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Zakład Architektury Krajobrazu
• Czasopismo: Topiarius. Studia krajobrazowe
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 4
• Strony: 27--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 42 poz., fot., tab., rys.

Twórcy

autor

Zubel R.

• Institute of Botany and Mycology, Faculty of Biology and Biotechnology, UMCS

autor

Rybak M.

• Department of Agroecology, Faculty of Biology and Agriculture, University of Rzeszów

autor

Poradowska A.

• Institute of Landscape Architecture, Faculty of Biology and Agriculture, University of Rzeszów

Bibliografia

• • Berardi, U. (2016). The outdoor microclimate benefits and energy saving resulting from green roofs retrofits. Energy and Buildings 121: 217-229.
• • Chiaffredo, M.K. (2004). MCK Environnement & BRYOTEC Technology. When mosses recreate the landscape on the roof, accessed 10.01.2017 at http://www.greenroofs.com/archives/gf_feb04.htm.
• • Chiaffredo, M.K., Denayer, F.-O. (2004). Mosses, a necessary step for perennial plant dynamics. Greening Rooftops for Sustainable Communities, accessed 03.03.2017 at http://greenroofs org/grtok/materials_browse.php?id=34&wha = view.
• • Chmielewski, T.J., Myga-Piątek, U., Solon, J. (2015). Typologia aktualnych krajobrazów Polski. Przegląd Geograficzny 87(3): 377-408.
• • During, H. J. (1992). Ecological classifications of bryophytes and lichens. [in:] J.W. Bates, A.M. Farmer (eds.), Bryophytes and lichens in changing environment. Oxford: Clarendon Press: 1–31.
• • Dz. U. 2006 nr 14 poz. 98. Europejska Konwencja Krajobrazowa, sporządzona we Florencji dnia 20 października 2000 r.
• • Fojcik, B. & Stebel, A. (2001). Struktura ekologiczna i przestrzenna brioflory miasta Katowice. Centrum Dziedzictwa Górnego Śląska. Materiały Opracowania. Tom 5 Fojcik, B., Stebel, A. (2006). Chosen aspects of threatened moss species occurrence in urban areas – a case study of Katowice. ‘Biodiv. Res. Conserv.’ 1?2: 187?189.
• • Frey, A., Kürschner, H. (2011). Asexual reproduction, habitat colonization and habitat maintenance in bryophytes. ‘Flora’ 206: 173?184.
• • Fudali, E. (1996). Distribution of bryophytes in various urban-use complexes of Szczecin (NW Poland). ‘Fragm. Flor. Geobot.’ 41 (2): 717-745.
• • Fudali, E. (1998). Investigations of bryophytes in Polish towns –a review of the bryological research and data. ‘Fragm. Flor. Geobot.’ 43 (1): 77-101.
• • Fudali, E. (2000). Some open questions of the bryophytes of urban areas and their response to urbanization’s impact. ‘Perspectives in Environmental Sciences’. 2 (1): 14-18.
• • Fudali, E. (2005). Bryophyte species diversity and ecology in the parks and cemeteries of selected Polish cities. Wrocław: Wyd. Akad. Rol.
• • Fudali, E. (2006). Influence of city on bryophyte floristical and ecological diversity in parks and cemeteries. ‘Biodiv. Res. Conserv.’ 1-2: 131?137.
• • Fudali, E. (2011). Zmiany zachodzące współcześnie w brioflorze miast na przykładzie parków Wrocławia (obserwacje z lat 2000, 2006 i 2011). [in]: Z. Kącki & E. Stefańska-Krzaczek (eds): Synantropizacja w dobie zmian różnorodności biologicznej. Acta Botanica Silesiaca 6: 81-95.
• • Glime, J.M. (2008). Bryophyte Ecology Vol. 5. Uses, Chapter 5. Construction. Ebook sponsored by Michigan Technological University and the International Association of Bryologists. accessed on 12.01.2017 at http://www.bryoecol.mtu.edu/.
• • Grant, G. (2006). Green roofs and biodiversity: Extensive green roofs in London. ‘Urban Habitats’ 4(1): 51-65, http://www.urbanhabitats.org/v04n01/london_pdf.pdf
• • Grolle, R. & Long, D.G. (2000): An annotated check-list of the Hepaticae and Anthocerotae of Europe and Macaronesia. ‘Journal of Bryology’ 22: 103–140.
• • Grunwald, L., Heusinger, J., Weber, S. (2017). A GIS-based mapping methodology of urban green roof ecosystem services applied to a Central European city. ‘Urban Forestry & Urban Greening’ 22: 54-63.
• • Hill, M.O., Bell, N., Bruggeman-Nannenga, M.A., Brugués, M., Cano, M.J., Enroth, J., Flatberg, K.I., Frahm, J.P., Gallego, M.T., Garilleti, R., Guerra, J., Hedenäs, L., Holyoak, D.T., Hyvönen, J., Ignatov, M.S., Lara, F., Mazimpaka, V., Mu?oz, J., Söderström, L. (2006). An annotated checklist of the mosses of Europe and Macaronesia. ‘Journal of Bryology’ 28: 198–267.
• • IGRA (The International Green Roof Association). Green Roof Types, accessed 03.03.2017 at http://www.igra-world.com/types_of_green_roofs/index.php.
• • Jędrzejko, K. (1990). Mchy (Bryopsida) Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i leśnego pasa ochronnego wobec antropopresji. Polska Akademia Nauk. Wrocław, Warszawa, Kraków.
• • Klama, H. (2006a). Systematic catalogue of Polish liverwort and hornwort taxa. [in:] J. Szweykowski. An annotated checklist of Polish liverworts and hornworts. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences 83–100.
• • Köhler, M. (2006). Green roofs and biodiversity: Long-term vegetation research on two extensive green roofs in Berlin. ‘Urban Habitats’ 4(1): 3-26; http://www.urbanhabitats.org/v04n01/berlin_pdf.pdf
• • Kowarik, I., Buchholz, S., von der Lippe, M., Seitz B. (2016) Biodiversity functions of urban cemeteries: Evidence from one of the largest Jewish cemeteries in Europe. Urban Forestry & Urban Greening 19: 68-78.
• • Lindo, Z., Gonzales, A. (2010). The bryosphere: an integral and influential component of the Earth’s biosphere. ‘Ecosystems’ 13: 612–627.
• • Mägdefrau, K. (1982). Life-forms of bryophytes. [in:] A.J.E. Smith (ed.). Bryophyte ecology, London: 45-58.
• • Magill, R.E. (2010). Moss diversity: New look at old numbers. ‘Phytotaxa’ 9: 167-174.
• • Nałkowski, W. (1901). Ziemia i człowiek. Szkice i studya geograficzne. Warszawa: Wyd. Jan Fisher.
• • Schaepe, A. (1986). Veränderungen der Moosflora von Belin (West). ‘Bryophytorum Bibliotheca’ 33: 1-392.
• • Shaw, A.J., Goffinet, B. (2009). Bryophyte Biology. Cambridge: Cambridge University Press.
• • Sims, A.W., Robinson, C.E, Smart, Ch.C., Voogt, J.A., Hay, G.J., Lundholm, J.T., Powers, B., O’Carroll, D.M. (2010). Retention performance of green roofs in three different climate regions. Journal of Hydrology 542: 115-124.
• • Smith, R.M., Thompson, K., Warren, P.H., Gaston, K.J. (2010). Urban domestic gardens (XIII): Composition of the bryophyte and lichen floras, and determinants of species richness. ‘Biological Conservation’ 143: 873-882.
• • Söderström, L., Gunnarsson, U. (2003). Life history strategies. A catalogue of population biology parameters for bryophytes accurring in North-Western Europe. Manual 1.0. Trondheim: BryoPlanet 1-68.
• • Söderström, L., Hagborg, A., von Konrat, M., Bartholomew-Began, S., Bell, D., Briscoe, L., Brown, E., Cargill, DC., Costa, DP., Crandall-Stotler, BJ., Cooper, ED., Dauphin, G., Engel, JJ., Feldberg, K., Glenny, D., Gradstein, SR., He, X., Heinrichs, J., Hentschel, J., Ilkiu-Borges, AL., Katagiri, T., Konstantinova, NA., Larraín, J., Long, DG., Nebel, M., Pócs, T., Puche, F., Reiner-Drehwald, E., Renner, MA., Sass-Gyarmati, A., Schäfer-Verwimp, A., Moragues, JG., Stotler, RE., Sukkharak, P., Thiers, BM., Uribe, J., Váňa, J., Villarreal, JC., Wigginton, M., Zhang, L., Zhu, RL. (2016). World checklist of hornworts and liverworts. World Checklist of Hornworts and Liverworts. PhytoKeys, 59: 1–828.
• • Solon, J. (2013). Wybrane podejścia do typologii krajobrazu w Polsce i ich przydatność dla implementacji Europejskiej Konwencji Krajobrazowej. [w:] Identyfikacja i waloryzacja krajobrazów – wdrażanie Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa: 17–25.
• • Studlar, S.M., Peck, J.E. (2009). Extensive Green Roofs and Mosses: Reflections from a Pilot Study in Terra Alta, West Virginia. ‘Evansia’ 26(2): 52-63.
• • Vanderporten, A., Goffinet, B. (2009). Introduction to bryophytes. Cambridge University Press, Cambridge, New York, Melbourne, Madrid, Cape Town, Singapore, S?o Paulo.
• • Vijayaraghavan, K. (2016). Green roofs: A critical review on the role of components, benefits, limitations and trends. Renewable and Sustainable Energy Reviews 57: 740-752.
• • Villarreal, J.C., Cargill, D.C., Hagborg, A., Söderström, L., Renzaglia, K.S. (2010). Synthesis of hornwort diversity: Patterns, causes and future work, Phytotaxa 9: 150-166.
• • von Konrat, M., Söderström, L., Renner, M.A.M., Hagborg, A., Briscoe, L., Engel, J.J. (2010). Early Land Plants Today (ELPT): How many liverwort species are there? ‘Phytotaxa’ 9: 22-40.
• • Wong, N.H., Tan, A.Y.K, Chen, Y., Sekar, K., Tan, P.Y., Chan, D., Chiang, K., Wong, N.C. (2010). Thermal evaluation of vertical greenery systems for building walls. Building and Environment 45: 663-672.
• • Żarnowiec, J. (1996). The bryoflora of urban areas-a floristic-ecological case study of Oświęcim town (S Poland). Fragm. ‘Flor. Geobot.’ 41 (1): 355-377.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).