Asynchronous development of two Late Glacial lake basins near the Drwęca ice-marginal valley (N Poland)

• Autorzy: Gamrat W. W. , Błaszkiewicz M. , Andrzejewski L. , Krześlak I.

Identyfikatory

DOI

10.7306/gq.1348

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Lacustrine organic sediments were sampled at Gronowo (Chełmno Plateau) and Piotrkowo (Dobrzyń Plateau) located within a widespread system of subglacial channels separated by the large Drwęca ice-marginal valley. They have been examined for their pollen, plant macro-remains and geochemistry, as well as radiocarbon-dated. The analyses have allowed reconstructing the evolution of the area and presenting an asynchronous appearance of two lakes. Before lake sedimentation, glaciolimnic sediments from the end of Plenivistulian, at the site of Piotrkowo, was dated. Lacustrine sedimentation started during the Allerød at Gronowo, and during the Preboreal at Piotrkowo. The different age of the two lakes is ascribed mainly to differences in the Late Glacial drainage conditions which directly affected the melting away of dead-ice blocks buried in the channels.

Słowa kluczowe

EN

Palaeolakes; buried dead ice; Plenivistulian; Late Glacial; Holocene; northern Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Geological Quarterly
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 61, No. 2
• Strony: 450--464
• Opis fizyczny: Bibliogr. 84 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Gamrat W. W.

• Nicolaus Copernicus University, Department of Geomorphology and Paleogeography of the Quaternary, Lwowska 1, 87-100, Toruń, Poland

autor

Błaszkiewicz M.

• Institute of Geography and Spatial Organisation of the Polish Academy of Sciences, Department of Environmental Resources and Geohazard, Kopernika 19, 87-100 Toruń, Poland

autor

Andrzejewski L.

• Nicolaus Copernicus University, Department of Geomorphology and Paleogeography of the Quaternary, Lwowska 1, 87-100, Toruń, Poland

autor

Krześlak I.

• Nicolaus Copernicus University, Department of Geomorphology and Paleogeography of the Quaternary, Lwowska 1, 87-100, Toruń, Poland

Bibliografia

• 1. Andrzejewski, L., 1994. Evolution of the fluvial system of the lower Vistula valley in the Late Vistulian and Holocene on the base of selected valley of its tributaries (in Polish with English summary). Wydawnictwo UMK, Toruń.
• 2. Andrzejewski, L., Gamrat, W.W., Noryśkiewicz, B., 2009. Zarys ewolucji środowiska przyrodniczego okolic Gronowa w okresie późnego glacjału i holocenu w świetle badań palinologicznych (in Polish). In: Badania podstawowe i aplikacyjne w naukach geograficznych (ed. L. Kasprzak): 235-240. Wydawnictwo UAM, Poznań.
• 3. Balwierz, Z., 2010. Analiza pyłkowa osadów torfowiska Żabieniec. In: Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach (eds. J. Twardy, S. Żurek and J. Forysiak): 179-188. Wydawnictwo Naukowe Bogucki, Poznań.
• 4. Benn, D.I., Evans, D.J.A., 1998. Glaciers and Glaciations. Arnold, London.
• 5. Berggren, G., 1969. Atlas of Seeds and Small Fruits of North - west-European Plant Species with Morphological Descriptions. Part 2. Cyperaceae. Swedish Natural Sciences Research Council, Stockholm.
• 6. Berglund, B.E., Ralska-Jasiewiczowa, M., 1986. Pollen analysis and pollen diagrams. In: Handbook of Holocene Palaeoecology and Palaeohydrology (ed. B.E. Berglund): 455-484. John Wiley & Sons Ltd., Chichester.
• 7. Błaszkiewicz, M., 1998. Dolina Wierzycy, jej geneza oraz rozwój w późnym plejstocenie i wczesnym holocenie (in Polish). Dokumentacja Geograficzna, 10.
• 8. Błaszkiewicz, M., 2005. Późnoglacjalna i wczesnoholoceńska ewolucja obniżeń jeziornych na Pojezierzu Kociewskim (wschodnia część Pomorza) (in Polish). Prace Geograficzne, 201. Wydawnictwo Naukowe IGiZP, Warszawa.
• 9. Błaszkiewicz, M., 2007. Geneza i ewolucja mis jeziornych na młodoglacjalnym obszarze Polski - wybrane problemy (in Polish). Studia Limnologia et Telematologica, 1: 5-16.
• 10. Błaszkiewicz, M., 2011a. Stanowisko 5. Gronowo. Geomorfologia w rejonie stanowiska Gronowo (in Polish). In: Człowiek i jego wpływ na środowisko przyrodnicze w przeszłości i czasach historycznych. V Polska Konferencja Paleobotaniki Czwartorzędu (eds. P. Hulisz, M.T. Karasiewicz and A.M. Noryśkiewicz): 113-114. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• 11. Błaszkiewicz, M., 2011b. Timing of the final disappearance of permafrost in the central European Lowland, as reconstructed from the evolution of lakes in N Poland. Geological Quarterly, 55 (4): 361-374.
• 12. Błaszkiewicz, M., Kordowski, J., 2009. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Kowalewo Pomorskie, numer 326 (in Polish). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• 13. Błaszkiewicz, M., Brademan, B., Brauer, A., Brykała, D., Degórski, M., Froehlich, W., Gierszewski, P., Hirsch, F., Kaczmarek, H., Kordowski, J., Kramkowski, M., Krzymińska, J., Lamparski, P., Lutyńska, M., Mirosław-Grabowska, J., Nicolay, A., Noryśkiewicz, A., Noryśkiewicz, B., Obremska, M., Ott, F., Raab, A., Raab, T., Schneider, A., Schwab, M., Słowiński, M., Tyszkowski, S., Wulf, S., Zawiska, I., 2013. Introduction to ICLEAfieldtrips - Stara Kiszewa 2013. 2nd Annual ICLEA Workshop 2013: Dynamics of climate and landscape evolution of cultural landscape in the Northern Central European Lowlands since the last ice age: 53-66, Potsdam.
• 14. Błaszkiewicz, M., Piotrowski, J., Brauer, A., Gierszewski, P., Kordowski, J., Kramkowski, M., Lamparski, P., Lorenz, S., Noryśkiewicz, A., Ott, F., Słowiński, M., Tyszkowski, S., 2015. Climatic and morphological controls on diachronous postglacial lake and river valley evolution in the area of Last Glaciation, northern Poland. Quaternary Science Reviews, 119: 13-27.
• 15. Böse, M., 1995. Problems of dead ice and ground ice in the central part of the North European plain. Quaternary International, 28: 123-125.
• 16. Cappers, R.T.J., Bekker, R.M., Jans, J.E.A., 2006. Digital Seed Atlas of the Netherlands. Bakhuis/Groningen University Library, Groningen.
• 17. De Klerk, P., 2002. Changing vegetation patterns in the Endinger Bruch area (Vorpommern, NE Germany) during the Weichselian Lateglacial and Early Holocene. Review of Palaeobotany and Palynology, 119: 275-309.
• 18. De Klerk, P., 2004. Confusing concepts in Lateglacial startigraphy and geochronology: origin, consequences, conclusions (with special emphasis on the type locality Bollingso). Review of Palaeobotany and Palynology, 129: 265-298.
• 19. De Klerk, P., Janke, W., Kuhn, P., Theuerkrauf, M., 2008. Environmental impact of the Laacher See eruption at a large distance from the volcano: integrated palaeoecological studies from Vorpommern (NE Germany). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 270: 196-214.
• 20. Deneko, P., Andrzejewski, L., 2012. Morfogeneza ukierunkowanych form w obrębie północnego fragmentu subglacjalnej rynny rzeki Lubianki (Wysoczyzna Dobrzyńska) (in Polish). Przestrzeń w badaniach geograficznych (eds. K. Fortuniak et al.): 37-45. Wydawnictwo UŁ, Łódź.
• 21. Dyakowska, J., 1959. Podręcznik analizy pyłkowej (in Polish). Metody i problemy. Wyd. Geol., Warszawa.
• 22. Dzierżek, J., 2009. Paleografia wybranych obszarów Polski w czasie ostatniego zlodowacenia (in Polish). Acta Geographica Lodziensia, 95: 1-112.
• 23. Galon, R., 1983. On the origin of subglacial channels. Studies in Quaternary Geomorphology (eds. D.J. Briggs and R.S. Waters): 85-95. International Symposia Series, Cambridge.
• 24. Gamrat, W.W., Andrzejewski, L., Krześlak, I., 2014. Postglacjalne zmiany środowiska przyrodniczego na Wysoczyźnie Dobrzyńskiej zapisane w profilu osadów biogenicznych w Piotrkowie (in Polish). Landform Analysis, 25: 3-11.
• 25. Grosse, G., Jones, B., Arp, C., 2013. Thermokarst lakes, drainage, and drained basins. In: Treatise on Geomorphology (ed. J.F. Shroder): 325-353. Academic Press, San Diego.
• 26. Homann, M., Merkt, J., Muller, H., 2002. Sedimentologische und pollenanalytische Untersuchungen einiger mecklenburgischer See-ein West-Ost-Transekt. Greifswalder Geographische Arbeiten, 26: 35-38.
• 27. Isarin, R.F.B., Bohncke, S.J.P., 1999. Mean July temperatures during the Younger Dryas in northwestern and central Europe as inferred from climate indicator plant species. Quaternary Research, 51: 158-173.
• 28. Isarin, R.F.B., Renssen, H., 1999. Reconstructing and modeling late Weichselian climates: the Younger Dryas in Europe as a case study. Earth-Science Reviews, 48:1-38.
• 29. Jaworski, T., 2017. The morphology of peat bog surfaces on Hermansenoya, NW Svalbard. Polar Science, 11: 83-95.
• 30. Jaworski, T., Chutkowski, K., 2015. Genesis, morphology, age and distribution of cryogenic mounds on Kaffioyra and Hermansenoya, Northwest Svalbard. Permafrost and Periglacial Processes, 26: 304-320.
• 31. Jaworski, T., Niewiarowski, W., 2012. Frost peat mounds on Hermansenoya (Oscar II Land, NW Svalbard): their genesis, age and terminology. Boreas, 41: 660-672.
• 32. Jones, B.M., Grosse, G., Arp, C.D., Jones, M.C., Walter-Anthony, K.M., Romanowsky, V.E., 2011. Modern thermokarst lake dynamics in the continuous permafrost zone, northern Seward Pennisula, Alaska. Journal of Geophysical Research. Biogeosciences, 116, G00M03.
• 33. Kaiser, K., 2001. Die spätpleistozöne bis frϋhholozöne Beckenentwicklung in Mecklenburg-Vorpommern. GreifswaL der Geographische Arbeiten, 24: 1-208.
• 34. Kaiser, K., Hilgers, A., Schlaak, N., Jankowski, M., Kühn, P., Bussemer, S., Przegiętka, K., 2009. Palaeopedological marker horizons in northern central Europe: characteristics of Lateglacial Usselo and Finow soils. Boreas, 38: 591-609.
• 35. Kaiser, K., Lorenz, S., Germer, S., Juschus, O., Kϋster, M., Libra, J., Bens, O., Hϋttl, R.F., 2012. Late Quaternary evolution of rivers, lakes and peatland in northeast Germany reflecting past climatic and human impact - an overview. E&G Quaternary Science Journal, 61: 103-132.
• 36. Karasiewicz, M.T., Hulisz, P., Noryśkiewicz, A.M., Krześlak, I., Świtoniak, M., 2014. The record of hydroclimatic changes in the sediments of a kettle-hole in a young glacial landscape (north-central Poland). Quaternary International, 328-329: 264-276.
• 37. Kot, R., 2015. The point bonitation method for evaluating geodiversity: a guide with examples (Polish Lowland). Geografiska Annaler, Series A: Physical Geography, 97: 375-393.
• 38. Kozarski, S., 1967. Origin of the subglacial channels in the North Polish and North German Plain. Bulletin de la Société des Sciences et des Lettres de Poznań. Série B: Sciences Mathématiques et Naturelles, 20: 21-36.
• 39. Latałowa, M., 2003a. Holocen (in Polish). In: Palinologia (eds. S. Dybova-Jachowicz and A. Sadowska): 273-307. Wydawnictwo IB PAN, Kraków.
• 40. Latałowa, M., 2003b. Późny glacjał (in Polish). In: Palinologia (eds. S. Dybova-Jachowicz and A., Sadowska): 266-272. Wydawnictwo IB PAN, Kraków.
• 41. Leroy, S.A.G., Zotlitschka, B., Negendank, J.F.W., Seret, G.,2000., Palynological analyses in the laminated sediment of Lake Holzmaar (Eifel, Germany); duration of Lateglacial and Preboreal biozones. Boreas, 29: 52-71.
• 42. Litt, T., Stebich, M., 1999. Bio- and chronostratigraphy of the lateglacial in the Eifel region, Germany. Quaternary International, 61: 5-16.
• 43. Litt, T., Früchtl, M., Kubisz, B., Stebich, M., 1997. Palaeobotanical Investigations. 7th International Symposium on Paleolimnology. Excurision B: Laacher See and Eifel maar lakes. Heiligkreuztal: 25-29. Germany.
• 44. Litt, T., Stebich, M., Brauer, A., 1998. Bio- and chronostratigraphy of the Lateglacial in the Eifel region based on varved sediments. Mediterranean Lacustrine Records. 3rd Workshop of the European Lake Drilling Programme ELDP. Ptolemais: 82-88.
• 45. Litt, T., Brauer, A., Goslar, T., Merkt, J., Bałaga, K., Müller, H., Ralska-Jasiewiczowa, M., Stebich, M., Negendank, J.F.W., 2001., Correlation and synchronisation of Lateglacial continental sequences in northern central Europe based on annually laminated lacustrine sediments. Quaternary Science Reviews. 20: 1233-1249.
• 46. Litt, T., Schmicke, H.-U., Kromer, B., 2003. Environmental response to climate and volcanic events in central Europe during the Weichselian Lateglacial. Quaternary Science Reviews, 22: 7-32.
• 47. Madeyska, T., 1995. Roślinność Polski u schyłku części ostatniego zlodowacenia (in Polish). Przegląd Geograficzny, 43: 595-599.
• 48. Mangerud, J., Andersen, S.T., Berglund, B.E., Donner, J.J., 1974. Quaternary stratigraphy of Norden, a proposal for terminology and classification. Boreas, 3: 109-128.
• 49. Marks, L., 1996. Rola martwego lodu w kształtowaniu mis jeziornych obecnych pojezierzy (in Polish). Acta Geographica Lodziensia, 71: 181-193.
• 50. Molewski, P., 1999. The Gopło subglacial channel (tunnel valley) - the problem of its origin and participation in meltwater outflow during the Vistulian glaciation (in Polish with English summary). Studia Societatis Scientiarum Torunensis, Geographia et Geologia, 10: 1-172.
• 51. Morrtensen, M.F., Birks, H.H., Christensen, Ch., Holm, J., Noe-Nygaard, N., Odgaard, B.V., Olsen, J., Rasmussen, K.L., 2011. Lateglacial vegetation development in Denmark - New evidence based on macrofossil and pollen from Slotseng, a small-scale site in southern Jutland. Qualernary Science Reviews, 30: 2534-2550.
• 52. Nalepka, D., Walanus, A., 2003. Data processing in pollen analysis. Acta Palaeobotanica, 43: 125-134.
• 53. Niewiarowski, W., 1959. Formy polodowcowe i typy deglacjacji na Wysoczyźnie Chełmińskiej (in Polish). Studia Societatis Scientiarum Torunensis, 4: 1-170.
• 54. Niewiarowski, W., 1968. Morfologia i rozwój pradoliny i doliny dolnej Drwęcy (in Polish). Studia Societatis Scientiarum Torunensis, 6: 1-131.
• 55. Niewiarowski, W., 1988. Levels in subglacial channels and their significance in determining the channel origin and evolution. Geographia Polonica, 55: 114-127.
• 56. Niewiarowski, W., 1989. Wahania poziomu jezior w późnym glacjale i w holocenie na przykładzie jezior Pojezierza Brodnickiego (in Polish). Studia i materiały oceanologiczne, 56: 277-288.
• 57. Niewiarowski, W., 1995a. Wahania poziomu wody w jeziorze biskupińskim i ich przyczyny (in Polish). In: Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w późnym glacjale i holocenie (ed. W. Niewiarowski): 215-234. Wydawnictwo Turpress, Toruń.
• 58. Niewiarowski, W., 1995b. Diagnostic features of subglacial channels of glacial and glacio-glaciofluvial origin, exampled by channels of the Chełmno-Dobrzyń and the eastern Gniezno lakelands. Quaestiones Geographicae, Special Issue, 4: 225-231.
• 59. Niewiarowski, W., 2003. Pleni- and late Vistulian glacial lakes, their sediments and landforms: a case study from the young glacial landscape of northern Poland. Prace Geograficzne, 189: 61-85.
• 60. Nitz, B., 1984. Grundzüge der Beckenentwicklung im mitteleuropäischen Tiefland - Modell einer Sediment- und Reliefgenese. Peterrmanns Geographische Mitteilungen, 128: 133-141.
• 61. Nitz, B., Schirrmeister, L., Klessen, R., 1995. Spätglazial-altholozöne Landshaftsgeschichte auf dem nördlichen Barnim - zum Beckenentwicklung im nordostdeutschen Tiefland. Peterrmanns Geographische Mitteilungen, 139: 143-158.
• 62. Niu, F., Lin, Z., Liu, H., Lu, J., 2011. Characteristics of thermokarst lakes and their influence on permafrost in Qinghaie Tibet Plateau. Geomorphology, 132: 222-233.
• 63. Noryśkiewicz, B., 1995. Zmiany szaty roślinnej okolic jeziora Biskupińskiego w późnym glacjale i holocenie pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych (in Polish). In: Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w późnym glacjale i holocenie (ed. W. Niewiarowski): 147-179. Wydawnictwo Turpress, Toruń.
• 64. Nowaczyk, B., 1994. Wiek jezior i problemy zaniku brył martwego lodu na przykładzie sandru Brdy w okolicy Charzykowy (in Polish). Acta Universitatis Nicolai Copernici, Geografia, 27: 97-110.
• 65. Pachur, H.J., Röper, H.P., 1987. Zur Paläolimnologie Berlin Seen. Berliner Geographische Abhandlungen, 44.
• 66. Pasierbski, M., 1979. Remarks on the genesis of subglacial channels in northern Poland. Eiszeitalter und Gegenwart, 29: 185-200.
• 67. Piotrowski, J., Tylmann, K., Narloch, W., Wysota, W., Damsgaard, A., Egholm, D.L., Larsen, N.K., 2014. A soft-bed system under the Skandinavian Ice Sheet: mosaic of stable and deforming spots. In: Abstrackt from 31st Nordic Geological Winter Meeting: 1, Lund.
• 68. Ralska-Jasiewiczowa, M., Goslar, T., Madeyska, T., Starkel, L., 1998. Lake Gościąż, central Poland. A monographic study. Part 1. Wydawnictwo IB PAN, Kraków.
• 69. Reimer, P.J., Baillie, M.G.L., Bard, E., Bayliss, A., Beck, J.W., Blackwell, P.G., Bronk Ramsey, C., Buck, C.E., Burr, G.S., Edwards, R.L., Friedrich, M., Grotes, P.M., Guilderson, T.P., Hajdas, I., Heaton, T.J., Hogg, A.G., Hughen, K.A., Kaiser, K.F., Kromer, B., McCormac, F.G., Manning, S.W., Reimer, R.W., Richards, D.A., Southon, J.R., Talamo, S., Turney, C.S.M., van der Plicht, J., Weyhenmeyer, C.E., 2009. Intcal09 and Marine09 radiocarbon age calibration curves, 0-50000 years cal BP. Radiocarbon, 51: 1111-1150.
• 70. Sadowska, A., Chłopek, K., 2003. Metody terenowe i laboratoryjne (in Polish). In: Palinologia (eds. S. Dybova-Jachowicz and A. Sadowska): 72-82. Wydawnictwo IB PAN, Kraków.
• 71. Słowiński, M., Błaszkiewicz, M., Brauer, A., Noryśkiewicz, B., Ott, F., Tyszkowski, S., 2014. The role of melting dead ice on landscape transformation in the early Holocene in Tuchola Pinewoods, North Poland. Quaternary International, 388: 64-75.
• 72. Stančikaité, M., Šinkūnas, P., Šeiriené, V., Kisieliné, D., 2008. Patterns and chronology of the Lateglacial environmental development at Pamerkiai and Kašuciai, Lithuania. Quaternary Science Reviews, 27: 127-147.
• 73. Starkel, L., Michczyńska, D.J., Krąpiec, M., Margielewski, W., Nalepka, D., Pazdur, A., 2013. Progress in the Holocene chrono-climatostratigraphy of polish territory. Geochronometria, 40: 1-21.
• 74. Van Loon, A., Błaszkiewicz, M., Degórski, M., 2012. The role of permafrost in shaping the Late Glacial relief of northern Poland. Netherlands Journal of Geosciences, 91: 223-231.
• 75. Velichkevich, F.Yu., Zastawniak, E., 2006. Atlas of the Pleistocene vascular plant macrofossils of Central and Eastern Europe. Part 1 - Pteridophytes and monocotyledons. Wydawnictwo IB PAN, Kraków.
• 76. Velichkevich, F.Yu., Zastawniak, E., 2008. Atlas of the Pleistocene vascular plant macrofossils of Central and Eastern Europe. Part 2 - Herbaceous dicotyledons. Wydawnictwo IB PAN, Kraków.
• 77. Wacnik, A., 2009. Vegetation development in the Lake Miłkowski area, north-eastern Poland, from the Plenivistulian to the late Holocene. Acta Palaeobotanica, 49: 287-335.
• 78. Walanus, A., Goslar, T., 2009. Radiocarbon dating (in Polish with English summary). Wydawnictwo AGH, Kraków.
• 79. Walanus, A., Nalepka, D., 1996. Program POLPAL - palinologiczna baza danych, Instrukcja obsługi (in Polish). Wydawnictwo IB PAN, Kraków.
• 80. Walanus, A., Nalepka, D., 2010. Calibration of Mangerud's boundaries. Radiocarbon, 52: 1639-1644.
• 81. Wasylikowa, K., 2001. Przemiany roślinności jako odbicie procesów wydmotwórczych i osadniczych w młodszym dryasie i holocenie na stanowisku archeologicznym w Witowie koło Łęczycy (in Polish). Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna, 41: 43-80.
• 82. Więckowski, K., 1959. Pierwsze próby z sondą rdzeniową do pobierania monolitów osadów dennych jezior (in Polish). Przegląd Geograficzny, 31: 361-366.
• 83. Więckowski, K., 1966. Osady denne Jeziora Mikołajewskiego (in Polish). Prace Geograficzne IG PAN, 57.
• 84. Więckowski, K., 1993. Dotychczasowny stan rozpoznania osadów dennych jezior „Na Jazach” - cechy makroskopowe (in Polish). In: Jezioro Gościąż - stań badań nad osadami dennymi i środowiskiem współczesnym (ed. M. Ralska-Jasiewiczowa): 77-92. Polish Botanical Studies Guide book Series, 8.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).