Gospodarcze i ekologiczne skutki melioracji torfowisk w otoczeniu mineralnych gleb gruntów ornych o różnej jakości (na przykładzie doliny rzeki Por i torfowiska Kuwasy)

• Autorzy: Jankowska-Huflejt H. , Prokopowicz J. , Lipiński J.

Warianty tytułu

EN

Economic and ecological effects of the reclamation of peatlands surrounded by mineral arable soils of various quality (an example the Por River valley and Kuwasy peatland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem badań była ocena gospodarczo-ekologicznych skutków melioracji torfowisk wykonanych przed ok. 60 laty w dolinie rzeki Por (1953 r.) w powiecie zamojskim oraz w dolinie rzeki Biebrza na obiekcie Kuwasy (1954 r.) w powiecie grajewskim. Torfowiska położone były w sąsiedztwie gruntów ornych o glebach: bardzo dobrych w dolinie rzeki Por (7 wsi) oraz średnich (8 wsi) i słabych (7 wsi) w dolinie rzeki Biebrza (Kuwasy). Stan po melioracji oceniano w latach 1962, 2002 (powszechny spis rolny) i 2007 (spis reprezentacyjny). Melioracje i zagospodarowanie użytków zielonych były czynnikiem intensyfikującym produkcję rolniczą, szczególnie we wsiach o średnich i słabych glebach gruntów ornych. Plony z użytków zielonych zwiększyły się 3-krotnie, a z gruntów ornych o 30–150% (głównie zbóż). Obsada inwentarza produkcyjnego zwiększyła się o ponad 80% w pierwszym okresie – do 1962 r. i o ponad 200% do 2007 r., zwłaszcza we wsiach o glebach średnich i słabych, w których zwiększył się też wskaźnik reprodukcji substancji organicznej. Wzrósł poziom intensywności organizacji produkcji rolniczej – we wsiach o glebach średnich i słabych w całym badanym okresie, a we wsiach o glebach bardzo dobrych w pierwszym okresie po melioracji (10 lat). Produkcja globalna w jednostkach zbożowych na ha UR wzrosła 2-krotnie we wsiach o glebach bardzo dobrych i aż 4-krotnie we wsiach o glebach średnich i słabych, a w przeliczeniu na mieszkańca 3-krotnie na glebach bardzo dobrych i 4-krotnie we wsiach o glebach średnich i słabych. W pierwszym okresie (10 lat) zwiększył się udział gruntów ornych a zmniejszył udział trwałych użytków, a po zmianie m.in. relacji cenowych na produkty ro ślinne i zwierzęce proporcje te uległy odwróceniu. W strukturze zasiewów zwiększył się udział zbóż i roślin pastewnych kosztem udziału roślin okopowych. Na przykładzie badań zmeliorowanych obiektów torfowych można stwierdzić, że takie obiekty w otoczeniu średnich i słabych gleb gruntów ornych należy modernizować i nadal racjonalnie użytkować, aby w pełni wykorzystać warunki powstałe w wyniku regulacji stosunków powietrzno-wodnych gleb torfowych.

EN

The study was aimed at assessing economic and ecological effects of the reclamation of peatlands performed ca. 60 years ago in the Por River valley, Zamość County (1953) and in the Biebrza River valley on Kuwasy object, Grajewo County in 1954. Peatlands were situated in the vicinity of arable lands of very good soils in the Por River valley (7 villages) and of medium (8 villages) and weak soils (7 villages) in the Biebrza River (Kuwasy). The status after reclamation was assessed for the years 1962, 2002 (common agricultural census) and for 2007 (representative census). Reclamations and grassland management intensified agricultural production, especially in villages of medium and weak soils of arable lands. Yields from grasslands increased threefold and those from arable lands (mainly cereals) increased by 30 to 150%. Animal stock increased by more than 80% till the year 1962 and by more than 200% till 2007, particularly in villages of medium and weak soils where the index of organic matter reproduction increased as well. The intensity of organization of agricultural production increased in villages of medium and weak soils in the whole study period and in villages of very good soils – in the first 10 years after reclamation. Total production in cereal units per ha AA increased twofold in villages of very good soils and as much as four times in villages of medium and weak soils. Per capita production increased threefold in villages of very good soils and four times in villages of medium and weak soils. The share of arable lands increased and that of permanent grasslands decreased 10 years after reclamation. These proportions reversed after a change in the prices of plant and animal products. The share of cereals and fodder plants increased at the expense of tuber crops. Studies of reclaimed peatlands show that such objects surrounded by medium and weak soils should be modernized and still used in order to fully utilise the conditions created after the regulation of air and water relations in peat soils.

Słowa kluczowe

PL

intensywność organizacji produkcji rolniczej; melioracje; obsada zwierząt; plony; produkcja globalna struktura zasiewów; substancja organiczna; użytki zielone

EN

animal stock; crop structure; grasslands; intensity of organisation of agricultural production; organic matter; reclamation; total production; yields

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2013
• Tom: T. 13, z. 2
• Strony: 33--52
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz.

Twórcy

autor

Jankowska-Huflejt H.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Zakład Użytków Zielonych, al. Hrabska 3, 05-090 Raszyn; tel. [phone]

autor

Prokopowicz J.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Zakład Użytków Zielonych

autor

Lipiński J.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Zakład Inżynierii Wodnej i Melioracji

Bibliografia

• 1. JANKOWSKA-HUFLEJT H., DOMAŃSKI J.P. 2009. Aktualne i możliwe kierunki wykorzystania trwałych użytków zielonych w Polsce. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 8. Z. 2b(24) s. 31–49.
• 2. JANKOWSKA-HUFLEJT H., WRÓBEL B., TWARDY S. 2011. Current role of grasslands in development of agriculture and rural areas in Poland – an example of mountain voivodships małopolskie and podkarpackie. Journal of Water and Land Development. No 15 s. 3–17.
• 3. KACA E., SZUNIEWICZ J., CHRZANOWSKI S. 1995 Instrukcja eksploatacji techniczno-rolniczej obiektu Kuwasy. Maszynopis. IMUZ. Falenty, Biebrza.
• 4. KAMIŃSKI J. 2005 Zróżnicowanie flory i wartości przyrodniczej łąk na zagospodarowanym torfowisku w zależności od warunków wilgotnościowych. Pr. doktor. Maszynopis. Falenty. IMUZ ss. 110, 8 załączników.
• 5. Kodeks dobrej praktyki rolniczej 2002. Warszawa. MRiRW, MŚ ss. 96.
• 6. KOPEĆ B. 1968. Systemy gospodarcze w rolnictwie polskim w latach 1955-1965. Warszawa. PWRiL ss. 539.
• 7. ŁOŚ M.J. 2005. Melioracje rolne w procesie transformacji. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie. Nr 3 s. 113–118.
• 8. MIODUSZEWSKI W. 1992. Wybrane problemy eksploatacji systemów wodno-melioracyjnych. Melioracje Rolne Biuletyn. Informacyjny. Nr 1/2.
• 9. NIEWIADOMSKI W. 1954. Ekspertyza przedmelioracyjna regionu bagien Augustów – Grajewo – Goniądz – Sztabin. Wrocław. PWN ss. 86.
• 10. OKRUSZKO H., PIAŚCIK H. 1990. Charakterystyka gleb hydrogenicznych. Olsztyn. Wydaw. ART ss. 291.
• 11. PROKOPOWICZ J. 1974. Efekty ekonomiczne melioracji i zagospodarowania torfowisk kuwaskich. Biblioteczka Wiadomości IMUZ. Nr 47 s. 194–209.
• 12. PROKOPOWICZ J. 1990a. Warunki przyrodnicze i ekonomiczno-organizacyjne produkcji rolniczej zmeliorowanych obiektów Kuwasy i Wizna. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie. Nr 11–12 s. 168–170.
• 13. PROKOPOWICZ J. 1990b. Wyniki produkcyjne i ekonomiczne melioracji i zagospodarowania torfowych łąk i pastwisk w obiekcie Kuwasy i Wizna. Biuletyn Torf. Nr 3/4 ss. 38–44.
• 14. PROKOPOWICZ J. 2008. Efekty melioracji trwałych użytków zielonych na nawadnianym obiekcie Kuwasy I położonym w powiecie grajewskim. Falenty. IMUZ. Maszynopis ss. 21.
• 15. PROKOPOWICZ J., JANKOWSKA-HUFLEJT H., BURS W. 2007a. Economical and ecological effects of meadow and pasture production on a long reclaimed object in the Por river valley. W: Grassland Science in Europe. Vol. 12 s. 556–559.
• 16. PROKOPOWICZ J., JANKOWSKA-HUFLEJT H., BURS W. 2007b. Produkcyjne i środowiskowe efekty melioracji trwałych użytków zielonych w dolinie rzeki Por. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 7. Z. 2a(20) s. 293–311.
• 17. SAPEK A. 1996. Udział rolnictwa w zanieczyszczeniu wody składnikami nawozowymi. Zeszyty Edukacyjne. Nr 1. Falenty. Wydaw. IMUZ s. 9–34.
• 18. SAPEK B. 2010. Uwalnianie azotu i fosforu z materii organicznej gleby. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 10. Z. 3(31) s. 229–256.