Zmienność występowania susz w okresie wegetacyjnym w Polsce w latach 1966-2015

• Autorzy: Szyga-Pluta K.

Warianty tytułu

EN

Variability of Drought Occurrence During Growing Season in Poland in Years 1966-2015

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Suszę atmosferyczną określa się często poprzez analizę niedoboru opadów na danym obszarze w badanym przedziale czasowym. Do identyfikacji suszy służą różne wskaźniki, z których w niniejszym opracowaniu wybrano: wskaźnik standaryzowanego opadu SPI (ang. Standardized Precipitation Index), wskaźnik względnego opadu RPI (ang. Relative Precipitation Index) i wskaźnik hydrotermiczny K Sielianinowa. W opracowaniu wykorzystano dane dotyczące średniej dobowej temperatury powietrza oraz dobowej sumy opadów atmosferycznych z trzydziestu stacji IMGW-PIB w miesiącach od kwietnia do października z lat 1966-2015. Dokonano oceny okresu wegetacyjnego w kolejnych latach pod względem niedoboru opadów przy wykorzystaniu wybranych wskaźników w badanym okresie, przedstawiono liczbę miesięcy charakteryzujących się suszą o różnym stopniu nasilenia, ich udział w okresie wegetacyjnym oraz zróżnicowanie przestrzenne na badanym obszarze. Należy stwierdzić, że do wyznaczania występowania okresów suszy w kolejnych latach znaczenie wyboru wskaźnika jest mniejsze niż w przypadku wyznaczenia okresów o różnej intensywności suszy. Występowanie suszy atmosferycznej w Polsce w okresie wegetacyjnym jest bardzo zróżnicowane, stąd niekompletna i niewystarczająca jest ocena suszy na podstawie uśrednionych wartości wskaźników dla całego obszaru Polski.

EN

Atmospheric drought is often referred to by analyzing the rainfall deficit in a given area for a specified period. Different indicators are used to identify the drought, from which the Standardized Precipitation Index (SPI), Relative Precipitation Index (RPI) and the hydrothermal K Sielianinov Index have been selected. The data of average daily air temperature and daily precipitation totals from 30 IMGW-PIB stations in April-October from years1966-2015 were used. An assessment of the growing period in the following years in terms of rainfall shortage using selected indicators over the analyzed period showed the number of months characterized by varying degrees of severity of drought, their share in the growing period and spatial variation in the studied area. It should be noted that to determine the occurrence of drought periods in subsequent years, the significance of the indicator choice is smaller than when drought intensities are determined. The occurrence of atmospheric drought in Poland during the vegetation period is very diverse, hence the drought assessment based on averaged values of indicators for the whole area of Poland is incomplete and insufficient.

Słowa kluczowe

PL

susza; SPI; wskaźnik standaryzowanego opadu; RPI; wskaźnik względnego opadu; wskaźnik K Sielianinowa; okresy suszy w Polsce

EN

drought; SPI; Standardized Precipitation Index; RPI; Relative Precipitation Index; K Sielianinov Index; periods of drought in Poland

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2018
• Tom: Z. 1-2
• Strony: 51--67
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., mapy, tab., wykr.

Twórcy

autor

Szyga-Pluta K.

• Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, Poznań, Polska

Bibliografia

• [1] Bartczak A., Glazik R., Tyszkowski S., 2014, Identyfikacja i ocena intensywności okresów suchych we wschodniej części Kujaw, Nauka Przyroda Technologie, 8 (4), #46.
• [2] Bartoszek K., 2014, Występowanie susz atmosferycznych w okolicy Lublina i ich uwarunkowania cyrkulacyjne, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio E: Agricultura, 69 (4), 49-61.
• [3] Bąk B., Kejna M., Uscka-Kowalkowska J., 2012, Susze meteorologiczne w rejonie stacji ZMŚP w Koniczynce (Pojezierze Chełmińskie) w latach 1951-2010, Woda Środowisko Obszary Wiejskie, 12 (2), 19-28.
• [4] Bąk B., Łabędzki L., 2002, Assessing drought severity with the relative precipitation index (RPI) and the standardized precipitation index (SPI), Journal of Water and Land Developement, 6, 29-49.
• [5] Bąk B., Łabędzki L., 2008, Zależność między suszą meteorologiczną a rolniczą w uprawie buraka cukrowego w okresie wiosennym na glebach o różnej retencji użytecznej, Acta Agrophysica, 11 (2), 335-344.
• [6] Bąk B., Maszewski R., 2012, Typy cyrkulacji atmosfery w regionie bydgosko-toruńskim podczas długotrwałej suszy meteorologicznej w latach 1989-1998, Woda Środowisko Obszary Wiejskie, 12 (4), 17-29.
• [7] Dębski K., 1953, Rozważania na temat metod przewidywania suszy, Przegląd Meteorologiczny i Hydrologiczny, 3-4, 96-113.
• [8] Farat R., Kępińska-Kasprzak M., Mager P., 1994, Obszary o największej częstości występowania susz w Polsce, Gazeta Obserwatora IMGW, 6.
• [9] Farat R., Kępińska-Kasprzak M., Mager P., 1995, Susze na obszarze Polski w latach 1951-1990, Materiały Badawcze IMGW. Seria: Gospodarka Wodna i Ochrona Wód, 16, 140 s.
• [10] Gąsiorek E., Musiał E., 2011, Porównanie i klasyfikacja warunków opadowych na podstawie wskaźnika standaryzowanego opadu i wskaźnika względnego opadu, Woda Środowisko Obszary Wiejskie, 11 (4), 107-119.
• [11] Hutorowicz H., Grabowski J., Olba-Zięty E., 2008, Częstotliwość występowania okresów posusznych i suchych w dwóch mezoregionach Pojezierza Mazurskiego, Acta Agrophysica, 12 (3), 663-673.
• [12] Ilnicki P., Farat R., Górecki K., Lewandowski P., 2012, Mit stepowienia Wielkopolski w świetle wieloletnich badań obiegu wody, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego, Poznań, 397 s.
• [13] Kalbarczyk E., Kalbarczyk R., 2005, Identyfikacja okresów suszy atmosferycznej w okolicy Szczecina w latach 1963-2002, Woda Środowisko Obszary Wiejskie, 5 (14), 171-183.
• [14] Kanecka-Geszke E., Smarzyńska K., 2007, Ocena suszy meteorologicznej w wybranych regionach agroklimatycznych Polski przy użyciu różnych wskaźników, Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus, 6 (2), 41-50.
• [15] Koźmiński C., Kalbarczyk R., 2004, Okresy bezopadowe, [w:] Atlas zasobów i zagrożeń klimatycznych Pomorza, C. Koźmiński, B. Michalska (red.), Wydawnictwo Akademii Rolniczej, Szczecin, s. 60.
• [16] Kręgiel B., Jarosińska E., 2009, Obecny stan monitoringu zjawiska suszy w Polsce i na świecie, Czasopismo Techniczne. Środowisko, 106 (3-Ś), 87-99.
• [17] Lorenc H., 2011, Susze i opady ekstremalne w Polsce, seminarium PK GWP, dostępne online: http://gwppl.org/data/uploads/prezentacje/Susze%20i%20opady%20maksymalne%20w%20Polsce.pdf (22.03.20118).
• [18] Łabędzki L., 2006, Susze rolnicze – zarys problematyki oraz metody monitorowania i klasyfikacji, Woda Środowisko Obszary Wiejskie. Rozprawy Naukowe i Monografie, 17, 107 s.
• [19] Łabędzki L., 2007, Estimation of local drought frequency in central Poland using the standardized precipitation index SPI, Irrigation and Drainage, 56, 67-77, DOI: 10.1002/ird.285.
• [20] Łabędzki L., Bąk B., 2004, Standaryzowany klimatyczny bilans wodny jako wskaźnik suszy, Acta Agrophysica, 3 (1), 117-124.
• [21] Łabędzki L., Bąk B., 2014, Meterological and agricultural drought indices used in drought monitoring in Poland: a review, Meteorology, Hydrology and Water Management, 2 (2), 3-13, DOI: 10.26491/mhwm/34265.
• [22] Łabędzki L., Bąk B., Kanecka-Geszke E., Kasperska-Wołowicz W., Smarzyńska K., 2008, Związek między suszą meteorologiczną i rolniczą w różnych regionach agroklimatycznych Polski, Woda Środowisko Obszary Wiejskie. Rozprawy Naukowe i Monografie, 25, 136 s.
• [23] Mager P., Kuźnicka M., Kępińska-Kasprzak M., Farat R., 1999, Zmiany natężenia i częstości pojawiania się susz w Polsce (1891-1995), [w:] Zmiany i zmienność klimatu Polski: ich wpływ na gospodarkę, ekosystemy i człowieka, A. Dubicki i in. (red.), IMGW, Warszawa, 159-164.
• [24] McKee T. B., Doesken N. J., Kleist J., 1993, The relationship of drought frequency and duration to time scales, [w:] Proceedings of the 8th Conference on Applied Climatology, 17 (22), 179-183.
• [25] Pianko-Kluczyńska K., 2013, The relationship between the state of the stratosphere and the occurrence of meteorological drought in Poland, Meteorologische Zeitschrift, 22 (5), 561-567, DOI: 10.1127/0941-2948/2013/0446.
• [26] Piotrowski P., 2010, Uwarunkowania cyrkulacyjne susz wiosennych w Polsce, [w:] Klimat Polski na tle klimatu Europy. Warunki termiczne i opadowe, E. Bednorz (red.), Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 147-158.
• [27] Przedpełska W., 1971, Zagadnienie susz atmosferycznych w Polsce i metody ich określania, Prace PIHM, 103, 3-24.
• [28] Puła J., Skowera B., 2004, Skrajne warunki pluwiometryczne w okresie wiosennym, Acta Agrophysica, 3 (1), 171-177.
• [29] Radzka E., 2015, The Assessment of atmospheric drought during vegetation season (according to standardized precipitation index SPI) in central-eastern Poland, Journal of Ecological Engineering, 16 (1), 87-91.
• [30] Quiring S. M., Papakryiakou T. N., 2003, An evaluation of agricultural drought indices for the Canadian prairies, Agricultural and Forest Meteorology, 118 (1-2), 49-62, DOI: 10.1016/S0168-1923(03)00072-8.
• [31] Somorowska U., 2016, Changes in drought conditions in Poland over past 60 years evaluated by the standardized precipitation-evapotranspiration index, Acta Geophysica, 64 (60), 2530-2549.
• [32] Tokarczyk T., 2008, Wskaźniki oceny suszy stosowane w Polsce i na świecie, Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 7, 167-182.
• [33] Tomaszewska T., 1994, Susze atmosferyczne na przestrzeni ostatniego czterdziestolecia, [w:] Materiały konferencyjne z XXV Zjazdu Agrometeorologów, Olsztyn-Mierki, 27-29.09, Z. Szwejkowski (red.), Wydawnictwo ART., Olsztyn, 169-178.
• [34] Vermes L., 1998, How to work out a drought mitigation strategy. An ICID Guide, DVWK Guidelines for Water Management, Bonn, 309 s.
• [35] Wibig J., 2012, Warunki wilgotnościowe w Polsce w świetle wskaźnika standaryzowanego klimatycznego bilansu wodnego, Woda Środowisko Obszary Wiejskie, 12 (2), 329-340.
• [36] Ziernicka-Wojtaszek A., 2012a, Cyrkulacyjne uwarunkowania susz rolniczych w województwie podkarpackim, Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 2, 153-162.
• [37] Ziernicka-Wojtaszek A., 2012b, Porównanie wybranych wskaźników oceny suszy atmosferycznej na obszarze województwa podkarpackiego (1901-2000), Woda Środowisko Obszary Wiejskie, 12 (2), 365-376.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).