Zmiany natężenia przepływu w rzece Sztole (rejon olkuski) w warunkach drenażu górniczego

• Autorzy: Cień Damian , Motyka Jacek , d’Obyrn Kajetan

Identyfikatory

DOI

10.7306/2022.29

Warianty tytułu

EN

Changes in the flow rate of the Sztoła River (Olkusz area) under mining drainage conditions

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The Sztoła River is a left-bank tributary of the Biała Przemsza River, into which it flows on the outskirts of the Jaworzno city. Mining of the Quaternary backfilling sands in the Szczakowa sand pit, which is located near the estuary of the Szoła River, began in the mid-1950s. At the beginning of the 1960s, the excavations of the underground Olkusz mine of zinc and lead ores, which was built to the east of the upper part of the Sztoła River, began to be drained. The excavations occurred in Triassic carbonate rocks. The gravity drainage system of the Szczakowa sand pit was moving east, up the river, and at the same time the difference between the drainage affected and the natural groundwater level in the Sztoła Riverbasin increased. At the end of the1960s the level and length of the main drainage excavations in the Olkusz mine were already stabilized. The changing range of the Szczakowa sand pit drainage and the quasi-fixed drainage range of the Olkusz mine had an impact on the supply conditions of the Sztoła River, which was recharged by underground water from the Olkusz-Pomorzany mine. The paper presents the results of the analysis of the drainage impact of both mines on changes in the flow rate of the Sztoła River in the years 1959-2021 and an estimated forecast of the river condition after shutting down the drainage of the Olkusz area mines in December 2021.

Słowa kluczowe

PL

rzeka Sztoła; piaskownica Szczakowa; kopalnia cynku i ołowiu Olkusz-Pomorzany; odwadnianie górnicze

EN

Sztoła River; Szczakowa sand pit; Olkusz-Pomorzany zinc and lead mine; mining drainage

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2022
• Tom: Vol. 70, nr 10
• Strony: 761--769
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., fot., rys., wykr.

Twórcy

autor

Cień Damian

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. Adama Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

• https://orcid.org/0000-0003-0819-4818

autor

Motyka Jacek

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. Adama Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

• https://orcid.org/0000-0002-0718-8283

autor

d’Obyrn Kajetan

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. Adama Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

• https://orcid.org/0000-0002-8356-9854

Bibliografia

• 1. ADAMCZYK A.F., WILK Z. 2003 - Rejon olkuski. Rozwój dopływów do kopalń. [W:] Wilk Z., Bocheńska T. (red.), Hydrogeologia polskich złóż kopalin i problemy wodne górnictwa. AGH, Kraków: 281-289.
• 2. ADAMCZYK A.F., MOTYKA J., WILK Z., WITCZAK S. 1978 - Słone wody w osadach permskich północno-wschodniego obrzeżenia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rocz. Pol. Tow. Geol., 48 (3-4): 537-558.
• 3. ADAMCZYK Z., MOTYKA J. 2000 - Rozwój dopływów do kopalń rud cynku i ołowiu w rejonie Olkusza. Prz. Geol., 48 (2): 171-175.
• 4. BEDNARCZYK S., GALINIAK G., RÓŻKOWSKI K., KAZNOWSKA-OPALA K. 2015 - Charakterystyka rekultywacji terenów poeksploatacyjnych w Kopalni Piasku Szczakowa w Jaworznie. Prz. Gór., 9: 85-91.
• 5. CZOP M., MORMAN J. 2012 - Antropogeniczne przeobrażenia reżimu hydrogeologicznego rzeki Sztoły w południowej części rejonu olkuskiego. Prz. Gór., 7: 126-132.
• 6. CZYLOK A., MOTYKA J., D'OBYRN K., TYC A., NIEWDANA J., ADAMCZYK Z., ROZMUS F. 2021 - Ocena wpływu zaprzestania odprowadzania wód z odwadniania Kopalni Olkusz-Pomorzany należącej do ZGH Bolesław S.A. na ekosystemy rzek: Biała i Sztoła oraz ewentualnych działań w przypadku wskazania istotnych zagrożeń dla tych ekosystemów. Stowarzyszenie Szansa Białej Przemszy, Olkusz. Arch. ZGH Bolesław S.A., nr arch. 1.6.3.
• 7. FISZER J., SAWICKI J., ŚLIFIRSKI M. 1992 - Prognoza dopływów i rozwoju leja depresji dla Kopalni Piasków Szczakowa przy pogłębionej eksploatacji. [W:] Problemy hydrogeologiczne południowo-zachodniej Polski. Wyd. Sudety, Wrocław-Pokrzywna: 165-171.
• 8. HAŁADUS A., KANIA J., KULMA R. 2007 - Badania modelowe zmian stosunków wodnych w obrębie złoża piasków na obszarze górniczym Szczakowa III. Gosp. Sur. Miner., 23 (1): 139-152.
• 9. KROPKA J., WRÓBEL J. 2001 - Przekształcenia warunków hydrogeologicznych w obszarach odkrywkowej eksploatacji piasków podsadzkowych w rejonie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Prz. Geol., 49 (7): 631-638.
• 10. MOTYKA J. 1988 - Węglanowe osady triasu w olkusko-zawierciańskim rejonie rudnym jako środowisko wód podziemnych. Zesz. Nauk. AGH, nr 1157, Geologia, 36: 109.
• 11. MOTYKA J., WILK Z. 1976 - Pionowe zróżnicowanie wodoprzepuszczalności węglanowych skał triasowych w świetle statystycznej analizy wyników próbnych pompowań (monoklina śląsko-krakowska). Kwart. Geol., 20 (2): 381-399.
• 12. MOTYKA J., WILK Z. 1980 - Olkuski rejon złożowy. Piętra wodonośne i ich charakterystyka. [W:] Różkowski A., Wilk Z. (red.) - Warunki hydrogeologiczne złóż rud cynku i ołowiu regionu śląsko-krakowskiego. Pr. Inst. Geol., 310: 151-159.
• 13. MOTYKA J., WITCZAK S. 1975 - Zasięg drenażu jednej z kopalń piasku podsadzkowego w warunkach zasilania poziomu wodonośnego przez rzekę. Zesz. Nauk. AGH nr 524, Geologia, z. 24: 65-76.
• 14. MOTYKA J., ADAMCZYK Z., JUŚKO K. 2016 - Dopływy wody do olkuskich kopalń rud cynku i ołowiu w ujęciu historycznym. Prz. Gór., 6: 49-58.
• 15. NIEWDANA J. 2021 - Dziennik obserwacji hydrogeologicznych. Arch. ZGH Bolesław S.A., nr arch. 310.
• 16. SAWICKI J. 2000 - Zmiany naturalnej infiltracji opadów do warstw wodonośnych pod wpływem głębokiego, górniczego drenażu. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław: 84-86.
• 17. SIEDLECKA A. 1964 - Osady permu na północno-wschodnim obrzeżeniu Zagłębia Górnośląskiego. Rocz. Pol. Tow. Geol., 34 (3): 309-386.
• 18. STACHY J. (red.) 1986 - Atlas Hydrologiczny. Wyd. Geol., Warszawa.
• 19. WILK Z., MOTYKA J. 1977 - Kontakty między poziomami wodonośnymi w olkuskim rejonie kopalnictwa rud. Rocz. Pol. Tow. Geol., 47 (1): 115-143.
• 20. ZUBER A., MOTYKA J. 1998 - Hydraulic and solute velocities in triple - porosity karstic-fissured-porous carbonate aquifers: case studies in southern Poland. Environ. Geol., 34 (2/3): 243-250.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2024)