Formation and development of a 1st-order valley network in postglacial areas (the Dębnica catchment)

• Autorzy: Mazurek M. , Paluszkiewicz R.
• Konferencja: International Association of Geomorphologists/Association Internationale des Géomorphologues' (IAG/AIG) International Conference on Geomorphology „Geomorphology and Sustainability”(8, 27-31.08.2013, Paris, France)
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This article describes the formation and development of the 1st-order valley network in the postglacial catchment of the Dębnica River (NW Poland). Its valley network is an example of a system of polygenetic depressions, and its 1st-order sections are comprised of denudational hollows and valleys, dissections, and erosional-denudational valleys. In the article, both landforms with no permanent flow and those nourished by groundwater and included in the river runoff network are characterised. In the course of their development, dry valleys have continued to grow in width and length, while the gradient of their bottom has decreased due to slope wash processes. In groundwater outflow zones, in turn, the modelling of their slopes indicate retreat as a result of seepage erosion and mass movements, which has led to the preservation of their convex parts and the development of a concave section at the foot, passing into the flat bottom of an alcove. In headwater alcoves, which mark the start of a valley or are inserted into older valley landforms, morphological contrasts are enhanced because of an increase in their width and depth, as well as changes in their cross-profile.

Słowa kluczowe

EN

valley network; erosional-denudational valleys; unchanneled colluvial valley; headwater alcoves; Dębnica catchment

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 22
• Strony: 75--87
• Opis fizyczny: Bibliogr. 59 poz., rys.

Twórcy

autor

Mazurek M.

• Institute of Geoecology and Geoinformation, Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland

autor

Paluszkiewicz R.

• Institute of Geoecology and Geoinformation, Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland

Bibliografia

• Afelt A., 2012. Transport rumowiska wleczonego ze zlewni źródliskowej (przykład źródlisk Łyny). Inżynieria Ekologiczna 31: 1–12.
• Ahnert F., 1998. Introduction to geomorphology. Arnold, London.
• Andrzejewski L., 1994. Ewolucja systemu fluwialnego doliny dolnej Wisły w późnym vistulianie i holocenie na podstawie wybranych dolin jej dopływów. Rozprawy UMK, Toruń.
• Bajkiewicz-Grabowska E., 2002. Obieg materii w systemach rzeczno-jeziornych. Uniwersytet Warszawski Wydz. Geogr. i St. Regionalnych, Warszawa.
• Baker V.R., 1990. Spring sapping and valley network development, with case study by Kochel, R.C., Baker V.R., Laity J.E., Howard A.D. In: C.G.Higgins, D.R.Coates (eds.), Groundwater geomorphology: The role of subsurface water in Earth-surface processes and landforms. Geol. Soc. Am., Spec. Paper 252: 235–290.
• Błaszkiewicz M., 1998. Dolina Wierzycy jej geneza oraz rozwój w późnym plejstocenie i wczesnym holocenie. Dok. Geogr. 10.
• Błaszkiewicz M., 2005. Późnoglacjalna i wczesnoholoceńska ewolucja obniżeń jeziornych na Pojezierzu Kociewskim (wschodnia część Pomorza). Pr. Geogr. IGiPZ PAN 201.
• Bull L.J., Kirkby M.J., 1997. Gully processes and modelling. Progress in Physical Geography 21(3): 354–374.http://dx.doi.org/10.1177/030913339702100302
• Churska Z., 1965. Późnoglacjalne formy denudacyjne na zboczach pradoliny Noteci–Warty i doliny Drwęcy. Studia Soc. Scien. Torunensis, Sectio C, Geographia et Geologia 6.
• Chybiorz R., 2008. Wpływ podłoża plejstoceńskiego na morfogenezę glacjalną i postglacjalną środkowej części Pojezierza Pomorskiego. Landform Analysis 9: 139–142.
• Coelho-Netto A.L., 1999. Catastrophic landscape evolution in a humid region (SE Brasil): inheritances from tectonic, climatic and landuse induced changes. Suppl. Geogr. Fis. Dinam. Quat. 3: 21–48.
• Dietrich W.E., Wilson C.J., Reneau S.L., 1986. Hollows, colluvium, and landslides in soil-mantled landscapes. In: A.D. Abrahams (ed.), Hillslope Processes, Allen and Unwin, Winchester: 361–388.
• Dobracka E., Lewandowski J., 2002. Strefa marginalna fazy pomorskiej. In: R. Dobracki, J. Lewandowski, T. Zieliński (eds.), Plejstocen Pomorza Środkowego i strefa marginalna lobu Parsęty – IX Konferencja „Stratygrafia plejstocenu Polski”. PIG Oddz. Pomorski, Szczecin, UŚ WNoZ, Sosnowiec: 109–117.
• Dunne T., 1990. Hydrology, mechanics and geomorphic implications of erosion by subsurface flow. In: C.G. Higgins, D.R. Coates (eds.), Ground water geomorphology: The role of subsurface water in Earth-surface processes and landforms. Geol. Soc. Am., Spec. Pap. 252: 1–28.
• Florek W., 1991. Postglacjalny rozwój dolin rzek środkowej części północnego skłonu Pomorza. WSP, Słupsk.
• Florek W., Alexandrowicz S.W., Pazdur A., 1999. Zmiany poziomu wody w jeziorze Jasień na tle ewolucji środowiska w późnym vistulianie i holocenie. In: A. Pazdur (ed.), Geochronologia górnego czwartorzędu Polski w świetle datowania radiowęglowego i luminescencyjnego. WIND, J. Wojewoda, Wrocław: 199–214.
• Gołębiewski R., 1981. Kierunki i intensywność denudacji na obszarze zlewni górnej Raduni w późnym würmie i holocenie. Z. Nauk. UG 26.
• Janicki G., Zagórski P., Gawrysiak L., 1999. Rozwój rzeźby terenu w wyniku gwałtownego opadu w strefie północnej krawędzi Grzędy Sokalskiej. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Section B, 8: 135–163.
• Jonczak J., Kuczyńska P., 2008. Uwarunkowania rozwoju i wybrane właściwości gleb dolinki erozyjno-denudacyjnej Wieprzy w okolicy Mazowa. Landform Analysis 7: 69–79.
• Karczewski A., 1989. Morfogeneza strefy marginalnej fazy pomorskiej na obszarze lobu Parsęty w vistulianie (Pomorze Środkowe). Wyd. Naukowe UAM, Poznań, Geografia 44.
• Karczewski A., 1998. The North Pomeranian Baltic-facing slope as a privileged area for the formation of ice-dammed lakes. Quaest. Geogr. 19/20: 51–56.
• Komputerowa Mapa Podziału Hydrograficznego Polski (KMPHP), 2004. IMGW, Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
• Kostrzewski A., Klimczak R., Stach A., Zwoliński Z., 1989. Morphologic effects of heavy rainfall (24 May, 1983) over relief features of the scarpland in the middle Parsęta valley, West Pomerania, Poland. Quaest. Geogr., Spec. Iss. 2: 101–110.
• Kostrzewski A., Mazurek M., Szpikowski J., Tomczak G., Zwoliński Z., 1997. Współczesne procesy morfogenetyczne w świetle analizy mapy morfodynamicznej byłego poligonu Borne Sulinowo. In: E. Bukowska-Jania, M. Pulina (eds.), Studia nad środowiskiem geograficznym Bornego Sulinowa. PWN, Warszawa: 89–100.
• Kozarski S., Gonera P., Antczak B., 1988. Valley floor development and paleohydrological changes: the Late Vistulian and Holocene history of the Warta river (Poland). In: G. Lang, Ch. Schluchter (eds.), Lake, Mire and River Environments During the Last 15 000 years. Balkema, Rotterdam: 185–203.
• Lewandowski J., Nita M., 2008. Ewolucja systemu hydrograficznego i szaty roślinnej dorzecza górnej Piławy i górnej Drawy (Pomorze Środkowe). Przeg. Geol. 56(5): 380–390.
• Majewski M., 2008. Ewolucja form i osadów w późnym vistulianie i holocenie w rynnie jeziora Jasień. Landform Analysis 7: 95–101.
• Maksymiuk Z., Moniewski S., 2000. Hydrologiczna i krajobrazowa rola źródeł małej zlewni w zachodniej części strefy krawędziowej Wzniesień Łódzkich. Fol. Geogr. Phys. 5: 67–81.
• Marsz A., 1964. O rozcięciach erozyjnych krawędzi pradoliny kaszubskiej między Gdynią a Redą. Bad. Fizjogr. nad Pol. Zach. 12: 113–154.
• Marsz A., 1995. Rozmiary erozji i denudacji późnoglacjalnej na północnym skłonie Pojezierza Kaszubskiego i Pobrzeżu Kaszubskim. In: W. Florek (ed.), Geologia i geomorfologia pobrzeża i południowego Bałtyku. WSzP w Słupsku: 139–152.
• Maruszczak H., 1968. Procesy denudacyjne w późnym glacjale i holocenie w świetle badań suchych dolin w Polsce. Folia Quaternaria 29: 79–86.
• Mazurek M., 2010. Hydrogeomorfologia obszarów źródliskowych (dorzecze Parsęty, Polska NW). Seria Geografia 92, Wyd. Naukowe UAM, Poznań.
• McNamara J.P., Ziegler A.D., Wood S.H., Vogler J.B., 2006. Channel head locations with respect to geomorphologic thresholds derived from a digital elevation model: A case study in northern Thailand. Forest Ecol. and Management 224: 147–156.http://dx.doi.org/10.1016/j.foreco.2005.12.014
• Moniewski S., 2004. Źródła okolic Łodzi. Act. Geogr. Lodz. 87.
• Montgomery D.R., Buffington J.M., 1997. Channel-reach morphology in mountain drainage basins. Bull. Geol. Soc. Am. 109: 596–611.http://dx.doi.org/10.1130/0016-7606(1997)109<0596:CRMIMD>2.3.CO;2
• Nash D.J., 1996. Groundwater sapping and valley development in the Hackness Hills, North Yorkshire, England. Earth Surf. Processes & Landf. 21: 781–795.http://dx.doi.org/10.1002/(SICI)1096-9837(199609)21:9<781::AID-ESP616>3.0.CO;2-O
• Nowaczyk B., 1994. Wiek jezior i problemy zaniku brył pogrzebanego lodu na przykładzie sandru Brdy w okolicy Charzykowy. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Geografia 27(92): 97–110.
• Okołowicz W., 1947. Rekonstrukcja klimatu i jego zmian na podstawie morfologii terenu. Przeg. Geogr. 21(1–2): 83–91.
• Paluszkiewicz R., 2008. Charakterystyka osadów stożka napływowego suchej dolinki erozyjno-akumulacyjnej Piaski Pomorskie (Pomorze Zachodnie). Landform Analysis 9: 68–71.
• Paluszkiewicz R., 2009. Zróżnicowanie litologiczne osadów dolinek erozyjno-denudacyjnych (Pomorze Zachodnie). In: A. Kostrzewski, R. Paluszkiewicz (eds.), Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych V. Seria Geografia 88: 383–406.
• Paluszkiewicz R., 2011. Erosional–denudational valleys and their significance for the reconstruction of the late glacial environmental conditions (the Drawsko Lakeland, NW Poland). Quaest. Geogr. 30(3): 71–81.
• Petelski K., Sadurski A., 1987. Kreda jeziorna wskaźnikiem rozpoczęcia holoceńskiej wymiany wód podziemnych. Przeg. Geogr. 3: 143–147.
• Piasecki D., 1982. Ewolucja dolin rzek Przymorza. Przeg. Geogr. 54(1–2): 49–68.
• Racinowski R., 1973. Analiza uziarnienia. In: E. Ruhle (ed.), Metodyka badań osadów czwartorzędowych. Wyd. Geol., Warszawa.
• Rodzik J., Janicki G., Zagórski P., Zgłobicki W., 1998. Deszcze nawalne na Wyżynie Lubelskiej i ich wpływ na rzeźbę obszarów lessowych. Dok. Geograf. IGiPZ PAN 1: 45–68.
• Rotnicki K., 1991. Ewolucja dolin niżu. In: L. Starkel (ed.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa: 156–159.
• Schumm S.A., 1977. The fluvial system. John Wiley&Sons, New York.
• Smith B., Kudrolli A., Lobkovsky A.E., Rothman D.H., 2008. Channel erosion due to subsurface flow. Chaos, 18. DOI 10.1063/1.2997333. Online: link.aip.org/link/?CHAOEH/18/041105/1 – 12.07.2013.
• Smolska E., 2005. Znaczenie spłukiwania w modelowaniu stoków młodoglacjalnych (na przykładzie Pojezierza Suwalskiego). Wydz. Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa.
• Smolska E., 2007. Fazy erozji wąwozowej na Pojezierzu Suwalskim. In: E. Smolska, P. Szwarczewski (eds.), Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym, IV. Wydz. Geografii i Studiów Regionalny UW, Warszawa: 125–128.
• Sylwestrzak J., 1978. Rozwój sieci dolinnej na Pomorzu pod koniec plejstocenu. Zakł. Narod. im. Ossolińskich, Gdańsk.
• Szpikowski J., 2010. Antropogeniczne przekształcenia rzeźby zlewni Perznicy w neoholocenie (Pojezierze Drawskie, dorzecze Parsęty). Wyd. Nauk. UAM, Geografia 91.
• Szupryczyński J., 1967. Die Entwicklung Kleiner prezenter Erosionstäler an den Staufen des Wda Sanders (Polen). In: P. Macar (ed.), L’Evolution des Versants. Univ. de Liége: 299–303.
• Teisseyre A.K., 1994. Spływ stokowy i współczesne osady deluwialne w lessowym rejonie Henrykowa na Dolnym Śląsku. Pr. Geologiczno-Minerologiczne XLIII, Wyd. UW, Wrocław.
• Wrońska D., 2006. Wykształcenie i funkcjonowanie lejów źródliskowych potoków gorczańskich. Ochrona Beskidów Zach. 1: 113–120.
• Zwoliński Z., 1989. Geomorficzne dostosowywanie się koryta Parsęty do aktualnego reżimu rzecznego. Dokum. Geogr. 3/4: 1–144.
• Zwoliński Z., 1998. Geoindykatory w badaniach współczesnej dynamiki geosystemów. In: K. Pękala (ed.), Główne kierunki badań geomorfologicznych w Polsce. Stan aktualny i perspektywy. I: 223–227.
• Zwoliński Z., 2004. Geoindicators. In: A. Goudie (ed.), Encyclopedia of Geomorphology. Routledge: 418–419.
• Zwoliński Z., Kostrzewski A., Stach A., 2008. Tło geograficzne współczesnej ewolucji rzeźby młodoglacjalnej. In: L. Starkel, A. Kostrzewski, A. Kotarba, K. Krzemień (eds.), Współczesne przemiany rzeźby Polski. Stow. Geomorf. Pol., IGiGP UJ, IGiPZ PAN, Kraków: 271–276.