Odpady w podłożu Starego Krakowa w aspekcie ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku

• Autorzy: Wardas-Lasoń M.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rb.2016.179

Warianty tytułu

EN

Waste in the Old Krakow substrate in terms of the act on prevention of environmental damage

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W podłożu Starego Krakowa obecne są grunty antropogeniczne o charakterze gleb składowiskowych, które zawierają zanieczyszczenia wytworzone w danym miejscu lub naniesione za pomocą rynsztoków, rowów, fos lub młynówek. W wyniku ingerencji w infrastrukturę podziemną dochodzi do zmian właściwości fizykochemicznych, co powoduje naruszenie równowagi geochemicznej i w przypadku takich gruntów może doprowadzić do szkody w środowisku. Historyczne odpady stanowią zagrożenie i są przyczyną zanieczyszczenia gruntów (gleby i ziemi) oraz wód podziemnych. Czy zatem „posiadacz” odpadów, w których znajdują się cenne artefakty podlegające ochronie, może być traktowany jako „sprawca”? Wykopaliska lub wykopy ratunkowe to realizacja specyficznych prac ziemnych. Są one wykonywane przez archeologów lub pod ich nadzorem jako metoda prowadzenia rzetelnych badań przed rozpoczęciem prac budowlanych. Celem opracowania jest pokazanie, że eksploracje identyfikujące, dokumentujące i inwentaryzujące artefakty archeologiczne mogą uaktywniać potencjalne źródła zanieczyszczenia. Na pod-stawie wyników badań geochemicznych, wykonywanych w miarę postępu prac archeologicznych, wskazano charakterystyczne dla rejonu Starego Krakowa czynniki, które mogą generować ryzyko skażenia środowiska. Zagrożenie odnoszono głównie do rejonu sąsiadującego z miejscem prowadzenia prac, ale dotyczy także zagadnień redeponowania wydobywanych gruntów. Testem decydującym o zakwalifikowaniu odpadów, pod względem bezpieczeństwa dla środowiska gruntowo-wodnego, do grupy niebezpiecznych są badania składu chemicznego wyciągów wodnych. Na podstawie oceny jakości wyciągów, sporządzonych dla próbek gruntów z podłoża Starego Krakowa, stwierdzono w wielu przypadkach przekroczenia wartości standardów emisyjnych. Należy zatem uznać, że naruszenie warstw archeologicznych może stać się uciążliwe dla środowiska, gdyż z reemisją zanieczyszczeń mamy do czynienia zarówno w miejscach prowadzenia eksploracji, jak i na terenach składowania historycznych gruntów.

EN

In the Old Krakow substrate, there are anthropogenic grounds belonging to landfill soils. They contain impurities produced in a particular place or deposited by gutters, ditches, moats or mill races. As a result, disturbing the underground infrastructure brings changes in physicochemical properties of the ground, which cause violation of the specific geochemical balance and may lead to environmental damage. Historical waste constitutes a threat to the environment, it is the cause of the pollution of soil, ground and groundwater. So, can the "owner" of historical waste be treated as an offender, although valuable artifacts which are located within the waste are protected? Rescue or salvage archeology involves conducting specific earth works. They are carried out by archeologists or supervised by them as a method of doing thorough archeological research before construction work is to begin in the given area. The goal of this work was showing that exploration carried out in order to identify, document and list archeological sites, can activate potential sources of pollution. Based on geochemical research, conducted as the archeological work progresses, characteristic factors for the Krakow area, which can generate the risk of environment pollution, were pointed out. The threat was assessed mainly with reference to the neighbouring area of the conducted research, but also where the soil and earth were redeposited. The simplest test deciding if the waste qualifies, from the point of view of ecotoxicity, as dangerous material is testing the chemical composition of the water extracts, with the proportion of solid phase and water as 1:10. Their quality evaluation, made for the earth samples from the substrate of the Old Krakow, showed that in many cases the emission standards are exceeded. It needs to be acknowledged then that disturbing historical layers can be a burden for the environment both in the exploitation area as well as where the earth coming from the trenches is redeposited.

Słowa kluczowe

PL

odpady historyczne; artefakt; gleba składowiskowa; zanieczyszczenia historyczne; szkoda środowiskowa

EN

historical waste; artifact; landfill soil; historical pollution; environmental damage

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej
• Czasopismo: Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture
• Rocznik: 2016
• Tom: z. 63, nr 2/II
• Strony: 471--494
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz., rys., tab., zdj.

Twórcy

autor

Wardas-Lasoń M.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Katedra Ochrony Środowiska, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, 30-059 Kraków, al. Mickiewicza 30, tel. + 48 [phone], + 48 (012) 604939596

Bibliografia

• [1] Bojęś-Białasik A., Zaitz M.: Kramy drewniane odkryte w 2004 roku po zachodniej stronie Sukiennic na Rynku Głównym w Krakowie, Czasopismo Techniczne, 7-A, zeszyt 23, rok 108, 2011, pp. 99-118.
• [2] Buśko C., Dryja S., Głowa W., Sławiński S.: Główne kierunki rozwoju krakowskiego Rynku Głównego od połowy XIII po początek XVI wieku, Czasopismo Techniczne, 7-A, zeszyt 23, rok 108, 2011, pp. 49-65.
• [3] Buśko C.: Wstępne wyniki badań archeologiczno-architektonicznych prowadzonych na Rynku Głównym w Krakowie w 2005-2006 roku, Wiadomości Konserwatorskie nr 19, 2006, pp. 67-70.
• [4] Czop M., Motyka J., Wardas M., Tabaszewski W.: Warunki hydrogeologiczne rejonu Rynku Głównego w Krakowie, Krzysztofory, Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, z. 28, cz. 2, 2010, pp. 163–176.
• [5] http://dt.bip.krakow.pl/interpelacje/Odp_XXXIII_Boles%C5%82aw_Kosior_2008-01-23.PDF {dostęp: 12.02.2016 r.}.
• [6] http://dt.bip.krakow.pl/interpelacje/Odp_XXXIV_Boles%C5%82aw_Kosior_2008-02-13_2.PDF {dostęp: 12.02.2016 r.}.
• [7] http://dt.bip.krakow.pl/interpelacje/Tresc_XXXIII_Boles%C5%82aw_Kosior_2008-01-23.PDF {dostęp: 12.02.2016 r.}
• [8] http://dt.bip.krakow.pl/interpelacje/Tresc_XXXIV_Boles%C5%82aw_Kosior_2008-02-13_2.PDF {dostęp: 12.02.2016 r.}.
• [9] http://slagrecycling.com.pl/wp-content/uploads/2014/01/PRZODY_GLOS_40.pdf {dostęp: 12.02.2016 r.}
• [10] Jonczy I.: Forms of calcium occurrence in slags after steel production, Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska, vol. 16, issue 1, 2014, pp. 77-86.
• [11] Kleczkowski A.S., Czop M., Motyka J., Rajchel L.Z.: Wpływ czynników neogenicznych i antropogenicznych na skład chemiczny wód podziemnych w Krakowie, Geologia, t. 35, nr 1, Nawarstwienia historyczne Krakowa, 2009, pp. 117–128.
• [12] Motyka J., Wardas-Lasoń M., Czop M., Kasprzak A.: Chemizm wód podziemnych w rejonie Rynku Głównego w Krakowie w świetle nowych danych. W: Nawarstwienia historyczne miast. Forum naukowe 2008. Red. M. Wardas-Lasoń. Kraków 2012, s. 311–330.
• [13] Pawlikowski M., Wardas-Lasoń M., Sokołowski T., Głowa W.: Skład mineralny osadów calca i gruntów poziomów użytkowych Rynku Głównego w Krakowie jako odzwierciedlenie jego zmian funkcjonalnych, Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, z. 28, cz. 2, 2010, pp. 201–208.
• [14] PN-EN 12457-4:2002. Charakteryzowanie odpadów - Wymywanie – Badanie zgodności w odniesieniu do wymywania ziarnistych materiałów odpadowych i osadów - Część 1: Jednostopniowe badanie porcjowe przy stosunku cieczy do fazy stałej 2 l/kg w przypadku materiałów o wysokiej zawartości fazy stałej i wielkości cząstek poniżej 4 mm (bez redukcji lub z redukcją wielkości).
• [15] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 lipca 2015 r. w sprawie dopuszczania odpadów do składowania na składowiskach. Dz.U.2015.1277.
• [16] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 stycznia 2015 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane na składowisku odpadów w sposób nieselektywny. Dz.U. 2015.110.
• [17] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 maja 2015 r. w sprawie odzysku odpadów poza instalacjami i urządzeniami. Dz.U.2015.796.
• [18] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych części wód podziemnych. Dz.U2016.85.
• [19] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Dz.U.2014.1482.
• [20] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Dz.U.2002.204.1728.
• [21] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 lutego 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rodzajów odpadów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów. Dz.U.2015.314.
• [22] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów.
• [23] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów. Dz.U.2013.5232.
• [24] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 lutego 2015 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych. Dz.U.2015. 257.
• [25] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. Dz.U.2002.165.1359.
• [26] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Dz.U.2015.1989.
• [27] Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach. Dz.U.2013.21.
• [28] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska. Dz.U.2016.672.
• [29] Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. Dz.U.2015.469.
• [30] Wardas M., Głowa W.: Rozpoznanie stanu zanieczyszczenia miedzią i ołowiem poziomów użytkowych w rejonie Kramów Bogatych, Krzysztofory, Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, z. 28, cz. 2, 2010, pp. 209–224.
• [31] Wardas, M., Pawlikowski M., Zaitz E.: Systemy średniowiecznej kanalizacji Krakowa jako ochrona przed antropogeniczną modyfikacją środowiska, [w:] Latocha A., Traczyk A. (Red.) Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. Metody badań i studia przypadków, Gajt, Wrocław, 2006, pp. 136 - 146.
• [32] Wardas-Lasoń M., Zaitz E., Such J.: Metale ciężkie w nawarstwieniach historycznych krzyża Sukiennic – próba ustalenia dróg migracji zanieczyszczeń, Krzysztofory, Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, 28(2), 2010, pp. 193–200.
• [33] Zaitz E.: Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych w Krakowie w 2004 r. przy przebudowie nawierzchni płyty Rynku Głównego po zachodniej stronie Sukiennic, Muzeum Archeologiczne w Krakowie, Kraków – 14 sierpnia 2008 [dostęp: 20 maja 2011].

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.