Nowa Huta – between the countryside and the city. Part 2. Economic and political transformation, and a new perspective on Nowa Huta’s place in the landscape of Małopolska

• Autorzy: Chłosta-Sikorska Agnieszka , Sikorski Szymon

Identyfikatory

DOI

10.15576/GLL/2024.2.10

Warianty tytułu

PL

Nowa Huta między wsią a miastem. Część 2. Transformacja gospodarczo-ustrojowa i nowe spojrzenie na miejsce Nowej Huty w krajobrazie Małopolski

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The aim of this study is to give an insight into the phenomenon of Nowa Huta, which has been one of Krakow’s districts since 1951, although in 1949 it was planned as a separate city. Particular emphasis in this part is placed on the realisation of the potential of the XVIII District after the changes in the political and economic system that took place between 1945 and 1989. One of the ideas of Tadeusz Ptaszycki, the chief architect of Nowa Huta, was to implement the principles of the ideal city and garden city, i.e. a city with small, low-density buildings and a predominance of green areas. However, industrialisation happened so quickly that it nearly led to the extinction of many plant and animal species. Fortunately, the development did not invade the Nowohucka Meadows, allowing residents to enjoy the benefits of this unique natural site. In 2023, Nowa Huta was declared a historical monument, which gives it additional protection from poorly thoughtout investments and supports the development of cultural tourism, historical education, and the creation of cultural trails. Krakow is also covered by a sustainable tourism policy, which supports its cultural heritage and protects the natural environment. The principles adopted combine the needs of tourists with conscious consumption and long-term planning that takes into account ecological solutions and the comfort of residents in accordance with the ‘respect Krakow’ motto. It is also important to engage the local community and visitors in spreading the message about Krakow on social media, for example by using the hashtag ‘#krakow’.

PL

Celem opracowania jest przybliżenie fenomenu Nowej Huty, która od 1951 r. stanowi jedną z dzielnic Krakowa, chociaż w 1949 r. planowana była jako miasto. Szczególe akcenty tej części zostały położone na wykorzystanie potencjału XVIII Dzielnicy po zaistniałych w latach 1945-1989 zmianach polityczno-ustrojowych. Jedną z myśli przyświecających Tadeuszowi Ptaszyckiemu – głównemu architektowi Nowej Huty, było zaimplementowanie założeń miasta idealnego i miasta-ogrodu, czyli z niską, mało zwartą zabudową i dominującym udziałem terenów zielonych. Jednakże industrializacja zachodziła tak szybko, że o mało nie doprowadziła do wyginięcia wielu gatunków roślin i zwierząt. Na szczęście zabudowania nie weszły na teren Łąk Nowohuckich, dzięki czemu mieszkańcy mogą korzystać z tego unikalnego przyrodniczo miejsca. Natomiast przemiany polityczno-ekonomiczne z lat 80/90 XX w. przyniosły narastający kryzys i dzielnica straciła na znaczeniu stając się miejscem zamieszkałym przez ludzi starszych, gdyż wiele osób wyjechało w poszukiwaniu pracy. Jednakże nie tylko udało się opanować ten niepokojący trend, ale i przyciągnąć młodych osadników. To oni wkładają wiele wysiłku w rozwój swojego otoczenia. Ochroną objęto Łąki Nowohuckie, a w 2023 r. Nowa Huta została ogłoszona pomnikiem historii, co dodatkowo chroni ją przed nieprzemyślanymi inwestycjami i wspiera rozwój turystyki kulturowej, edukację historyczną, powstawanie szlaków kulturowych oraz nienaruszającego równowagi ekologicznej transportu. Kraków objęty został polityką zrównoważonej turystyki, co wspiera jego dziedzictwo kulturowe. Przyjęte założenia łączą potrzeby turystów ze świadomą konsumpcją oraz długofalowym planowaniem uwzględniającym rozwiązania proekologiczne i komfort mieszkańców zgodny z ideą „respect Krakow”. Istotna jest również aktywizacja lokalnej społeczności i odwiedzających w multiplikowaniu przekazu o Krakowie w mediach społecznościowych, chociażby za pomocą hasztagu „#krakow”.

Słowa kluczowe

EN

Nowa Huta; propaganda; industrialization; ideal city; garden city; Nowa Huta Meadows; greenery; animals; turism; cultural heritage; historical monument; #krakow

PL

turystyka; dziedzictwo kulturowe; zwierzęta; Nowa Huta; zieleń; miasto-ogród

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie
• Czasopismo: Geomatics, Landmanagement and Landscape
• Rocznik: 2024
• Tom: no. 2
• Strony: 141--152
• Opis fizyczny: Bibliogr. 57 poz., rys.

Twórcy

autor

Chłosta-Sikorska Agnieszka

• University of the National Education Commission in Krakow

• https://orcid.org/0000-0003-2451-5343

autor

Sikorski Szymon

• University of Agriculture in Krakow

• https://orcid.org/0009-0009-4178-9582

Bibliografia

• Adamski F. 1975. Nowa Huta na tle procesów urbanizacyjnych. Roczniki Nauk Społecznych, 3, 226.
• Borek D. 2023. Igrzyska Europejskie jako ważne wydarzenie – zarządzanie i aspekty organizacyjno-prawne. Management and Quality, 5(2), 362–375.
• Brytyjczycy wybrali najlepsze miasto w Europie. Polska z pierwszym miejscem. 2023. https://www.onet.pl/turystyka/onetpodroze/gdzie-najchetniej-wyjezdzaja-brytyjczycy-numeremjeden-miasto-w-polsce/2j20vc8,07640b54 [accessed: 1.12.2023].
• Coraz więcej dróg rowerowych w Krakowie. W ciągu 8 lat przybyło ponad 100 km. 2023. https://www.portalsamorzadowy.pl/inwestycje/coraz-wiecej-drog-rowerowych-w-krakowie-wciagu-8-lat-przybylo-ponad-100-km,379623.html [accessed: 17.11.2023].
• Curzydlo J. 1995. Degradacja środowiska przez Hutę im. T. Sendzimira. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 418, 435–441.
• Domke R. 2018. Ekologia i ochrona środowiska w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Humanities and Social Sciences, 25(3), 31–50.
• Dorocki S. 2022. Uwarunkowania użytkowania rowerów i hulajnóg elektrycznych w Krakowie. Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 25(1), 23–40.
• Faracik R., Kurek W., Mika M., Pawlusiński R. 2015. „Stare” i „nowe” wartości w turystyce miejskiej. Zarys problematyki. In: Miasto w badaniach geografów, Kraków, 122–123.
• Filemonowicz W. b.r.w. Wspomnienia o Nowej Hucie, 25.
• Frydrykiewicz F. 2023. Gut-Mostowy: Polska atrakcyjna dla turystów, bo konkurencyjna cenowo i bezpieczna. https://turystyka.rp.pl/popularne-trendy/art39132821-gut-mostowy-polskaatrakcyjna-dla-turystow-bo-konkurencyjna-cenowo-i-bezpieczna [accessed: 15.11.2023].
• Gajewska A., Noga H., Grzegorzewska M.K. 2023. Bezpieczeństwo i porządek publiczny w systemie funkcjonowania państwa na przykładzie działań w dzielnicy Kraków-Nowa Huta jako wyzwania edukacji dla bezpieczeństwa. Edukacja Ustawiczna Dorosłych, 2(121), 174.
• Gołaszewski T. 1955. Kronika Nowej Huty. Od utworzenia działu projektowania Nowej Huty do pierwszego spustu surówki wielkopiecowej. Kraków, 355.
• Igrzyska w Krakowie kosztowały krocie, ale i zarabiały. „Ponad 500 mln zł”. 2023. https://przegladsportowy.onet.pl/igrzyska-olimpijskie/igrzyska-w-krakowie-kosztowaly-krocie-ale-izarabialy-ponad-500-mln-zl/br1j7e0 [accessed: 15.11.2023].
• Infrastruktura rowerowa w miastach – są strategie, ale usterek wciąż za dużo. 2023. https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/infrastruktura-rowerowa-w-miastach.html [accessed: 15.11.2023].
• Jędruch D. 2018. Osiedle Centrum E – czyli piknik nad wiszącą skarpą. In: Nowa Huta. Architektoniczny portret miasta drugiej połowy XX wieku. J. Klaś (ed.). Kraków, 96–103.
• Klaś J. 2016. Nowa Huta jako przykład przestrzeni zaprojektowanej z myślą o mieszkańcach, Kultura Współczesna, 4(92), 113.
• Klaś J. 2019. Nowa Huta na szlakach kulturowych. Turystyka Kulturowa, 3, 93.
• Kobylarczyk K. 2009. Baśnie z bloku cudów. Reportaże nowohuckie. Kraków, 46–47.
• Kobylarczyk K. 2019a. Łąki Nowohuckie. In: Jaka Zielona! Ekoprzewodnik po Nowej Hucie. K. Kobylarczyk (ed.), Kraków, 62.
• Kobylarczyk K. 2019b. Zamiast wstępu. In: Jaka zielona! Ekoprzewodnik po Nowej Hucie. K. Kobylarczyk (ed.), Kraków, 8.
• Komorowski W. 1997. Urbanistyka i architektura Nowej Huty lat pięćdziesiątych. Historia i współczesność. In: Dziedzictwo kulturowe Nowej Huty w rozwoju obszaru strategicznego Kraków-Wschód. Materiały konferencyjne, 13–15 marca 1997. Kraków, 105.
• Kraków w formie – Rowerowa pętla po Nowej Hucie. 2021. https://zdmk.krakow.pl/nasze-dzialania/krakow-w-formie-rowerowa-petla-po-nowej-hucie/ [accessed: 28.11.2023].
• Kraków. 2023a. https://www.facebook.com/wwwKrakowPL/?locale=pl_PL [accessed: 2.12.2023].
• Kraków. 2023b. https://www.instagram.com/krakow_pl/ [accessed: 2.12.2023].
• Księga znaku – System Identyfikacji Wizualnej Krakowa. 2023. https://www.krakow.pl/start/208216,artykul,ksiega_znaku_-_nowe_logo_krakowa.html?_ga=2.217020182.1214109731.1643119454-1449582636.1626115767 [accessed: 2.12.2023].
• Letni sezon turystyczny w Krakowie i Małopolsce (podsumowanie). 2023. https://podhaleregion.pl/letni-sezon-turystyczny-w-krakowie-i-malopolsce-podsumowanie/ [accessed: 1.12.2023].
• Łasocha M. 2020. Proces obejmowania planami miejscowymi obszaru UNESCO w Krakowie. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury. PAN Oddział w Krakowie, 48, 237.
• Łąki nowohuckie, zielone miejsce na spacer. 2020. https://www.krakow.z-dzieckiem.pl/2020/05/23/laki-nowohuckie-zielone-miejsce-na-spacer/ [accessed: 28.11.2023].
• Mapy rowerowe. 2023. https://ztp.krakow.pl/rower/mapy-rowerowe [accessed: 17.11.2023].
• Marcinek R., Myczkowski Z. 2017. Czas na Nową Hutę – o planie ochrony Parku Kulturowego Nowa Huta. Ochrona Zabytków, 1, 129–161.
• Miezian M. 2004. Nowa Huta. Socjalistyczna w formie, fascynująca w treści. Kraków, 56–57.
• NH70. Społeczność, tradycja i historia. 2020. N. Zgadzaj, W. Śliwiak (eds.). Kraków, 10.
• Nowa Huta – miejsca niezwykłe. 2019. Archiwum Muzeum PRL-u. Podwieczorek w Muzeum PRL-u 26 lutego 2019 r. Chłosta-Sikorska A. (leading).
• Nowa Huta została ogłoszona Pomnikiem Historii. 2023. https://www.krakow.pl/aktualnosci/268028,33,komunikat,nowa_huta_zostala_ogloszona_pomnikiem_historii_.html [accessed: 26.11.2023].
• Opowiedz mi miasto. 2023. https://muzeumkrakowa.pl/opowiedz-mi-miasto [accessed: 2.12.2023].
• Park Kulturowy Nowa Huta. 2023. https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=81995 [accessed: 26.11.2023].
• Perzanowska J. 2007. Szlakiem pomników przyrody. In: Wartość środowiska przyrodniczego Krakowa i okolic. Materiały warsztatowe AOP 2007/2008. M. Grzegorczyk (ed.). Kraków, 50–51. https://zzm.krakow.pl/images/pliki/aktualnosci/miniatury/spacerownik/lasek_mogilski1.pdf [accessed: 1.12.2023].
• Pluta K. 2007. Idea miasta ogrodu – panaceum na rozproszenie miast. Czasopismo Techniczne. Architektura, 104, 235.
• Podsumowanie roku 2022. 2023. https://krakowairport.pl/blog/podsumowanie-roku-2022/ [accessed: 1.12.2023].
• Polityka zrównoważonej turystyki Krakowa na lata 2021–2028. Diagnoza i rekomendacje. 2021. Kraków, 72–73, 84–85.
• Polska w Przewodniku Michelin. 2023. https://www.gov.pl/web/sport/polska-w-przewodniku--michelin-2023 [accessed: 15.11.2023].
• Program budowy ścieżek rowerowych. 2023. https://inwestycje.krakow.pl/investment/303 [accessed: 17.11.2023].
• Radwan A. 2017. Wyzwania w zarządzaniu rozwojem miasta na przykładzie dzielnicy Nowa Huta. Zarządzanie Publiczne, 1(37), 86.
• Rocznik Statystyczny Województwa Małopolskiego. 2022. Kraków, 106.
• Rozwój turystyki społecznej sprzyjającej aktywności fizycznej. 2023. https://www.gov.pl/web/sport/rozwoj-turystyki-spolecznej-sprzyjajacej-aktywnosci-fizycznej [accessed: 15.11.2023].
• Sami swoi. 1967. Chęciński S. (director).
• Stanowska J. 2023. Kraków na podium w podróżniczym rankingu najlepszych europejskich miast 2023! Kto okazał się lepszy? Oto TOP 10! https://gazetakrakowska.pl/krakow-na-podium-w-podrozniczym-rankingu-najlepszych-europejskich-miast-2023-kto-okazal-sielepszy-oto-top-10/ar/c7-17991395 [accessed: 1.12.2023].
• Uchwała nr LXXIV/962/09 Rady Miasta Krakowa z dnia 3 czerwca 2009 r. w sprawie opinii dotyczącej proponowanych nowych specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000: Łąki Nowohuckie, Dębnicko-Tyniecki obszar łąkowy i Skawiński obszar łąkowy w granicach Miasta Krakowa. 2009. https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=167&sub_dok_id=167&sub=uchwala&query=id%3D17805%26typ%3Du [accessed: 26.11.2023].
• Układ urbanistyczny dzielnicy Nowa Huta. A-1132. 30.12.2004. Rejestr Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego. 2004. www.wuoz.malopolska.pl/rejestrzabytkow [accessed: 26.11.2023].
• Użytek ekologiczny „Łąki Nowohuckie”. 2023. Uchwała Nr XV/100/03 Rady Miasta Krakowa z dnia 7 maja 2003 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny. 2023. www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=21241 [accessed: 26.11.2023].
• Warner A. 2023. Po pladze wypadków na e-hulajnogach szykuje się zmiana przepisów. https://moto.rp.pl/dwa-kolka/art38192921-po-pladze-wypadkow-na-e-hulajnogach-szykuje-siezmiana-przepisow [accessed: 17.11.2023].
• Wizyta w mieszkaniu z epoki. 2023. https://fundacjanh.org/pl/projekt-enha-trip/wizyta-w--mieszkaniu-z-epoki/ [accessed: 1.12.2023].
• Wójcik Sz. 2008. Łąki Nowohuckie. Kraków.
• Zajrzyj do Huty. 2023. https://muzeumkrakowa.pl/oddzialy/zajrzyj-do-huty [accessed: 1.12.2023].
• Zapraszamy na Bulwar[t] Sztuki. 2023. https://domutopii.pl/aktualnosci/zapraszamy-na-bulwart-sztuki-2023/ [accessed: 1.12.2023].
• Zapraszamy na Dni Nowej Huty. 2023. https://www.krakow.pl/aktualnosci/274419,33,komunikat,zapraszamy_na_dni_nowej_huty_2023.html [accessed: 1.12.2023].
• Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie z dnia 19 lipca 2017 roku w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Łąki Nowohuckie PLH120069 (Dz. Urz. Woj. 2017 r., poz. 4869).