Dzieje zapomnianej fabryki papieru w Miłkowie

• Autorzy: Szymczyk Maciej

Identyfikatory

DOI

10.15199/54.2023.2.2

Warianty tytułu

EN

History of forgotten paper factory in Miłków

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia dzieje pierwszej maszynowej fabryki papieru w Miłkowie (niem. Arnsdorf) koło Jeleniej Góry. Zakład powstał w połowie lat 40. XIX w. i funkcjonował do początku 1920 r. Wytwarzano w nim głównie papiery do drukowania, w tym gazetowe. Od 1872 r. papiernia miała filię w Płuczkach (Querseifen), w której przetwarzano drewno na ścier. W 1897 r. firmę przekształcono w spółkę akcyjną, a pozyskany kapitał wykorzystano na modernizację papierni oraz budowę napędzanej parą ścieralni w Miłkowie. Kupiono także kolejną ścieralnię w Karpaczu Górnym (niem. Brückenberg). W czasach I wojny światowej spadło zapotrzebowanie na papier do drukowania, a wielu pracowników powołano do wojska. Z powodu wysokich cen węgla (po wojnie był on 12 razy droższy niż przed wojną) wzrosły koszty działalności firmy. Z braku środków wstrzymano niezbędne inwestycje, doprowadzając do nieodwracalnej dekapitalizacji parku maszynowego i likwidacji papierni. Od jej zamknięcia minęły 102 lata. Dziś nie ma po fabryce śladu, a wiedza o jej istnieniu została niemal całkowicie zatarta. Obecnie w pamięci pozostają, również już nieczynne, dwie papiernie z sąsiedztwa – „Marysin” i Brzezie Karkonoskie.

EN

The article presents the history of the first mechanical paper factory in Miłków (German: Arnsdorf) near Jelenia Góra. The plant was established in the mid-1840s and operated until the beginning of 1920. It produced mainly printing paper, including newsprint. From 1872, the paper mill had a branch in Płuczki (Querseifen), where wood was converted into pulp. In 1897, the company was transformed into a joint-stock company, and the acquired capital was used to modernize the paper mill and build a steam--powered pulp mill in Miłków. Another grinding plant was also purchased in Karpacz Górny (German: Brückenberg). During World War I, the demand for printing paper declined and many workers were drafted into the army. Due to high coal prices (after the war it was 12 times more expensive than before the war) the company’s operating costs increased. Due to the lack of funds, the necessary investments were suspended, leading to the irreversible decapitalization of the machine park and the liquidation of the paper mill. 102 years have passed since its closure. Today, there is no trace of the factory, and the knowledge of its existence has been almost completely obliterated. At present, two closed paper mills from the neighborhood are also remembered - “Marysin” and Brzezie Karkonoskie.

Słowa kluczowe

PL

Miłków; fabryka papieru; ścieralnia; Gebauer Ewald; Kreissler; Richter Heinrich; Richter Lothar Heinrich; Warnke

EN

Miłków; paper factory; pulp mill; Gebauer Ewald; Kreissler; Richter Heinrich; Richter Lothar Heinrich; Warnke

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przegląd Papierniczy
• Rocznik: 2023
• Tom: R. 79, nr 2
• Strony: 110--115
• Opis fizyczny: Bibliogr. 49 poz.

Twórcy

autor

Szymczyk Maciej

• Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju

• https://orcid.org/0000-0002-8504-6483

Bibliografia

• [1] „Adressbuch der Maschinen-Papier- und Pappen-Fabriken so wie Holzstoff- Strohstoff- & Cellulose-Fabriken des deutschen Reiches, Oesterreich-Ungarns und der Schweiz”. 1883. Biberach. s. 27.
• [2] „Adressbuch der Papierindustrie Deutschlands und der Schweitz”. 1914. Berlin. s. 109.
• [3] „Adreβbuch der Papier-, Pappen-, Holzstoff-, Cellulose- und Strohstoff- Fabriken des Deutschen Reichs, Dänemarks, Elsaβ-Lothringens, Hollands, Oesterreichs, Polens, der Schweiz und der Tschechoslwekei”. 1925 Biberach. s. 96, 134, 143.
• [4] Archiwum Państwowe (dalej: AP) Łódź, zespół Centralny Zarząd Przemysłu Papierniczego, sygn. 160, Protokół zdawczo-odbiorczy Brzezia z 9.06.1950 r. s. 185.
• [5] AP Wrocław, Oddział Jelenia Góra, sygn. 2/44 –2/70 Urząd Katastralny w Jeleniej Górze (Katasteramt Hirschberg)”, mapa Kreis Hirschberg, Gemarkung Arnsdorf nr 4, sygn. 0058.
• [6] AP Wrocław, Oddział Kamieniec Ząbkowicki, zespół Biuro Informacyjne W. Schimmelpfeng, niemiecka wywiadownia Sp. z o.o., Arnsdorf Marienwerk, sygn. 1597/10. s. 5.
• [7] „Die Papier-Industrie am Riesengebirge”. 1883. Papier-Zeitung, 1883 : 1194.
• [8] Dokumentacja fotograficzna wykonana przez Krzysztofa Romańczukiewicza z Miłkowa, październik 2022.
• [9] „Empfängerliste u. Zeugnisse über Papiermaschinen, Kartonmaschi-nen, Langsiebpappenmaschinen und Langsiebentwässerungsma-schinen. H. Hüllner Warmbrunn”. Wydanie po 1914 r. s. 4, 8.
• [10] „Generalversammlungen”. 1919. Wochenblatt für Papierfabrikation : 3330.
• [11] „Geschäftsberichte”. 1910. Wochenblatt für Papierfabrikation : 4152.
• [12] „Geschäftsberichte”. 1912. Wochenblatt für Papierfabrikation : 4339.
• [13] „Geschäftsberichte”. 1913. Wochenblatt für Papierfabrikation : 4446.
• [14] „Geschäftsberichte”. 1914. Wochenblatt für Papierfabrikation : 3825.
• [15] „Geschäftsberichte”. 1916. Wochenblatt für Papierfabrikation : 69.
• [16] „Geschäftsberichte”. 1916. Wochenblatt für Papierfabrikation : 2144.
• [17] „Geschäftsberichte”. 1917. Wochenblatt für Papierfabrikation : 2306.
• [18] „Geschäftsberichte”. 1919. Wochenblatt für Papierfabrikation : 677.
• [19] „Geschäftsberichte”. 1919. Wochenblatt für Papierfabrikation : 1702.
• [20] „Geschäftsberichte”. 1919. Wochenblatt für Papierfabrikation : 3254.
• [21] „Geschäftsberichte”. 1920. Wochenblatt für Papierfabrikation : 51.
• [22] „Geschäftsberichte”. 1921. Wochenblatt für Papierfabrikation : 334.
• [23] „Geschäftsnachrichten”. 1907. Wochenblatt für Papierfabrikation 1907 (38) : 3120.
• [24] „Geschäftsnachrichten”. 1917. Wochenblatt für Papierfabrikation : 799.
• [25] „Geschäftsnachrichten”. 1920. Wochenblatt für Papierfabrikation : 268.
• [26] „Geschäftsnachrichten”. 1920. Wochenblatt für Papierfabrikation : 1070.
• [27] „Grosskraftschleifer” (reklama). 1904. Wochenblatt für Papierfabri-kation (6) : 423.
• [28] „Grosskraftschleifer” (reklama). 1905. Wochenblatt für Papierfabri-kation (49) : 3776.
• [29] „Handbuch der Deutschen Aktien-Gesellschaften. 1897-98”. 1897. Leipzig. Bd. 2. s. 368.
• [30] „Handbuch der Deutschen Aktien-Gesellschaften. Jarbuch der deutschen Börsen 1900/1901”. 1901. Leipzig. Bd. 2. s. 731-732.
• [31] „Handbuch der Deutschen Aktien-Gesellschaften. Jarbuch der deutschen Börsen 1901/1902”. 1902. Leipzig. Bd. 2. s. 774-775.
• [32] „Handbuch der Deutschen Aktien-Gesellschaften. Jarbuch der deutschen Börsen 1919/1920”. 1920. Berlin-Leipzig. Bd. 2. s. 1054-1055.
• [33] „Handbuch der Provinz Schlesien”. 1864. Breslau. Band 2. s. 355.
• [34] „Handbuch der Provinz Schlesien”. 1866. Breslau. Band 2. s. 121.
• [35] „Handbuch der Provinz Schlesien”. 1869. Breslau. Band 2. s. 121.
• [36] „Kolej w Jeleniej Górze i okolicy, strona Józefa Sz. z Jeleniej Góry, D29 - 340 Linia Mysłakowice – Karpacz” https://jelenia.rail.pl/Linie_ kolejowe/340_Myslakowice-Karpacz/340.htm [dostęp 4.12.2022].
• [37] „Maschinenführer”. 1880. Wochenblatt für Papierfabrikation (29) : 975.
• [38] „Maschinen-Papierfabrik-Verkauf”. 1861. Central-Blatt für deutsche Papierfabrikation (18) : 286-287; (19) : 301-302.
• [39] Müller L. 1855. „Die Fabrikation des Papiers in Sonderheit des, auf der Maschine gefertigten”. s. XVI.
• [40] „Neue Aktienpapierfabrik”. 1897. Wochenblatt für Papierfabrikation : 3196.
• [41] „Neue Dampfholzschleiferei” 1898. Wochenblatt für Papierfabrikation : 3215.
• [42] „Neue Dampf-Holzschleiferei”. 1903. Wochenblatt für Papierfabri-kation (25) : 1810.
• [43] „Schlesische Instanzien-Notiz. Verzeichnis der Königlichen Militair-, Civil-, Geistlichen- Schulen- und übrigen Verwaltungs-Behörden und öffentlichen Anstalten in der Provinz Schlesien, dem dazu gehörigen Theile der Lausitz und der Grafschaft Glatz”. 1852. Breslau. s. 318.
• [44] Szymczyk M. 2000. „Śląskie papiernictwo w okresie industrializacji kapitalistycznej”. Duszniki-Zdrój. s. 90-91, 109-110.
• [45] Szymczyk M. 2023. „Od młyna papierniczego do fabryki tektury w Miłkowie”. Przegląd Papierniczy 79 (1) : 54-58.
• [46] „Todes-Nachricht”. 1880. Wochenblatt für Papierfabrikation (13) : 395.
• [47] „Verzeichniss der von Escher Wyss & Co. in Zürich gebauten Papier-maschinen”. 1873. Zürich. Pozycja nr 10.
• [48] Wochenblatt für Papierfabrikation. 1897 (31) : 2357.
• [49] „Zehn Jahre Deutscher Druckpapier Verband im Bilde”. 1910.