Identyfikacja włókien do celów konserwatorskich. Cz. 5, Włókna celulozy i jej chemiczne modyfikacje: bawełna, bawełna merceryzowana, wiskoza, fibra

• Autorzy: Kozielec Tomasz , Zapolska Katarzyna

Identyfikatory

DOI

10.15199/54.2020.7.2

Warianty tytułu

EN

Identification of Fibres for Conservation Purposes. Part 5, Cellulose fibres and its chemical modifications: cotton, mercerized cotton, viscose, vulcanized fibre

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W piątej i ostatniej części cyklu artykułów na temat identyfikacji włókien do celów konserwatorskich zaprezentowano włókna bawełny oraz włókna celulozowe przetwarzane chemicznie. Podjęta tematyka jest związana zarówno z przemysłem papierniczym, jak i tekstylnym, ponieważ obydwie gałęzie przemysłu wzajemnie korzystały z własnych osiągnięć. W artykule przypomniano ważne wydarzenie, jakim było odkrycie obecności celulozy w tkankach roślinnych. Stało się to przyczynkiem do opracowania metod jej przemysłowego wyodrębniania z drewna oraz opracowania szeregu chemicznych modyfikacji celulozy pozwalających na uzyskanie włókien o nowych cechach użytkowych. Zaprezentowano przykłady wyrobów używanych w przemyśle papierniczym oraz tekstylnym. Szczególne miejsce w artykule zajmuje omówienie bawełny, będącej znakomitym, czystym surowcem do chemicznych modyfikacji celulozy. Omawiając badania mikroskopowe włókien zwrócono uwagę na wygląd mikroskopowy włókien bawełny, bawełny merceryzowanej, wiskozy oraz fibry. Niniejsze opracowanie jest krótką syntezą własnych obszernych doświadczeń zawodowych autorów, jak również próbą streszczenia bardzo obszernych zagadnień historyczno-technologicznych wybranych włókien na bazie celulozy.

EN

In the fifth and final part of the series of articles on fibre identification for conservation purposes, cotton fibres and chemically processed cellulose ibres were presented. The subject matter is related to both the paper and textile industry, because both industries shared their achievements. The article recalls an important fact, which was the discovery of cellulose presence in plant tissues. This became a reason to develop methods for its industrial extraction from wood and to develop a number of chemical modifications of cellulose that allow obtaining fibres with new functional properties. Examples of products used in the paper and textile industry are presented. A special place in the article is dedicated to cotton, which is an excellent, pure raw material for chemical modifications of cellulose. Discussing the microscopic examination of fibres, the attention was paid to the microscopic appearance of cotton, mercerized cotton, viscose and fibre. This study is a brief synthesis of the authors’ own extensive professional experience, as well as an attempt to summarize very extensive historical and technological issues of selected cellulose-based fibres.

Słowa kluczowe

PL

identyfikacja włókien; mikroskopia; papier; tekstylia; celuloza; kwas siarkowy; chlorek cynku; wodorotlenek sodu; merceryzacja; regeneracja celulozy

EN

fibers identification; microscopy; paper; textiles; cellulose; sulphuric acid; zinc chloride; sodium hydroxide; mercerization; regeneration of cellulose

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przegląd Papierniczy
• Rocznik: 2020
• Tom: R. 76, nr 7
• Strony: 397--406
• Opis fizyczny: Bibliogr. 55 poz.

Twórcy

autor

Kozielec Tomasz

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Katedra Konserwacji-Restauracji Papieru i Skóry, ul. Sienkiewicza 30/32, 87-100 Toruń

autor

Zapolska Katarzyna

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Katedra Konserwacji-Restauracji Papieru i Skóry, ul. Sienkiewicza 30/32, 87-100 Toruń

Bibliografia

• [1] Aftalion F. 2001. „A History of the International Chemical Industry”. Philadelphia.
• [2] [anon]. 1783. „Dykcyonarz służący do poznania historyi naturalney”.[Ładowski X. Piar – tłumaczenie]. T. I. Kraków.
• [3] [anon] 1946. „Unica – fibra wulkaniczna”. Mariestad.
• [4] [anon]. 2018. „Dynos®. Through well-engineered technology to vulcanized fibre”, https://www.dynos-gmbh.de/1/dynos/production/ (dostęp: 2020.06.10).
• [5] Bailey T. L. W. 1947. „Microscopical characteristics of the cotton fiber”. W: Mauersberger Herbert R. „Matthews’ Textile fibers. Their physical, microscopical, and chemical properties”. New York-London. 198-229.
• [6] B. M. 1906. „Rozmaite materye zastępujące jedwab”. Chemik Polski 6 (6): 108-113.
• [7] Becker Ernst. 27.11.1932. „Process of Preparing Vulcanized Fibers”. U.S. Patent 1879031.
• [8] Berthollet [Claude Louis]. 1785. „Description de l’art du blanchiment par l’acide muriatique oxigené” [brak miejsca wyd.].
• [9] BN-66/7341-01. 1966. „Fibra Techniczna”.
• [10] BN-72/7325-01. 1972. „Preszpan introligatorski”.
• [11] Borzykowski Benno.10.02.1930.„Sposób nadawania wiskozie własności, wpływających na zmniejszenie połysku otrzymanych z niej wyrobów”. Patent RP 11297.
• [12] Chaiarrekij Somporn, Apirakchaiskul Apiporn, Suvarnakich Kuntinee, Kitatkamjornwong Suda. 2011. „Kapok I. Characteristics of Kapok Fiber as a Potential Pulp Source for Papermaking”. BioResources 7 (1): 475-488.
• [13] Chao Kang. 1977.„The Development of Cotton Textile Production in China”. Cambridge.
• [14] Cherblanc Émile. 1948. „Soie Et Soie Artificielle”. Thalčs 5: 85-99.
• [15] De Fontenelle Julia. 1834. „Manuel Complet Du Blanchiment Et Du Blanchissage, Nettoyage Et Dégraissage...”. T. 1. Paris.
• [16] Deng Gang. 1999. „The Premodern Chinese Economy: Structural Equilibrium And Capitalist Sterility”. London-New York.
• [17] Eskridge Brewster B. 08.05.1962. „Manufacture of pigment edviscose Rayon”. U.S. Patent 3033697.
• [18] Frey L. 2007. „Karol Linneusz (1707-1778)”. Łąkarstwo w Polsce 10: 205-221.
• [19] Gittins L. 1979. „Innovations in Textile Bleaching in Britain in the Eighteenth Century”. The Bussines History Review 53 (2): 194-204.
• [20] Griffiths Trevor, Hunt Philip A., O’Brien Patrick K. 1992. „Inventive activity in the British Textile Industry, 1700-1800”. The Journal of Economic History 4 (52): 881-906.
• [21] Herstein Bernard.19.09.1922. ”Parchment paper or vulcanized fiber and process for making same”. U.S. Patent 1429427.
• [22] Hildebrandt Nils Christoph. 2018. „Paper-Based Composites via the partial dissolution route with naoH/Urea”. Acta Universitatis Ouluensis. C Technica 687.
• [23] Hock Charles W., Ramsay Robert C., Milton Harris. 1941. ”Microscopic structure of the cotton fiber”. Journal of Research of the National Bureau of Standards RP. 132, 26: 93-104.
• [24] Hoernle A. F. Rudolf. 1903. „Who Was the Inventor of Rag-Paper?”. The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland (art. 22): 663-684.
• [25] Holme Ian, Blackburn Richard s. 2019. „John Mercer FRS, FCS, MPhs, JP: The Father of Textile Chemistry”. Coloration Technology 135 (3): 171-182.
• [26] Ilvessalo-Pfäffli Marija-Sisko. 1995. „Fiber Atlas. Identification of Papermaking Fibers”. Berlin-Heidelberg.
• [27] Jakucewicz Stefan, Khadzhynowa Svitlana. 2020. „Sposoby zabezpieczania dokumentów”. Łódź.
• [28] Jeziorny Andrzej, Lipp-Symonowicz Barbara. 1980. „Nauka o włóknie. Laboratorium”. Łódź.
• [29] Kalantzi Styliani, Mamma Diomi, Kalogeris Emmanuel, Kekos Dimitris. 2010. „Improved Properties of Cotton Fabrics Treated with Lipase and Its Combination with Pectinase”. FIBRES & TEXTILES in Eastern Europe 18 (5): 86-92.
• [30] Karczmarczuk Roman. 2011. „Tryumf Białego Złota ”. Wszechświat 112 (1-3): 47-50.
• [31] Kozielec Tomasz. 2020. Identyfikacja włókien do celów konserwatorskich. Cz. 3. Włókna z dużą zawartością ligniny. Przegląd Papierniczy 76 (4): 210-216.
• [32] Kozielec Tomasz. 2020. Identyfikacja włókien do celów konserwatorskich. Cz. 4. Słomy zbożowe, esparto, bagassa. Przegląd Papierniczy 76 (5): 277-285.
• [33] Linnaei Caroli. 1763. „Species Plantarum, Exhibentes Plantas Rite Cognitas Ad Genera Relatas....”. T. II. Holmiae [Stockholm].
• [34] Marsh J. T. 1948. „An introduction to textile finishing”. London.
• [35] May O. l., lege K. E. 1999. „Development of the World Cotton Industry”. W: Smith C. W., Cothren J. T. „Cotton: Origin, History, Technology, and Production”. New York. 65-98.
• [36] McCrady Ellen. 1992. ”The Great Cottonrag Myth”. Alcaline Paper Advocate 5 (5). https://cool.culturalheritage.org/byorg/abbey/ap/ap05/ap05-5/ap05-503.html (dostęp: 2018.05.05).
• [37] Mercer John. 24.10.1850. „Preparation of cotton and other fabrics [subjecting them to the action of caustic soda or potash, dilute sulphuric acid, or solution of chloride of zinc, to prepare them for printing or dyeing]”. Brit. Patent 13296. za: Woodcroft Bennet. 1854. Subject-Matter Index (made from titles only) of Patents of Invention, from March 2, 1617 (14 James I.) to October 1, 1852 (15 Victoriae). Part I. – (A to M). London.
• [38] Moulherat Christophe, Tangberg Margareta, Haquet Jérôme-F., Mille Benoît. 2002. „First evidence of Cotton at neolitic mehrgarh, Pakistan: Analysis of Mineralized Fibres from a Copper Bead”. Journal of Archaeological Science 29 (12): 1393-1401.
• [39] Nüsslein Josef, Kirst Werner. 24.03.1942. „Process of producing fast dyeing on vulcanized fiber and he dyed fiber obtained thereby”. U.S. Patent 299572.
• [40] Parthasarathi Prasannan, Rielo Giorgio.2009.„The Spinning World: a Global History of Cotton Textiles, 1200-1850”. Oxford.
• [41] Payen [Anselme]. 1838. „Mémoire sur la composition du tissu propre des plantes et du ligneux”. Compte Rendu Des Séances de l’Académie des Sciences 2 semestre, 7 (25): 1052-1056.
• [42] Payen [Anselme]. 1839. „Extrait d’un mémoire sur les ligneux”. Compte Rendu Des Séances de l’Académie des Sciences 2 semestre, 9 (5): 149-153.
• [43] Payen Anselme. 1849. „Précis de chimie industrielle”. Paris.
• [44] Pokorzyńska Elżbieta. 2009. „Z dziejów introligatorstwa warszawskiego XIX i 1. połowy XX w.” Praca doktorska pod kier. prof. dr hab. E. Różyckiego. Katowice. Uniwersytet Śląski.
• [45] Reddys. M., Charys. J. 2003.„University Botany-2:Gymnosperms, Plant Anatomy, Genetics, Ecology”. New Delhi.
• [46] Raczkowski K. 1899. „O t. zw. merceryzowaniu bawełny”. Wszechświat 18 (25): 385-388.
• [47] Shaikh T., Chaudhari S., Varma A. 2012. „Viscose Rayon: A Legen- Dary Development In The Manmade Textile”. International Journal of Engineering Research and Applications 2 (5): 675-680.
• [48] Skoracki Jan.2011. „Początki produkcji włókien chemicznych w Polsce”. Chemik 65 (12): 1307-1318.
• [49] Sreenivasa Murthy H.V. 2016. „Introduction to Textile Fibres”.New Delhi.
• [50] Taylor Thomas. 16.03.1871. „Improvement in the treatment of paper and paper-pulp”. U.S. Patent 114880.
• [51] Wisniak J. 2004. „Bleaching – From antiquity to Chlorine”. Indian Journal of Chemical Technology 11 (6): 876-887.
• [52] Wolf K. H. 1974. „Textile Bleaching and the Birth of the Chemical Industry”. The Business History Review 2 (48): 143-163.
• [53] Wódka Tadeusz. 2010. „Włókna celulozowe”. Informator chemika kolorysty (15): 7-15.
• [54] Wrońska-Friend Maria. 2015. „Tkaniny dla bogów i ludzi: z kolekcji sztuki balijskiej Krzysztofa Musiała”. Łódź.
• [55] Valicek P. 1979. „Wild and Cultivated Cottons”. Cotton et Fibres Tropicales 2 (34): 239-264. za: Moulherat Christophe, Tangberg Margareta, Haquet Jérôme-F., Mille Benoiit. 2002. „First Evidence of Cotton at Neolitic Mehrgarh, Pakistan: Analysis of Mineralized Fibres from a Copper Bead”. Journal of Archaeological Science 29 (12): 1393-1401.