Koła garncarskie zachodnich Słowian w VIII–X wieku

Rzeźnik, P.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Koła garncarskie zachodnich Słowian w VIII–X wieku

Autorzy

Rzeźnik P.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

P_Rzeznik_Kola_Garncarskie_SiC_V69_nr4_2018.pdf

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Potter’s wheels of Western Slavs in the 8th to 10th centuries

Języki publikacji

Abstrakty

W artykule autor podejmuje dyskusję na temat konstrukcji kół używanych powszechnie w VIII–X w. w garncarstwie zachodnich Słowian. Na podstawie analizy odcisków osi na dnach naczyń oraz cech technologicznych ceramiki dowodzi, że ówcześni garncarze posługiwali się lekkimi drewnianymi kołami garncarskimi. Były to urządzenia małe, jednotarczowe, przeznaczone do napędu ręcznego, zróżnicowane pod względem rozwiązań konstrukcyjnych. Użytkowano je okresowo, po czym demontowano i przechowywano na zapleczu gospodarstwa domowego lub warsztatu. Swoje ustalenia autor konfrontuje z danymi etnograficznymi. Wskazuje przenośne konstrukcje kół, realnie stosowane w garncarstwie wiejskim, które pozostawiają najbardziej zbliżone ślady do tych obecnych na dnach naczyń z VIII–X w.

In the article the author discusses the construction of potter’s wheels commonly used by Western Slavs in the 8th–10th centuries. Based on the analysis of axle imprints on the bottoms of vessels and technological features of ceramics, he proves that potters of that time used light wooden pottery wheels. These were small, single-disc devices designed for manual drive and varied in terms of their design. They were used periodically and then disassembled and stored in the household or workshop facilities. The author confronts his findings with ethnographic data. He indicates portable wheel constructions that are used in rural pottery and that leave the closest marks to those present on the bottoms of vessels from the 8th to 10th centuries.

Słowa kluczowe

wczesne średniowiecze odciski na dnach naczyń koło garncarskie Słowianie Zachodni

Early Middle Ages marks on the bottom of vessels potter's wheel West Slavs

Wydawca

Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych

Czasopismo

Szkło i Ceramika

Rocznik

2018

Tom

R. 69, nr 4

Strony

6--10

Opis fizyczny

Bibliogr. 33 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Rzeźnik P.

rzepawel@gmail.com

Katedra Konserwacji i Restauracji Ceramiki i Szkła, Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu

autor zdjęć

Rzeźnik N.

Bibliografia

[1] Kostrzewski J., 1925, Znaki na dnach naczyń wczesnohistorycznych z Wielkopolski, „Obzor Praehistorický IV (Niederlův Sborník)”, ss. 117–130.
[2] Jakimowicz R., Poznań 1930, Przyczynki do poznania ceramiki grodziskowej [w:] red. J. Kostrzewski, Księga Pamiątkowa ku uczczeniu siedemdziesiątej rocznicy urodzin prof. dr. Włodzimierza Demetrykiewicza, ss. 340–362.
[3] Hołubowicz W., Toruń 1950, Garncarstwo wiejskie zachodnich terenów Białorusi, ss. 77–84, 113–116.
[4] Kempke T., 2001, Slawische Keramik [w:] Handbuch zur mittelalterlichen Keramik in Nordeuropa, red. H. Lüdtke, K. Schietzel, Neumünster, s. 213, ryc. 1: 1.
[5] Varadzin L., 2010, Hrnčířská výroba ve východní části střední Evropy 6.–13. století v archeologických pramenech, „Archeologické Rozhledy“, R. 62, s. 19.
[6] Lodowski J., Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1972, Sądowel we wczesnym średniowieczu, ss. 138–140.
[7] Brzostowicz M., Poznań 2002, Bruszczewski zespół osadniczy we wczesnym średniowieczu, s. 207.
[8] Hilczerówna Z., Wrocław – Warszawa – Kraków 1967, Dorzecze górnej i środkowej Obry od VI do początków XI wieku, ss. 50–139, ryc. 22.
[9] Hołubowicz W., Wrocław 1965, Garncarstwo wczesnośredniowieczne Słowian, „Studia Archeologiczne”, t. 1, s. 44.
[10] Kołos-Szafrańska Z., 1961, Z badań nad garncarstwem wczesnośredniowiecznym. Analiza ceramiki z Biskupina, pow. Żnin, stan. 6, [w:] W. i Z. Szafrańscy, „Z badań nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem wiejskim w Biskupinie”, ss. 149.
[11] Buko A., Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź 1990, Ceramika wczesnopolska. Wprowadzenie do badań, ss. 105–110.
[12] Měřínský Z., Praha 1985, Velkomoravské kostrové pohřebiště ve Velkých Bílovicích, ss. 50–61.
[13] Schuldt E., Berlin 1981, Groß Raden. Die Keramik einer slawischen Siedlung des 9./10. Jahrhunderts, tab. 7.
[14] Gruszka B., 2016, Eine Siedlung am slawischen Burgwall von Kleinitz (Klenica) – Aufarbeitung der Altgrabung von 1962, [w:] F. Biermann, A. Kieseler, D. Nowakowski, Burg, Herrschaft und Siedlung im mittelalterlichen Niederschlesien, Bonn, ss. 495–532.
[15] Bobrinskij A. A., 1962, Drevnerusskij gončarnyj krug, „Sovetskaja Archeologija“, nr 3, ss. 33–52.
[16] Hanuliak M., Nitra 2004, Veľkomoravské pohrebiská. Pochovávanie v 9.–10. storočí na území Slovenska.
[17] Hensel W., Hilczer-Kurnatowska Z., Łosińska A., Poznań - Toruń 1995, Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej.
[18] Kieseler A., 2016, Der slawische Burgwall von Kleinitz (Klenica) im nördlichen Niederschlesien, [w:] F. Biermann, A. Kieseler, D. Nowakowski, Burg, Herrschaft und Siedlung im mittelalterlichen Niederschlesien, Bonn, ss. 211–465.
[19] Kostelníková M., 1975, Otisky tkanin na dnech slovanských nádob z Mikulčic, „Archeologické Rozhledy“, R. 27, ss. 45–51, tabl. I–VIII.
[20] Leciejewicz L., Wrocław 2000, Nowa postać świata. Narodziny średniowiecznej cywilizacji europejskiej.
[21] Łosiński W., Wrocław – Warszawa - Kraków 1991a, Feldberg [w:] Słownik Starożytności Słowiańskich, t. 8, ss. 127–132.
[22] Łosiński W., Wrocław – Warszawa – Kraków 1991b, Fresendorf [w:] Słownik Starożytności Słowiańskich, t. 8, ss. 134–137.
[23] Müller A. von, Müller-Muči K. von, Nekuda V., Berlin 1993, Die Keramik vom Burgwall in Berlin-Spandau.
[24] Parczewski M., Warszawa – Kraków 1982, Płaskowyż Głubczycki we wczesnym średniowieczu.
[25] Poláček L., 1995, Altes Gliederungssystem der Mikulčicer Keramik [w:] Slawische Keramik in Mitteleuropa vom 8. bis zum 11. Jahrhundert - Terminologie und Beschreibung, Internationale Tagungen in Mikulčice, red. L. Poláček, Brno, t. 2, ss. 131–195.
[26] Poulík J., Praha 1948, Staroslovanská Morava.
[27] Schoknecht U., Berlin 1977, Menzlin. Ein frühgeschichtlicher Handelsplatz an der Peene.
[28] Sláma J., Praha 1977, Mittelböhmen im frühen Mittelalter.
[29] Stankevič Â., 1962, K voprosu o poâvlenii gončarnogo kruga u severovostočnyh Slavân, „Światowit“, t. 24, ss. 421–441.
[30] Szymański W., Wrocław – Warszawa – Kraków 1967, Szeligi pod Płockiem na początku wczesnego średniowiecza.
[31] Wachowski K., Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1975, Cmentarzyska doby wczesnopiastowskiej na Śląsku.
[32] Zamelska-Monczak K., Wrocław 2017, Tradycja a nowe wzorce – przemiany w wytwórczości garncarskiej na przykładzie materiałów ceramicznych ze starszych faz wczesnośredniowiecznego grodu w Santoku, [w:] Ceramika i szkło w archeologii i konserwacji, red. S. Siemianowska, P. Rzeźnik, K. Chrzan, Wrocław, ss. 209–238.
[33] Zápotocký M., 1965, Slovanské osídlení na Litoměřicku, „Památky Archeologické”, R. 56, nr 2, ss. 205–391.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-33e3dd84-3d9c-4dd3-b583-fd4fd142417b