Badania historycznych zapraw z Baszty Gotyckiej w Lublinie

• Autorzy: Klimek Beata

Identyfikatory

DOI

10.35784/teka.3364

Warianty tytułu

EN

Research on historical mortars from the Gothic Tower in Lublin

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Baszta Półokrągła, nazywana także Basztą Gotycką jest jedną z najstarszych budowli Lublina. Została zbudowana w XIV wieku z kamienia i cegły. Była częścią murów obronnych wzniesionych przez króla Kazimierza Wielkiego. W trakcie współcześnie wykonywanych prac restauratorskich, pobrano oryginalne materiały: zaprawy. W artykule przedstawiono charakterystykę mineralogiczną, chemiczną zapraw. Metodyka analityczna obejmowała: jakościową analizę mineralogiczną całej próbki metodą dyfrakcji rentgenowskiej (XRD); badania morfologiczne z pierwiastkową oceną i mikroanalizą spoiwa metodą skaningowej mikroskopii elektronowej i spektroskopię rentgenowską z dyspersją energii (SEM-EDS). Wykonano oznaczanie pozostałości części nierozpuszczalnych w kwasie solnym. Metodologia ta pozwoliła na określenie składu zapraw: badania podciągania nasiąkliwości w wodzie po 24 godzinach zanurzenia. Stwierdzono, że badane zaprawy mają podobną budowę mineralogiczną, lecz nieco różnią się udziałem poszczególnych składników, przede wszystkim frakcji kruszywa. Próbki składają się głównie z kwarcu i kalcytu i dodatkowo krzemianów. Ponadto wykazano, że spoiwo wapienne zapraw ma charakter mikrokrystaliczny. Do produkcji historycznych zapraw jako kruszywo wykorzystano głównie piasek kwarcowy i minerały z grupy skaleniowej i krzemianowej.

EN

The Semicircular Tower, also called the Gothic Tower, is one of the oldest buildings in Lublin. It was built in the 14th century of stone and brick. It was part of the defensive walls erected by King Kazimierz Wielki. During contemporary restoration works, original materials were taken: mortar. The article presents mineralogical and chemical characteristics of mortars. The analytical methodology included: qualitative mineralogical analysis of the entire sample by X-ray diffraction (XRD); morphological tests with elemental assessment and microanalysis of the binder by means of scanning electron microscopy and X-ray spectroscopy with energy dispersion (SEM-EDS). Determination of the residual parts insoluble in hydrochloric acid was carried out. This methodology made it possible to determine the composition of mortars: tests of rising water absorption after 24 hours of immersion. It was found that the tested mortars have a similar mineralogical structure, but slightly differ in the share of individual components, primarily the aggregate fraction. The samples consist mainly of quartz and calcite with additional silicates. In addition, it was shown that the lime binder of mortars has a microcrystalline character. For the production of historical mortars, mainly quartz sand and minerals from the feldspar and silicate groups were used as aggregate.

Słowa kluczowe

PL

Baszta Gotycka; zaprawa historyczna; badania; Lublin

EN

Gothic Tower; historical mortar; research; Lublin

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej ; Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
• Czasopismo: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych
• Rocznik: 2022
• Tom: T.18, nr 3
• Strony: 18--29
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., ryc., tab.

Twórcy

autor

Klimek Beata

• Katedra Konserwacji Zabytków, Wydział Budownictwa i Architektury, Politechnika Lubelska (Polska)

• https://orcid.org/0000-0002-6967-9766

Bibliografia

• [1] Teodorowicz-Czerepińska J., Michalska G., Baszta Półokrągła II (Jezuicka 5−7/Królewska 6), [w:] Mury miejskie Lublina, Lublin 2021, s. 162−168. Google Scholar
• [2] Widawski J., Miejskie mury obronne w Państwie Polskim do pocz. XV w., Warszawa 1973, s. 54. Google Scholar
• [3] Koziejowski W., Rozpoznanie historyczne Baszty Półokrągłej w Lublinie, [mps]1992, Archiwum WUOZ w Lublinie. Google Scholar
• [4] Kwiatkowski B., Janus K., Budowla baszty półkolistej (gotyckiej) w dawnej linii murów obronnych Lublina. Badania architektoniczne, [mps] 2018, Archiwum WUOZ w Lublinie. Google Scholar
• [5] Secco M. et al., Mineralogical clustering of the structural mortars from the Sarno Baths, Pompeii: a tool to interpret construction techniques and relative chronologies, „Journal of Cultural Heritage”, 2019, No 40, s. 265−273; https://doi.org/10.1016/j.culher.2019.04.016 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar
• [6] Vettori S. et al., Archaeometric and archaeological study of painted plaster from the Church of St. Philipin Hierapolis of Phrygia (Turkey), „Journal of Archaeological Science: Reports”, 2019, No 24, s. 869−878; https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2019.03.008 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar
• [7] Miriello D. et al., New compositional data on ancient mortars and plasters from Pompeii (Campania – Southern Italy): archaeometric results and considerations about their time evolution, „Materials Characterization”, 2018, No 146, s. 189−203; https://doi.org/10.1016/j.matchar.2018.09.046 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar
• [8] Laycock E.A. et al., An investigation to establish the source of the Roman lime mortars used in Wallsend, UK, „Construction and Building Materials”, 2019, No 196, s. 611−625; https://doi.org/org/10.1016/j.conbuildmat.2018.11.108 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar
• [9] Borsoi G. et al., Analytical characterization of ancient mortars from the archaeological roman site of Pisões (Beja, Portugal), „Construction and Building Materials”, 2019, No 204, s. 597−608; https://doi.org/10.1016/j.conbuildmat.2019.01.233 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar
• [10] Van Balen K. et al., Introduction to requirements for and functions and properties of repair mortars, „Materials and Structures”, 2005, vol. 38, No 8, s. 781−785; https://doi.org/10.1007/BF02479291 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar
• [11] Bartz W. et al., Characterization of historical lime plasters by combined non-destructive and destructive tests: The case of the sgraffito in Boznow (SW Poland), „Construction and Building Materials”, 2012, No 30, s. 439−446; https://doi.org/10.1016/j.conbuildmat.2011.12.045 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar
• [12] Maravelaki-Kalaitzaki P. et al., Hydraulic lime mortars for the restoration of historic masonry in Crete. „Cement and Concrete Research”,2005, No 35, s. 1577−86; https://doi.org/10.1016/j.cemconres.2004.09.001 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar
• [13] Alvarez J.I. et al., Methodology and validation of a hot hydrochloric acid attack for the characterization of ancient mortars. „Cement and Concrete Research”,1999, No 29, s. 1061−1065; https://doi.org/10.1016/S0008−8846(99)00090−3 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar
• [14] Coroado J. et al., Characterization of renders, joint mortars, and adobes from traditional constructions in Aveiro (Portugal), „International Journal of Architectural Heritage”, 2010, No 4, s. 102−114; https://doi.org/10.1080/15583050903121877 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar
• [15] Moropoulou A. et al., Characterization of ancient, byzantine and later historic mortars by thermal and x-ray diffraction techniques,” Thermochimica Acta”, 1995, No 269, s. 779−795; https://doi.org/10.1016/0040−031(95)02571−5 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar
• [16] Arıoglu N. et al., A research about a method for restoration of traditional lime mortars and plasters: a staging system approach. „Building and Environment”, 2006, No 41, s. 1223−1230; https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2005.05.015 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar
• [17] Owsiak Z., Microscopic methods for analysis of mortars from historical masonry structures,” Bulletin of the Polish Academy of Sciences: Technical Sciences”, 2021, No 69, no. 1, s. 1−8; https://doi.org/10.24425/bpasts.2021.136042 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar
• [18] Cultrone G, et al., Forced and natural carbonation of lime based mortars with and without additives: mineralogical and textural changes. „Cement and Concrete Research”, 2005, No 35, s. 2278−89. https://doi.org/10.1016/j.cemconres.2004.12.012 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar
• [19] Lawrence R, et al., Effects of carbonation on the pore structure of non-hydraulic lime mortars. „Cement and Concrete Research” 2007, No 37, s. 1059−69; https://doi.org/10.1016/j.cemconres.2007.04.011 [dostęp: 28.10.2022]. Google Scholar