Opoki i gezy - zapomniane kopaliny lubelszczyzny

• Autorzy: Bąk B. , Szeląg A.

Warianty tytułu

EN

Opoka and gaize - forgotten rocks of Lublin Region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy jest przypomnienie nieco zapomnianych kopalin, jakimi są opoki i gezy. Pierwsze z nich miały od dawien dawna, aż do czasu II wojny światowej niebagatelne znaczenie jako kamień budowlany w regionie lubelskim, częściowo świętokrzyskim oraz w okolicach Łodzi. Po wojnie wykorzystywano je na znaczną skalę do regulacji Wisły. Gezy stosowano lokalnie jako kamień budowlany lub drogowy. Liczne badania i praktyka, potwierdzają też przydatność obu kopalin do produkcji cementu, w tym gatunków specjalnych. Obecnie niektóre, opuszczone kamieniołomy opok i gez przekształcono w cenne geostanowiska dokumentujące georóżnorodność regionu.

EN

The purpose of the paper is to present some of a little forgotten rocks like opoka and gaize. The first one has been used for a long time until the second world war as a building stone in lubelski and partly świętokrzyski regions, as well as in the vicinity of Łódź (central Poland). After the war it was used as a stone material for the Vistula river regulation. Geza was a typical, local road and building stone. In the light of results of several analysis, and practices both of them are suitable for cement production (for special cements too). Today some of abandoned quarries become the status of important geosites, showing the regional geodiversity.

Słowa kluczowe

PL

opoki; gezy; kamienie budowlane; wydobycie; geostanowiska

EN

opoka; gaize; building stones; mining activity; geosites

• Wydawca: Instytut Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor-Instytut"
• Czasopismo: Górnictwo Odkrywkowe
• Rocznik: 2013
• Tom: R. 54, nr 2
• Strony: 107--116
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz.

Twórcy

autor

Bąk B.

• Państwowy Instytut Geologiczny – PIB Oddział Karpacki, Kraków

autor

Szeląg A.

• Państwowy Instytut Geologiczny – PIB Oddział Karpacki, Kraków

Bibliografia

• [1] Baran-Zgłobicka B., Harasimiuk M., 2007 – Kazimierz Dolny nad Wisłą – jako przykład harmonijnego współistnienia wartości geologicznych i kulturowych. [w:] Budowa geologiczna regionu lubelskiego i problemy ochrony litosfery. Wyd. UMCS. Lublin.
• [2] Bolewski A., Parachoniak W., 1988 – Petrografia. Wyd. Geol. Warszawa.
• [3] Cieśliński S., 1959 – Alb i cenoman północnego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich (stratygrafia na podstawie głowonogów). Pr. Inst. Geol. t. 28.
• [4] Czajewska H., Kozłowski S., 1979 – Surowce przemysłu kamienia budowlanego i drogowego. [w:] Metodyka badań surowców skalnych. Pr. zbior. pod red. S. Kozłowskiego. Warszawa.
• [5] Derdacka-Grzymek A. i in., 1975 – Geza – nowy surowiec dla przemysłu cementowego. [w:] Sympozjum: Dziś i jutro nauki do zmniejszania materiałochłonności wyrobów z tworzyw pochodzenia mineralnego lub nieorganicznego. Sopot 9-11 września 1975.
• [6] Dziedzic A., 2007 – Geoinżynierskie właściwości górnokredowych opok Małopolskiego Przełomu Wisły. [w:] Budowa geologiczna regionu lubelskiego i problemy ochrony litosfery. Wyd. UMCS. Lublin.
• [7] Fortunat W., 1965 – Opoka z Kazimierza Bad Wisłą, jej własności techniczne i przydatność do celów budownictwa. [:] Mat. z sympozjum w Kazimierzu Dolnym. Stow. Inż. i Techn. Geol. NOT. Arch. Mazowieckiego Urz. Marszałkowskiego. Warszawa.
• [8] Grabiec K., 1966 – Lekki beton konstrukcyjny z porowatego kruszywa wapiennego „Karsy”. Pozn. Tow. Przyj. Nauk, Prace Kom. Bud. i Arch. t. 1, z. 2.
• [9] Kowalski W. C., 1961 – Wytrzymałość na ściskanie budowlanych skał senońskich przełomowego odcinka Wisły środkowej na tle ich litologii. Biul. Geol. Wydz. Geol. UW. t. 1, cz. 2.
• [10] Kozłowski S. (red.), 1984 – Surowce mineralne środkowowschodniej Polski. Województwa: lubelskie, chełmskie, zamojskie, bialskopodlaskie i siedleckie. Wyd. Geol. Warszawa.
• [11] Kozłowski S., 1986 – Surowce skalne Polski. Wyd. Geol., Warszawa.
• [12] Kurlenda Z., 1967 – Litologia i stratygrafia utworów kredy górnej między Wesołówką a Sulejowem nad Wisła (Turon górny – kampan dolny). Stud. Soc. Sc. Torunensis Sect. C, vol.6, nr 3.
• [13] Łozińska-Stępień H., 1965 – Własności fizyczno-mechaniczne skał turońskich przełomowego odcinka Wisły Środkowej okolic Annopola na tle ich litologii. Biul. Geol. Wydz. Geol. UW, t. 6.
• [14] Machalski M, Żarski M, 1997 - Interpretacja stratygraficzna oraz środowiskowa znaleziska krokodyla w osadach paleocenu Kazimierza Dolnego. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [15] Maślaniec J., 1960 – Kruszywo z wapieni lekkich jako wartościowy materiał budowlany. Cement…, 3.
• [16] Musiał B., Wyrwicka K., 1982 – Sprawozdanie z badań zwiadowczych ze surowcami dla przemysłu cementowego i wapienniczego w rejonie Iłża-Zwoleń-Lipsko. Arch. Mazowieckiego Urzędu Marszałkowskiego. Warszawa.
• [17] Pożaryski W., 1951a – Odwapnione utwory kredowe na północno-wschodnim przedpolu Gór Świętokrzyskich. Biul. Państw. Inst. Geol. nr 75.
• [18] Pożaryski W., 1951b – Przewodnik geologiczny po Kazimierzu i okolicy. Wyd. Muz. Ziemi. Warszawa.
• [19] Radwanek-Bąk B., Bąk B., 2008 – The Middle Vistula River Section as a geotourist attraction. Prz. Geol. vol. 56, nr 8/1.
• [20] Rutkowski J., 1965 – Senon okolic Miechowa. Rocz. Pol. Tow. Geol. t. 35, z. 1.
• [21] Tchórzewska D., Piekarski K., 1971 – Opoka – nowym surowcem dla przemysłu cementowego. Prz. Geol. nr 1.
• [22] Trembecki A., 1955 – Problem użytkowania wapieni lekkich w budownictwie monumentalnym i mieszkaniowym. cz. I. Mater. Bud. nr 9.
• [23] Trembecki A., 1957 – Wstępne ujęcie własności technologicznych wapieni lekkich płyty lubelskiej i niecki łódzkiej jako materiału dla budownictwa domków jednorodzinnych. Mater. Bud. nr 1.
• [24] Wyrwicka K., 1977a – Obecny stan rozpoznania i perspektywy rozwoju bazy kredowych surowców węglanowych na Wyżynie Lubelskiej. Prz. Geol. nr 12.
• [25] Wyrwicka K., 1977b – Wykształcenie litologiczne i węglanowe surowce skalne mastrychtu lubelskiego. Biul. Inst. Geol. nr 299.
• [26] Wyrwicka K., 1980 – Stratygrafia, facja i tektonika mastrychtu zachodniej Lubelszczyzny. Kwart. Geol. t. 24, nr 4.
• [27] Wyrwicka K., 1987 - Surowce wapienne. [w:] Budowa geologiczna Polski. t. VI. Złoża surowców mineralnych. Wyd. Geol. Warszawa.
• [28] Wyrwicka K., Rozczynialski W., 1977 – Geza jako aktywny dodatek do cementu. [w:] Sympozjum – Wykorzystanie osiągnięć nauki do zmniejszenia materiałochłonności wyrobów z tworzyw pochodzenia mineralnego. Cetniewo.