Spektrometryczne pomiary gamma rdzeni wiertniczych o niskiej aktywności

• Autorzy: Skupio Rafał , Wolański Krzysztof

Identyfikatory

DOI

10.18668/NG.2019.06.03

Warianty tytułu

EN

Spectrometric gamma measurements of low radioactivity cores

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono nową metodykę pomiarową spektrometrii gamma dla rdzeni wiertniczych reprezentowanych przez skały o niskiej aktywności. Opisano w niej części składowe nowo zaprojektowanego spektrometru wraz z dedykowanym oprogramowaniem testowym. Badania prowadzone według zaproponowanej procedury stosowane są głównie do rdzeni formacji piaskowcowych czerwonego spągowca, dla których dotychczas w Polsce nie wykonywano pomiarów gamma. Pierwsze testy na rdzeniach piaskowcowych prowadzono z wykorzystaniem standardowego spektrometru – gamma logger BGO (GL), przy wydłużonym czasie pomiarowym, co pozwoliło uzyskać zaledwie częściowe wyniki dla wybranego odcinka rdzenia. Opracowanie nowego urządzenia wykorzystującego dwa niezależnie mierzące detektory BGO, umieszczone pod kątem 90 stopni w ołowianym tunelu (aparatura GLGT) umożliwiło dwukrotne skrócenie czasu pomiarowego, poprawienie dokładności wyników oraz obniżenie poziomu detekcji dla analizowanych pierwiastków (potas, uran oraz tor). Wstępne badania porównawcze w otworze testowym ukazały różnice pomiędzy aparatem GL i GLGT. Polegały one na poprawie jakości rejestrowanych danych w szczególności dla uranu i toru, które w przypadku standardowych analiz przyjmowały wartości mniejsze od tła pomiarowego. Dodatkowe badania przeprowadzono na wzorcach kalibracyjnych w postaci walca o znanej koncentracji pierwiastków promieniotwórczych, których wyniki posłużyły głównie do oceny rozdzielczości obu metod. Seria pomiarów rdzeni z otworu J-1 pozwoliła otrzymać dokładne wyniki porównawcze z aparatów GL i GLGT, które przedstawiono na tle profilowań geofizyki otworowej oraz badań laboratoryjnych. W przypadku tego testu wyniki z aparatury GLGT wykazały się poprawą dokładności, lepszym dopasowaniem do profilowań oraz poprawą rozdzielczości pionowej w stosunku do geofizyki wiertniczej. Uzyskane wyniki pomiarów spektrometrem GLGT wykorzystano do określenia tła pomiarowego, szacunkowej rozdzielczości oraz określenia dokładnych zawartości potasu, uranu i toru w otworach archiwalnych. Wyniki końcowe przedstawiono w postaci krzywych spektrometrycznego profilowania gamma.

EN

This paper shows a new methodology of gamma spectrometry measurements dedicated to cores represented by rocks of low radioactivity. It describes the components of the newely developed spectrometer and the dedicated testing software. The measurements conducted according to the proposed procedure are mostly applied for Rotliegend formation cores, for which spectral gamma core logging has never been done before in Poland. The first tests on the sandstone cores were conducted using a standard spectrometer – gamma logger BGO (GL) with an extended measurement time, which allowed obtain partial results for chosen core interval. The construction of the new device, which uses two independent BGO detectors placed at a 90-degree angle in lead tunnel shielding (GLGT apparatus), made it possible to twice shorten the measurement time, improve the accuracy of the results, and reduce the detection limit for the analysed elements (potassium, uranium, thorium). Preliminary comparative studies performed on the core from the test borehole showed differences between gamma logger GL and the GLGT device. These differences were visible especially for uranium and thorium data, which in the case of standard (GL) surveys carried values that were lower than the measurement background. Additional measurements were carried out on calibration standards in the form of a cylinder with a known concentration of radioactive elements, the results of which were used for evaluating the core logging resolution of both methods. The series of core measurements from J-1 borehole allowed to obtain accurate comparative results from GL and GLGT devices, which were presented against well logging and laboratory analyses. In the case of this test, the results from GLGT apparatus showed an improvement in measurement accuracy, better fitting to the well logs, and a higher vertical resolution in relation to spectral gamma logs. The results of the measurements performed with a GLGT spectrometer were used to define the measurement background, the estimated resolution, as well as to define the accurate content of potassium, uranium and thorium in the archival boreholes. All the final results were presented as curves of spectral gamma logs.

Słowa kluczowe

PL

promieniowanie gamma; pomiary rdzeni; radiometria; spektrometria

EN

gamma radiation; core measurements; radiometry; spectrometry

• Wydawca: Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Nafta-Gaz
• Rocznik: 2019
• Tom: R. 75, nr 6
• Strony: 324--329
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz.

Twórcy

autor

Skupio Rafał

• Instytut Nafty i Gazu – Państwowy Instytut Badawczy

autor

Wolański Krzysztof

• Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A.

Bibliografia

• Amanat B., Kardan M. R., Faghihi R., Pooya S. M. H., 2013. Comparative Measurements of Radon Concentration in Soil Using Passive and Active Methods in High Level Natural Radiation Area (HLNRA) of Ramsar. J. of Biomedical Physics and Eng. 3(4): 139–144.
• Baldoncini M., Alberi M., Bottardi C., Minty B., Raptis K.G.C., Strati V., Mantovani F., 2017. Exploring atmospheric radon with airborne gamma-ray spectroscopy. Atmospheric Environment 170: 259–268.
• Blum P., Rabaute A., Gaudon P., James F. Allan, 1997. Analysis of natural gamma-ray spectra obtained from sediment cores with the shipboard scintillation detector of the ocean drilling program: example from leg 1561. Shipley T.H., Ogawa Y., Blum P., Bahr J.M. (Eds.). Proceedings of the Ocean Drilling Program, Scientific Results, 156.
• Bolesta F., Gałązka A., 2014. Profilowanie gamma – przeliczanie jednostek. Nafta-Gaz, 8: 493–501
• Carconi P., Cardellini F., Cozzella M.L., Felice P. D., Fazio A., 2012. Correction for radon distribution in solid/liquid and air phases in gamma-ray spectrometry. Applied Radiation and Isotopes, 70: 2119–2123.
• Ellis D.V., Singer J.M., 2008. Well Logging for Earth Scientists. Second Edition. Elsevier.
• Fornasa M., Sanchez-Conde M.A., 2015. The nature of the Diffuse Gamma-Ray Background. Physics Reports, 598: 1–58.
• Galford J.E., 2017. A Monte Carlo modeling alternative for the API Gamma Ray Calibration Facility. Applied Radiation and Isotopes, 122: 47–56.
• Korun M., Vodenik B., Zorko B., 2014. Determination of the shielding factors for gamma-ray spectrometers. Applied Radiation and Isotopes, 87: 372–375.
• Lindstorm R.M., 2017. A second-generation low-background gamma-ray spectrometer. Applied Radiation and Isotopes, 126: 191–193.
• Melintescu A., Chambers S.D., Crawford J., Williams A.G., Zorila B., Galeriu D., 2018. Radon-222 related influence on ambient gamma dose. Journal of Environmental Radioactivity, 189: 67–78.
• Procedura pomiaru rozkładu naturalnej promieniotwórczości rdzeni wiertniczych przy wykorzystaniu spektrometru gamma. PBN-14/SW-1. 2012.
• Procedura pomiaru zawartości pierwiastków promieniotwórczych: radu, toru i potasu metodą spektrometrii gamma w skałach, płynach złożowych i płuczkach wiertniczych przy zastosowaniu analizatora typu MAZAR. PB-04/SW-1, 2018.
• Rider M., 1996. The Geological Interpretation of Well Logs. Second Edition, Whittles Publishing.
• Skupio R., 2015. Accuracy assessment of the determination of radioactive elements concentration on shale cores. Nafta-Gaz, 6: 390–399.
• Skupio R. Dohnalik M., 2015. Improvement spectrometric gamma measurements on shale cores with the use of the BGO scintillation detector. Nafta-Gaz, 11, 847–855. DOI: 10.18668/NG2015.11.06
• Skupio R., Kubik B., Wolański K., 2018. Spektrometryczne profilowanie gamma dla rdzeni wiertniczych o niskiej aktywności. Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna Geopetrol 2018. Materiały konferencyjne: 359–364.
• Strona internetowa: www.crystals.saint-gobain.com (dostęp: 10.2015).
• Van der Graaf E.R., Rigollet C. Maleka P.P., Jones D.G., 2007. Testing and assessment of large BGO detector for beach monitoring of radioactive particles. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research A 575: 507–518.
• Yuan C., Zhou C., Zhang F., Hu Song, Li C., 2015. A novel method for quantitative geosteering using azimuthal gamma-ray log. Applied Radiation and Isotopes, 96: 63–70.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).