Wartość przyrodnicza szaty roślinnej a morfologia i jakość wody w niewielkich zbiornikach wodnych na terenach rolniczych

• Autorzy: Klarzyńska A. , Kryszak A. , Kryszak J.

Warianty tytułu

EN

Natural value of vegetation and morphology and water quality of small water reservoirs on agricultural areas

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy była ocena walorów przyrodniczych fitocenoz wykształconych w obrębie niewielkich zbiorników wodnych (tzw. oczek wodnych) oraz jakości wody w tych obiektach w zależności od ich morfologii i użytkowania terenów przyległych. W ramach prac terenowych wybrano 22 zbiorniki wodne, wydzielając wśród nich 7 grup różniących się usytuowaniem w krajobrazie rolniczym, tj. lokalizacją względem otaczających upraw. Określono ich parametry morfologiczne, tj. powierzchnię lustra wody, nachylenie skarp i głębokość, a także z każdego pobrano wody do analiz laboratoryjnych. Roślinność wykształconą w strefie brzegowej opisano na podstawie 240 zdjęć fitosocjologicznych. Badania te dały podstawę do oceny różnorodności szaty roślinnej i umożliwiły wskazanie cech, które wpływają na jakość wód. Analizowane oczka wodne charakteryzowało duże zróżnicowanie morfologiczne, przy czym zbiorniki usytuowane w otoczeniu trwałych użytków zielonych wyróżniały się największą powierzchnią i miały zawsze łagodne skarpy. Najmniejsza powierzchnia i jednocześnie najmniejsza głębokość wody cechowała oczka zlokalizowane wśród upraw kukurydzy oraz te, wokół których wykształcił się zwarty pas zadrzewień. Stwierdzono, że różnorodność gatunkowa w większym stopniu zależy od parametrów morfologicznych zbiornika wodnego niż od sąsiadującej uprawy. Zasobność wód analizowanych oczek wodnych w składniki biogenne jest zróżnicowana, lecz wskazuje na postępujący proces eutrofizacji, co wiąże się bezpośrednio z sąsiedztwem łąk kośnych oraz pól uprawnych i może stanowić zagrożenie dla różnorodności gatunkowej.

EN

The aim of the work was to assess the natural values of phytocoenoses developed within small water reservoirs and the quality of water of these places, depending on their morphology and the use of adjacent areas. As part of the fieldwork, 22 water reservoirs were selected, separated into 7 groups that differ in their location in the agricultural landscape, i.e. location relative to the surrounding crops. Their morphological parameters were determined, i.e. the size of the reservoir’s surface, the height of the slopes and the depth, moreover, the water for laboratory analyzes were taken from each water reservoir. The vegetation developed in the shore zone was described on the basis of 240 phytosociological releves. These studies provided the basis for assessing the diversity of vegetation and made it possible to identify the features that affect water quality. The analyzed ponds were characterized by a large morphological diversity, while water reservoirs situated in the vicinity of permanent grasslands are characterized by the largest area and have always mild slopes. The smallest areas and at the same time the smallest depth of water were characterized by ponds located among corn crops and those around which a dense belt of trees developed. It was found that the species diversity depends more on the morphological parameters of the water reservoir than from the neighboring crop. The water content of the analyzed ponds in biogenic components varies, but indicates the progressive eutrophication process, which is directly related to the neighborhood of hay meadows and farmlands and may pose a threat to species diversity.

Słowa kluczowe

PL

fitoróżnorodność; jakość wód; małe zbiorniki wodne; tereny sąsiadujące

EN

neighboring areas; phytodiversity; small water reservoirs; water quality

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2018
• Tom: T. 18, z. 2
• Strony: 25--40
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., rys.

Twórcy

autor

Klarzyńska A.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Rolnictwa i Bioinżynierii, Katedra Łąkarstwa i Krajobrazu Przyrodniczego, ul. Dojazd 11, 60-632 Poznań

autor

Kryszak A.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Rolnictwa i Bioinżynierii, Katedra Łąkarstwa i Krajobrazu Przyrodniczego

autor

Kryszak J.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Rolnictwa i Bioinżynierii, Katedra Łąkarstwa i Krajobrazu Przyrodniczego

Bibliografia

• BAŃKOWSKA A., SIKORA A. 2010. Zagrożenia ekosystemów wodnych. W: Kompendium wiedzy – ekosystemy wodne [In: Knowledge compendium – Water ecosystems]. Warszawa. Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła” s. 19–35.
• BIGGS J., WILIAMSS P., WHITFIELD M., NICOLET P., WEATHERBY A. 2005. 15 years of pond assessment in Britain: Results and lessons lean-red from the work of pond conservation. Aquatic Conservation. Marine and Freshwater Ecosystems. Vol. 15 s. 693–714.
• BURCZYK P., RAWICKI K., GAŁCZYŃSKA M., BRYSIEWICZ A., MARCINIAK A. 2015. Ocena stężenia magnezu i wapnia w wodach gruntowych na terenach rolniczych Pomorza Zachodniego [An assessment of magnesium and calcium content in ground water in agricultural areas of Pomorze Zachodnie]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 15. Z. 3(51) s. 15–23.
• DAVIES B.R., BIGGS J., WILLIAMS P.J., LEE T.J., THOMSON S. 2008. A comparison of the catchment sizes of rivers, streams, ponds, ditches and lakes: implications for protecting aquatic biodiversity in an agricultural landscape. Hydrobiologia. No. 591 s. 7–17.
• GAŁCZYŃSKA M., GAMRAT R. 2004. Zawartość związków azotu, fosforu i makroelementów w wodach śródpolnych oczek wodnych w rejonie Krzemlina [Changes of nitrogen, phosphorus and some macroelements in water-eyelets of the Krzemlin area]. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis. Vol. 242(98) s. 45–50.
• GAŁCZYŃSKA M., GAMRAT R., BURCZYK P., HORAK A., KOT M. 2013.Wpływ antropopresji i trwałości lustra wody na wielkość stężenia wybranych makroskładników pokarmowych w wodach śródpolnych oczek [The influence of human impact and water surface stability on the concentration of selected mineral macroelements in mid-field ponds]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 13. Z. 3(43) s. 41–54.
• GAŁCZYŃSKA M., WYBIERALSKI J. 2004. Changes of N and P compounds content in water-eyelets in Western Pomerania. New agrochemicals and their safe use for health and environment. Chemistry for Agriculture. Z. 5 s. 439–444.
• KOC J., SZYPEREK U. 2001. Rola przybrzeżnych pasów roślinności w ochronie śródpolnych oczek wodnych [Role of bank vegetation zones in the protection of midfield ponds]. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 477 s. 65–72.
• KRASKA M., KANIECKI A. 1995. Mała retencja wodna w Wielkopolsce i jej uwarunkowania przyrodnicze. W: Ekologiczne aspekty melioracji wodnych [Small water retention in Wielkopolska and its natural conditions. In: Ecological aspects of water melioration]. Red. L. Tomiałojć. Kraków. IOP PAN s. 123–139.
• KUBIAK J., TÓRZ A., NĘDZAREK A. 1999. Analityczne podstawy hydrochemii [Analytical basics of hydrochemistry]. Szczecin. Wydaw. AR w Szczecinie. ISBN 83-87327-67-0 ss. 229.
• NOWAK A., NOWAK S., CZERNIAWSKA-KUSZA I. 2007. Rare and threatened pondweed communities in anthropogenic water bodies of Opole Silesia (SW Poland). Acta Societatis Botanicorum Poloniae. No. 76 s. 151–163.
• OŚWIT J. 2000. Metoda przyrodniczej waloryzacji mokradeł i wynik jej zastosowania na wybranych obiektach [The natur valorization method of wetlands and the result of its application on selected objects]. Materiały Informacyjne. Nr 35. Falenty. Wydaw. IMUZ. ISSN 08060-1410 ss. 36.
• OŻGO M. 2010. Rola małych zbiorników wodnych w ochronie bioróżnorodności [The role of small water bodies in the conservation of biodiersity]. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody. Nr 29(3) s. 117–124.
• PACZUSKA B., PACZUSKI R. 2015. Small water ponds as reservoirs of algae biodiversity. Oceanological and Hydrobiological Studies. No. 44(4) s. 480–486.
• SYMONIDES E. 2010. Znaczenie powiązań ekologicznych w krajobrazie rolniczym [The role of ecological interactions in the agricultural landscape]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 10. Z. 4(32) s. 249–263.
• SZYPEREK U. 2005. Rola oczek wodnych jako bariery biogeochemicznej dla spływów wapnia i magnezu ze środowiska rolniczego [Role of biogeochemical zone of midfield ponds for calcium and magnesium from agricultural enviromental]. Journal of Elementology. Vol. 10(4) s. 1083–1090.
• TRYJANOWSKI P., DAJDOK Z., KUJAWA K., KAŁUSKI T., MRÓWCZYŃSKI M. 2011. Zagrożenia różnorodności biologicznej w krajobrazie rolniczym: Czy badania wykonywane w Europie Zachodniej pozwalają na poprawną diagnozę w Polsce? [Threats to biodiversity in farmland: Are results from Western Europe good solutions for Poland?]. Polish Journal of Agronomy. Z. 7 s. 113–119.
• WALDON B. 2012. The conservation of small water reservoirs in the Krajeńskie Lakeland (North-West Poland). Limnologica. Vol. 42 s. 320–327.
• WILLIAMS P., WHITFIELD M., BIGGS J., BRAY S., FOX G., NICOLET P., SEAR D. 2003. Comparative biodiversity of rivers, streams, ditches and ponds in an agricultural landscape in Southern England. Biological Conservation. No. 115 s. 239–34l.
• ŻELAZO J. 1996. Uwagi o potrzebie i skuteczności roślinnych pasów brzegowych [Comments on the need and effectiveness of waterside vegetation belts]. Gospodarka Wodna. Nr 3 s. 86–91.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).