Od zapomnienia do przekształcenia czyli o różnorodności krajobrazów sakralnych Roztocza

• Autorzy: Sowińska B. , Soszyński D.

Warianty tytułu

EN

From the state of being forgotten to transformation - a diversity of the sacrum landscapes of Roztocze

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Krajobraz Roztocza jako obszaru wschodniego pogranicza Polski jest bardzo zróżnicowany kulturowo. Na jego fizjonomię wpłynęły zmienne w czasie i odmienne dla poszczególnych jego części uwarunkowania historyczne i społeczno-polityczne. Szczególne znacznie odegrała obecność na tym terenie przedstawicieli różnych religii i wyznań (rzymsko-katolików, greko-katolików, prawosławnych oraz wyznawców religii judaistycznej) a także zmiany granic państwa i związane z tym przesiedlenia ludności. Niniejszy artykuł przedstawia różnorodność współczesnych krajobrazów sakralnych Roztocza. Wśród nich można wyróżnić miejsca opuszczone i zapomniane, zniszczone i zdewastowane, harmonijnie zagospodarowane i użytkowane oraz podlegające negatywnym przekształceniom w wyniku presji turystyki religijnej. Praca została oparta o analizę materiałów archiwalnych, w tym o dokumentację fotograficzną obiektów związanych ze strefą sacrum oraz o wyniki pięcioletnich badań terenowych.

EN

The Roztocze region - an area located on the eastern borderland of Poland is characteristic by its diverse cultural landscape. Historical and sociopolitical events which changed in the course of time and were distinct for various parts of the Roztocze region had an influence on its physiognomy. Particularly, the presence of the representatives of different creeds (Roman Catholics, Orthodox and Jews) as well as the changes of the country borders and resettlement of populations played an important role. The article presents the diversity of the contemporary sacral landscape of the Roztocze region. Among them we can distinguish places which are derelict and forgotten, ruined and vandalized, harmoniously managed and used or negatively transformed as a result of the pressure of religious tourism. Analyses were based on archival materials, such as photographic documentations of objects connected with the sacrum zone and on five years of field research.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz sakralny; Roztocze; różnorodność krajobrazowa; analiza typologiczna; dziedzictwo kulturowe

EN

sacred landscape; Roztocze; landscape diversity; typological analysis; cultural heritage

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2012
• Tom: nr 17
• Strony: 184--197
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., ryc., tab., fot.

Twórcy

autor

Sowińska B.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Lublin, Polska

autor

Soszyński D.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Lublin, Polska

Bibliografia

• Buraczyński J., 2008: Roztocze – dzieje osadnictwa. Wyższa Szkoła Społeczno-Przyrodnicza im. W. Pola w Lublinie; Lublin: 1-587.
• Flaga M., 2011: Przemiany przestrzeni sakralnej Lublina – historia zapisana w kulturowym krajobrazie miasta. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, Nr 15: 15-28.
• Górak J., 1990: Miasta i miasteczka Zamojszczyzny, Państwowa Służba Ochrony zabytków, Zamość: 1-54.
• Pytka P., 2006: Święte źródła w polskim krajobrazie kulturowym. Problemy Ekologii krajobrazu, Tom XVIII: 451-456.
• Przybylska L., 2005: Pojęcie przestrzeni sakralnej [w:] Geografia i Sacrum (red.): B. Domański i S. Skiba, IGiGP UJ, Kraków: 381-387.
• Richling A. Lechnio J., 2005: Koncepcja krajobrazu – operatory i indykatory ewolucji systemów przyrodniczych [w:] Z problematyki funkcjonowania krajobrazów nizinnych (red.): A. Richling, J. Lechnio, Warszawa: 11-28.
• Rutkowska K., 1985: Galeria uczuć. Duchowy wymiar miasta. Architektura 6: 1-62.
• Sowińska B., Oleś A., Chmielewski T.J., 2007: Analiza kompozycji krajobrazowej i wytyczne do rewaloryzacji zespołu źródliskowo-sakralnego w Trzęsinach na Roztoczu Zachodnim. Przyroda i miasto tom IX. Wydawnictwo SGGW, Warszawa: 248-258.
• Sowińska B., Chmielewski T.J., 2008: Metoda delimitacji i analiza typologicznego zróżnicowania jednostek przyrodniczo – krajobrazowych Roztocza i Równiny Biłgorajskiej. Problemy Ekologii Krajobrazu, Tom XXII: 205-222.
• Sowińska B., 2011: Krajobraz kulturowy Roztocza Zachodniego - zasoby, stan oraz potrzeby ochrony a szanse jego wykorzystania turystycznego. Turystyka i rekreacja. Tom VII. Warszawa: 83-91.
• Wojciechowski K.H., 1986: Problemy percepcji i oceny estetycznej krajobrazu, Rozprawa habilitacyjna, Wydawnictwo UMCS, Lublin: 1-283.
• Zachariasz A., 2011: Krajobrazy pamięci wyrazem tożsamości miejsca. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, Nr 15: 310-326.
• http://www.nid.pl/idm,580,zabytki-nieruchome.html – portal internetowy Narodowego Instytutu Dziedzictwa.