Występowanie, chemizm oraz geneza szczaw i wód kwasowęglowych Karpat polskich

• Autorzy: Rajchel L.

Warianty tytułu

EN

Occurrences, chemistry and origin of carbonated waters and waters containing carbon dioxide of the Polish Carpathians

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Na obszarze Karpat polskich udokumentowano występowanie szczaw i wód kwasowęglowych w 226 punktach, które udostępniają 73 źródła i 153 odwierty na terenie 25 miejscowości. W Karpatach wydzielono 6 rejonów występowania szczaw i wód kwasowęglowych, są to rejony: Szczawy, Krościenka–Szczawnicy, doliny Popradu, Wysowej, Iwonicza–Rymanowa i Rabego. Szczawy zwykłe to wody płytkiego krążenia o niskiej mineralizacji. Stały dopływ subdukcyjnego CO2 oraz wód pochodzenia meteorycznego może sugerować odnawialność ich zasobów pod warunkiem niezaburzania ani dróg krążenia wód, ani migracji CO2. Szczawy chlorkowe, głębszych systemów wodonośnych, o wyższej mineralizacji, są to wody infiltracyjne zmieszane z wodami diagenetycznymi. Przewaga wód wgłębnych o utrudnionym krążeniu powoduje, że ich zasoby są niewielkie i trudno odnawialne. Powstanie karpackich szczaw jest związane z genezą ich głównego składnika, którym jest CO2, genezą wód oraz procesami kształtującymi ich skład chemiczny.

EN

In 25 localities of the Polish Carpathians the author recorded 226 occurrences of carbonated waters and waters containing carbon dioxide that are rendered accessible in 73 springs and 153 wells. These occurrences can be divided into six regions: Szczawa, Krościenko–Szczawnica, the Poprad River valley, Wysowa, Iwonicz–Rymanów and Rabe. The ordinary common waters containing carbon dioxide are characterized by shallow circulation and low TDS values. Their reserves can be renewed by a constant inflow of subduction-originated CO2 and meteoric waters, of course on condition that the migration pathways of both CO2 and meteoric waters remain uninterrupted. The chloride carbonated waters of deeper-seated aquifers have higher TDS values and represent mixed infiltration and diagenetic waters with a significant prevalence of deep groundwaters with impeded circulation. Therefore, their reserves are usually low and hardly renewable. The origin of the Carpathian carbonated waters and waters containing carbon dioxide is controlled by three factors: the genesis of CO2 that is their major component, the genesis of water as such and the processes that are responsible for the chemical composition of water.

Słowa kluczowe

PL

szczawy; wody kwasowęglowe; chemizm wód; geneza wód; Karpaty polskie

EN

carbonated waters; waters containing carbon dioxide; water chemistry; water genesis; Polish Carpathians

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2013
• Tom: nr 456 Hydrogeologia z. 14/2
• Strony: 501--505
• Opis fizyczny: Bibliogr. 9 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Rajchel L.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Geologii Złożowej i Górniczej, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

• [1] BIRKENMAJER K. (red.), 1986 — Przewódnik LVII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego w Pieninach, Kraków: 1–181.
• [2] CIĘŻKOWSKI W. (red.), 2002 — Występowanie, dokumentowanie i eksploatacja endogenicznego dwutlenku węgla w Polsce. Poradnik metodyczny: 1–221. Wroc. Tow. Nauk., Wrocław.
• [3] DOWGIAŁŁO J., 1978 — Pochodzenie dwutlenku węgla w szczawach Karpat i Sudetów na obszarze Polski. Biul. Inst. Geol., 312: 191–214.
• [4] GOLONKA J., KROBICKI M., OSZCZYPKO N., ŚLĄCZKA A., 2006 — Modelowanie palinspastyczne i mapy paleogeograficzne Karpat w fanerozoiku. W: Rozwój paleotektoniczny basenów Karpat zewnętrznych i pienińskiego pasa skałkowego (red. N. Oszczypko, A. Uchman, E. Malata): 19–43. Inst. Nauk Geol. UJ, Kraków.
• [5] LEŚNIAK P.M., 1998 — Origin of carbon dioxide and evolution of CO2-rich waters in the West Carpathians. Acta Geol. Pol., 48: 342–366.
• [6] OSZCZYPKO N., ZUBER A., 2002 — Geological and isotopic evidence of diagenetic waters in the Polish Flysch Carpathians. Geol. Carpath., 53, 4: 257–268.
• [7] RAJCHEL L., 2012 — Szczawy i wody kwasowęglowe Karpat polskich: 194. Wyd. AGH, Kraków.
• [8] ŚWIDZIŃSKI H., 1972 — Geologia i wody mineralne Krynicy. Pr. Geol. PAN, 70: 1–105.
• [9] ZUBER A. (red), 2007 — Metody znacznikowe w badaniach hydrogeologicznych. Poradnik metodyczny: 402. Ofic. Wyd. Politech. Wroc.