Warunki hydrodynamiczne oraz hydromorfologiczne w dwóch potokach gorczańskich Jaszcze i Jamne w Karpatach Polskich

• Autorzy: Bucała A. , Plesiński K. , Radecki-Pawlik A.

Warianty tytułu

EN

Hydrodynamic and hydromorphological conditions in two streams in the Gorce Mountains in the Polish Carpathians

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono wyniki analizy parametrów hydromorfologicznych i hydrodynamicznych w sąsiadujących ze sobą potokach Jaszcze i Jamne, położonych w Gorcach. Analiza warunków hydrodynamicznych cieków skłania do wniosku, że w korytach potoków występują zróżnicowane warunki i parametry przepływu, chociaż ich zlewnie mają zbliżoną budowę geologiczną i rzeźbę terenu oraz leżą na obszarze jednej jednostki fizyczno-geograficznej. Celem artykułu jest porównanie parametrów hydrodynamicznych w potokach Jaszcze i Jamne. W świetle wprowadzania w Polsce Ramowej Dyrektywy Wodnej UE i doprowadzenia wód do dobrego ekologicznego stanu należy wziąć pod uwagę lokalne warunki hydrodynamiczne cieku, aby w ten sposób wytypować odcinki koryt wymagające renaturyzacji. Ocena stanu hydromorfologicznego cieku dokonana na podstawie uśrednionych parametrów może prowadzić do poważnych błędów, gdyż często lokalne przekształcenia koryta wpływają istotnie na stan ekologiczny całego cieku.

EN

The results of the analysis of hydromorphological parameters and hydrodynamic of neighbouring catchments Jaszcze and Jamne streams, located in Gorce. Analysis of the hydrodynamic conditions of the streams leads to the conclusion that the two small streams valleys of similar geological structure and relief, the area in the same physical-geographical units have different conditions of flow parameters. The aim of this article is compare the hydrodynamic parameters in Jaszcze and Jamne streams. In the light of the entry in the Polish EU Water Framework Directive and bring water to a good ecological status should take into account local conditions, hydrodynamic stream, in order to predict the trough sections requiring restoration. Evaluation of hydromorphological stream, made on an average of the parameters can lead to serious errors, as often local transformation trough substantially affect the ecological status of the stream.

Słowa kluczowe

PL

parametry hydrodynamiczne; parametry hydromorfologiczne; Gorce; potok Jaszcze; potok Jamne

EN

hydrodynamic parameters; parameters hydromorphological; Gorce Mountains; Jaszcze stream; Jamne stream

• Wydawca: Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
• Czasopismo: Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 22, No. 3
• Strony: 249--261
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., tab., zdj.

Twórcy

autor

Bucała A.

• Instytut Geografii i PZ PAN, Zakład Badań Geośrodowiska, ul. Św. Jana 22, 31-018 Kraków, Poland

autor

Plesiński K.

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Inżynierii Wodnej i Geotechniki, al. Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków, Poland

autor

Radecki-Pawlik A.

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Inżynierii Wodnej i Geotechniki, al. Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków, Poland

Bibliografia

• BOJARSKI A., JELEŃSKI J., JELONEK M., LITEWKA T., WYŻGA B., ZALEWSKI J. 2005: Zasady dobrej praktyki w utrzymaniu rzek i potoków górskich. Ministerstwo Środowiska, Departament Zasobów Wodnych, Warszawa.
• BUCAŁA A. 2012: Współczesne zmiany środowiska przyrodniczego dolin potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach. Prace Geograficzne 231, IGiPZ PAN, Warszawa.
• CARLING P.A. 1983: Threshold of coarse sediment transport in broad and narrow natural streams. Earth Surf. Process. Landforms 8: 1–18.
• Dane IMGW – Dane opadowe (1958–2008) udostępnione w ramach porozumienia zawartego w dniu 29.09.2010 pomiędzy Instytutem Meteorologii i Gospodarki Wodnej a Instytutem Geografii i PZ PAN.
• Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=DD:15:05:32000L0060:PL:PDF).
• GERLACH T., NIEMIROWSKI M. 1968: Charakterystyka geomorfologiczna dolin Jaszcze i Jamne. W: Doliny potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach. Red. A. Medwecka-Kornaś. Studia Naturae A, 2: 11–22.
• GORDON N.D., McMAHON T.A., FINLAYSON B.L., GIPPEL C.J., NATHAN R.J. 2007: Stream Hydrology. An introduction for ecologists. John Wiley and Sons, London.
• HESS M. 1965: Piętra klimatyczne w polskich Karpatach Zachodnich. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne 11, Kraków.
• KŁONOWSKA-OLEJNIK M., RADECKI-PAWLIK A. 2000: Zróżnicowanie mikrosiedliskowe makrobezkręgowców dennych w obrębie łach korytowych potoku górskiego o dnie żwirowym. XVIII Zjazd Hydrobiologów Polskich, Białystok.
• KORPAK J., KRZEMIEŃ K., RADECKI-PAWLIK A. 2008: Wpływ czynników antropogenicznych na zmiany koryt cieków karpackich. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 4, Monografia. PAN, Kraków.
• NIEMIROWSKI M. 1974: Dynamika współczesnych koryt potoków górskich (na przykładzie potoków Jaszcze i Jamne w Gorcach). Prace Geograficzne 34, Prace Instytutu Geograficznego 56, UJ, Kraków.
• OBRĘBSKA-STARKLOWA B. 1969: Mezoklimat zlewni potoków Jaszcze i Jamne. Studia Naturae A, 3.
• RADECKI-PAWLIK A. 2011: Hydromorfologia rzek i potoków górskich. Działy wybrane. Uniwersytet Rolniczy, Kraków.
• WOLMAN M.G. 1954: A method of sampling coarse river-bed material. Transaction, American Geophysical Union 35 (6), 951–956.
• WYŻGA B. 2007: Gruby rumosz drzewny: depozycja w rzece górskiej, postrzeganie i wykorzystanie do rewitalizacji cieków górskich. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
• ZASĘPA P., KŁONOWSKA-OLEJNIK M., RADECKI-PAWLIK A. 2006: Wpływ wybranych zmian abiotycznych w rejonie łachy żwirowej potoku górskiego na mikrosiedliska makrobezkręgowców dennych. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 4 (2), 221–232.