Co sprzyja skutecznej renatyryzacji rzek i w jaki sposób można ją ocenić?

Zieliński, P.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Co sprzyja skutecznej renatyryzacji rzek i w jaki sposób można ją ocenić?

Autorzy

Zieliński P.

Identyfikatory

Warianty tytułu

What favours the efficient rivers restoration and how to assess it?

Języki publikacji

Abstrakty

Poprawa stanu przekształconych dolin rzecznych stała się ważnym sposobem ochrony środowiska, szczególnie w uprzemysłowionych krajach świata. Naukowe ramy renaturyzacji rzek sięgają połowy lat 80. XX wieku, a jednak wciąż brakuje jednolitych standardów zapewniających jej większą skuteczność. Wiele zrealizowanych już projektów renaturyzacyjnych - pomimo przeznaczonych ogromnych środków na zabiegi techniczne - nie uwzględniało rzetelnej oceny skuteczności renaturyzacji, co stawia pod znakiem zapytania sens takich działań. Wskazuje to na złożoność problemu i potrzebę usystematyzowania informacji z licznych doniesień naukowych. W artykule przedstawiono zalecenia i wskazówki dotyczące skutecznej renaturyzacji rzek oparte głównie na osiągnięciach europejskich i amerykańskich, a także różne (hydrologiczne, morfologiczne, biologiczne i hydrochemiczne) sposoby jej oceny.

The improvement of the transformed river valleys condition became an important method to protect the environment, in particular in the industrialized countries. The scientific framework for rivers restoration date back to the mid-80s of the 20th century, but there are still no standards ensuring its higher efficiency. Many already implemented restoration projects - despite large sums allocated to technical interventions - did not take into account any thorough assessment of the restoration efficiency, what calls the sense of such actions into question. It indicates that the problem is complex and the information from numerous scientific reports should be systemized. The article presents recommendations and guidelines concerning the efficient rivers restoration, based mainly on the European and American achievements, as well as different (hydrological, morphological, biological and hydrochemical) methods of its assessment.

Słowa kluczowe

renaturyzacja rzeki ochrona środowiska warunki hydrologiczne jakość wody

rivers renaturalisation environmental protection hydrological conditions water quality

Wydawca

Wydawnictwo SIGMA-NOT

Czasopismo

Gospodarka Wodna

Rocznik

2016

Tom

Nr 4

Strony

116--124

Opis fizyczny

Bibliogr. 58 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Zieliński P.

Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Biologiczno-Chemiczny, Instytut Biologii, Zakład Ochrony Środowiska

Bibliografia

[1] Adamczyk M., P. Prus, W. Wiśniewolski, 2013, Możliwości zastosowania Europejskiego Wskaźnika Ichtiologicznego (EFI+) do oceny stanu ekologicznego rzek Polski. Rocz. Nauk. PZ\N, 26, s. 21-51.
[2] Alexander G.G., J.D. Allan, 2007, Ecological success in stream restoration: case studies from the midwestern United States. Environmental Management, 40, s. 245-255.
[3] Bąk M., A. Witkowski, J. Żelazna-Wieczorek, A.Z. Woj tal, E. Szczepocka, K. Szulc, B. Szulc, 2012, Klucz do oznaczania okrzemek w fitobentosie na potrzeby oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych w Polsce. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 452 ss.
[4] Bis B., 2008, Assessing the Ecological Status Assessment of Freshwaters. [w:] C. Voreadou (red.) Freshwater Ecosystems in Europe - An Educational Approach. Selena Press, Heraklion, 4, s. 56-69.
[5] Bernhardt E.S., M.A. Palmer, 2011, River restoration: the fuzzy logic of repairing reaches to reverse catchment scale degradation. Ecological Applications, 21, s. 1926-1931.
[6] Bernhardt E.S., E.B. Sudduth, M.A. Palmer, J.D. Allan, J.L. Meyer, G. Alexander, L. Pagano, 2007, Restoring rivers one reach at a time: results from a survey of US river restoration practitioners. Restoration Ecology, 15, s. 482-493.
[7] Bukaveckas P.A., 2007, Effects of channel restoration on water velocity, transient storage, and nutrient uptake in a channelized stream. Environmental Science and Technology, 41, s. 1570-1576.
[8] Dufour S., H. Piégay, 2009, From the myth of a lost paradise to targeted river restoration: forget natural references and focus on human benefits. River Research and Applications, 25, s. 568-581.
[9] Friberg N., N. Bonada, D.C. Bradley, M.J. Dunbar, F.K. Edwards, J. Grey, G.U.Y. Woodward, 2011, Biomonitoring of human impacts in freshwater ecosystems: the good, the bad and the ugly. Advances in Ecological Research, 44, s. 1-68.
[10] Gore J.A., 1985, Restoration of rivers and streams. Butterworth Publishers, Boston.
[11] Grygoruk M., M. Acreman, 2015, Restoration and management of riparian and riverine ecosystems: Ecohydrological experiences, tools and perspectives. Ecohydrology & Hydrobiology, 15, s. 109-110.
[12] llnicki P., 2011, Nowa metoda monitoringu hydromorfologicznego rzek-MHR. Gosp. Wodn., 7, s. 269-273.
[13] Jähnig S.C., A.W. Lorenz, D. Hering, C. Antons, A. Sundermann, E. Jedicke, P. Haase, 2011, River restoration success: a question of perception. Ecological Applications, 21, s. 2007-2015.
[14] Kondolf G.M., A.J. Boulton, S.O'daniel, G.C. Poole, J. Rahel, E. H. Stanley, K. Nakamura, 2006, Process-based ecological river restoration: visualizing three-dimensional connectivity and dynamic vectors to recover lost linkages. Ecology and Society, 11, s. 5.
[15] Lake P.S., N. Bond, P. Reich, 2007, Linking ecological theory with stream restoration. Freshwater Biology, 52, s. 597-615.
[16] Lave R., 2009, The controversy over natural channel design: substantive explanations and potential avenues for resolution. J. Am. Water. Resour. Assoc., 45, s. 1519-1532.
[17] Lorenz A.W., S.C. Jähnig, D. Hering, 2009, Re-meandering German lowland streams: qualitative and quantitative effects of restoration measures on hydromorphology and macroinvertebrates. Environmental Management, 44, s. 745-754.
[18] Miller S.W., P. Budy, J.C. Schmidt, 2010, Quantifying macroinvertebrate responses to instream habitat restoration: applications of meta-analysis to river restoration. Restoration Ecology, 18, s. 8-19.
[19] Moerke A.H., G.A. Lamberti, 2006, Scale-dependent influences on water quality, habitat, and fish communities in streams of the Kalamazoo River Basin, Michigan (USA). Aquatic Sciences, 68, s. 193-205.
[20] Morandi B., H. Piégay, N. Lamouroux, L. Vaudor, 2014, How is success or failure in river restoration projects evaluated? Feedback from French restoration projects .Journal of Environmental Management, 137, s. 178-188.
[21] Mueller M., J. Pander, J. Geist, 2014, The ecological value of stream restoration measures: an evaluation on ecosystem and target species scales. Ecological Engineering, 62, s. 129-139.
[22] Newson M., A.R. Large, 2006, Natural rivers, hydromorphological quality and river restoration: a challenging new agenda for applied fluvial geomorphology. Earth Surface Processes and Landforms, 31, s. 1606-1624.
[23] Nilsson C., F. Lepori, B. Malmqvist, E. Törnlund, N. Hjerdt, J.M. Helfield, D. Palm, J. Östergren, R. Jansson, E. Brännäs, H. Lundqvist, 2005, Forecasting environmental responses to restoration of rivers used as log floatways: An interdisciplinary challenge. Ecosystems, 8, s. 779-800.
[24] Osborne L.L., D.A. Kovacic, 1993, Riparian vegetated buffer strips in waterquality restoration and stream management. Freshwater Biology, 29, s. 243-258.
[25] Palmer M.A., E.S. Bernhardt, 2006, Hydroecology and river restoration: ripe for research and synthesis. Water Resources Research, 42, W03S07.
[26] Palmer M.A., E.S. Bernhardt, J.D. Allan, P.S. Lake, G. Alexander, S. Brooks, E. Sudduth, 2005, Standards for ecologically successful river restoration .Journal of Applied Ecology, 42, s. 208-217.
[27] Palmer M.A., H.L. Menninger, E.S. Bernhardt, 2010, River restoration, habitat heterogeneity and biodiversity: a failure of theory or practice? Freshwater Biology, 55, s. 205-222.
[28] Pander J., J. Geist, 2013, Ecological indicators for stream restoration success. Ecological Indicators, 30, s. 106-118.
[29] Pedersen M.L., J.M. Andersen, K. Nielsen, M. Linnemann, 2007, Restoration of Skjern River and its valley - project description and general ecological changes in the project area. Ecological Engineering, 30, s. 131-144.
[30] Pedersen M.L., N. Friberg, J. Skriver, A. Baattrup-Pedersen, S.E. Larsen, 2007, Restoration of Skjern River and its valley - short-term effects on river habitats, macrophytes and macroinvertebrates. Ecological Engineering, 30, s. 145-156.
[31] Picińska-Fałtynowicz J., J. Błachuta, 2012, Wytyczne metodyczne do przeprowadzenia oceny stanu ekologicznego jednolitych części wód rzek i jezior oraz potencjału ekologicznego sztucznych i silnie zmienionych jednolitych części wód płynących Polski na podstawie badań fitobentosu. GIOŚ, Warszawa, 74 ss.
[32] Pretty J.L, S.S.C. Harrison, D.J. Shepherd, C. Smith, A.G. Hildrew, R.D. Hey, 2003, River rehabilitation and fish populations: assessing the benefit of in stream structures. Journal of Applied Ecology, 40, s. 251-265.
[33] Prus P., W. Wiśniewolski, 2013, Monitoring ichtiofauny w rzekach - przewodnik metodyczny. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 72 ss.
[34] Puczko K., E. Jekatierynczuk-Rudczyk, 2014, Dlaczego warto renaturyzować miejskie rzeki? Gosp. Wodn., 5, s. 180-188.
[35] Rakowska B., E. Szczepocka, 2011, Demonstration of the Bzura River restoration using diatom indices. Biologia, 66, s. 411-417.
[36] RDW 2000/60/WE - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, z dnia 23 października 2000 r.
[37] Ruiz-Jaen M.C., T. Mitchell Aide, 2005, Restoration success: how is it being measured? Restoration Ecology, 13, s. 569-577.
[38] Schirmer M., J. Luster, N. Linde, P. Perona, E.A. Mitchell, D.A. Barry, E. Durisch-Kaiser, 2014, Morphological, hydrological, biogeochemical and ecological changes and challenges in river restoration - the Thur River case study. Hydrology and Earth System Sciences, 18, s. 2449-2462.
[39] Stoll S., A. Sundermann, A.W. Lorenz, J. Kail, P. Haase, 2013, Small and impoverished regional species pools constrain colonization of restored river reaches by fishes. Freshwater Biology, 58, s. 664-674.
[40] Suding K.N., 2011, Toward an era of restoration in ecology: successes, failures, and opportunities ahead. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, 42, s. 465-486.
[41] Sundermann A., S. Stoll, P. Haase, 2011, River restoration success depends on the species pool of the immediate surroundings. Ecological Applications, 21, s. 1962-1971.
[42] Szoszkiewicz K., S. Jusik, B. Hryc-Jusik, F.H. Dawson, P. Raven, 2007, Hydromorfologiczna ocena wód płynących. Wyd. Nauk. Bogucki, Poznań-Warrington, 4.59 ss.
[43] Szoszkiewicz K., J. Zbierska, S. Jusik, T. Zgoła, 2010, Makrofitowa metoda oceny rzek. Podręcznik metodyczny do oceny i klasyfikacji stanu ekologicznego wód płynących w oparciu o rośliny wodne. Wyd. Nauk. Bogucki, Poznań, 81 ss.
[44] Szoszkiewicz K., D. Gebler, 2012, Polska wersja systemu oceny stanu hydromorfologicznego rzek River Habitat Survey - nowe zastosowania w praktyce. Gosp. Wodn., 4, s. 141-146.
[45] Thomson J.R., D.D. Hart, D.F. Charles, T.L. Nightengale, D.M. Winter, 2005, Effects of removal of a small dam on downstream macroinvertebrate and algal assemblages in a Pennsylvania stream. J. N. Am. Benthol. Soc, 24, s. 192-207.
[46] Tullos D.D., D.L. Penrose, G.D. Jennings, W.G. Cope, 2009, Analysis of functional traits in reconfigured channels: implications for the bio assessment and disturbance of river restoration. J. N. Am. Benthol. Soc., 28, s. 80-92.
[47] Violin C.R., P. Cada, E.B. Sudduth, B.A. Hassett, D.L. Penrose, E.S. Bernhardt, 2011, Effects of urbanization and urban stream restoration on the physical and biological structure of stream ecosystems. Ecological Applications, 21, s. 1932-1949.
[48] Wagner I., K. Izydorczyk, A. Drobniewska, W. Frątczak, M. Zalewski, 2007, Inclusion of eco hydro logy concept as integral component of systemic urban water resources management. The city of Lodz, case study, Poland. New Directions in IURWM, Paris, SWITCHGOCE, vol. 18530.
[49] Wohl E., P.L. Angermeier, B. Bledsoe, G.M. Kondolf, L. Macdonnell, D.M. Merritt, D. Tarboton, 2005, River restoration. Water Resources Research, 41, W10301.
[50] Woolsey S., F. Capelli, T.O.M. Gonser, E. Hoehn, M. Hostmann, B. Junker, A. Peter, 2007, A strategy to assess river restoration success. Freshwater Biology, 52, s. 752-769.
[51] Wyżga B., J. Zawiejska, A. Radecki-Pawlik, H. Hajdukiewicz, 2012, Environmental change, hydromorphological reference conditions and the restoration of Polish Carpathian rivers. Earth Surface Processes and Landforms, 37, s. 1213-1226.
[52] Zieliński P., E. Jekatierynczuk-Rudczyk, A. Górniak, 2008, Changes in dissolved organic carbon concentration in renaturalized lowland river. Limnological Papers, 3, s. 69-77.
[53] Zieliński P., E. Jekatierynczuk-Rudczyk, 2009, Wpływ renaturyzacji ujściowego odcinka Rudni na zawartość form azotu w wodach jej zlewni. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 9, s. 185-197.
[54] Zieliński P., E. Jekatierynczuk-Rudczyk, 2014, Comparison of mineral and organic nitrogen forms in regulated and restored sections of a small lowland river. Environment Protection Engineering, 40, s. 33-46.
[55] Zieliński P., E. Jekatierynczuk-Rudczyk, 2015, Comparison of mineral and organic phosphorus forms in regulated and restored section of a small lowland river (NE Poland). Ecohydrology & Hydrobiology, 15, s. 125-135.
[56] Żelazna-Wieczorek J., P. Nowicka-Krawczyk, 2015, The cascade construction of artificial ponds as a tool for urban stream restoration - The use of benthic diatoms to assess the effects of restoration practices. Science of The Total Environment, 538, s. 591-599.
[57] Żelazo J., 2006, Renaturyzacja rzek i dolin. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 4(1), s. 11-31.
[58] Żelazo J., Z. Popek, 2014, Podstawy renaturyzacji rzek. Wyd. SGGW, Warszawa, 308 ss.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-31d803cd-6af3-40d3-9135-9a9cc07877a2